5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin birinci fıkrasında Büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumlulukları hüküm altına alınmış ve (f) bendinde;

“Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve

toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek...” hükmü ile (p) bendinde "Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018-7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.” hükmü tesis edilmiştir.

Ayrıca 5216 sayılı Kanun’un “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9’uncu maddesinde; büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla Ulaşım Koordinasyon Merkezinin (UKOME) kurulacağı, ayrıca mezkûr Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dâhilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu bağlamda, 5216 sayılı Kanun’un 8’inci ve 9’uncu maddelerine dayanarak 15.06.2006 tarih ve 26199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Mezkûr Yönetmelik’in 18’inci maddesinde UKOME’nin görev ve yetkilerinin neler olduğu düzenlenmiş, birinci fıkranın (ç) bendinde de; "Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek.” düzenlemesi yapılmıştır.

Kısacası UKOME taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla kurulmuş, Kanun ve Yönetmelik’in kendisine yüklediği görev ve yetkileri yerine getirmesi gereken, büyükşehir bünyesinde kurulan bir koordinasyon merkezidir. UKOME’nin alacağı bir karara istinaden idare tarafından 2886 sayılı Kanun bünyesinde işlettirilmesi gereken deniz taksileri işletme yetkisini herhangi bir iştirake vermesi gibi bir durum söz konusu olamayacaktır.

Ancak 13/09/2007 tarih ve 2007/9-2 sayılı UKOME Kararında; deniz taksi işletmeciliği, mevzuat hükümlerinin dikkate alınması; deniz ayırt edici özelliklerinin,

kullanıcılarının ehliyet ve yeterliliklerinin, seyir güzergâhlarının, indirme bindirme mevkilerinin, çalışma süre ve zamanlarının vb. diğer hususların önceden belirlenmiş kurallara bağlanması kaydıyla, Büyükşehir Belediyesi Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü koordinesinde İDO AŞ ile deniz taksi yüklenicileri arasında “Deniz Taksi Özel Çalışma Şartname” içeren bir protokol yapılarak hizmeti sağlanacaktır denilmiştir. Söz konusu UKOME Kararı ile kararın alındığı tarihte idarenin iştiraki konumunda olan İDO AŞ’ye 5216 sayılı Kanun gereği idarenin yetkisinde olan deniz taksilerin işletilmesi işini üçüncü kişilere yaptırma yetkisi verilmiştir.

Bu meyanda, 13.03.2008 tarihinde İDO AŞ ile Teknomar Denizcilik ve Deniz Araçları İşletme ve Tic. AŞ arasında 8 yıl süreli İskelelerin Deniz Ulaşım Hizmetleri İçin Kullandırılması İşi Sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmenin bitiş tarihi 13.09.2016 olarak belirlenmiştir. İDO AŞ’nin özelleştirilmesi ile birlikte 15.02.2011 tarihinde İskelelerin Deniz Ulaşım Hizmetleri İçin Kullandırılması İşi Sözleşmesi Devir Protokolü düzenlenmiş ve İDO AŞ’nin mezkûr sözleşmedeki hakları Şehir Hatları AŞ’ye devredilmiştir. Söz konusu sözleşme 13.09.2016 tarihinde sona ermiş olmasına rağmen söz konusu şirketten tahsil edilmesi gereken tutarlar tam olarak tahsil edilemediği için Şehir Hatları AŞ deniz taksileri işleten şirkete karşı icra talebi ve çeşitli hukuki süreçleri işletmiştir.

Sonuç olarak, UKOME Kararına istinaden mevzuata aykırı olarak yetkilendirilen Büyükşehir Belediyesi iştirakinin, iskelelerin deniz ulaşım hizmetleri için kullandırılmasına yönelik piyasada faaliyetlerini sürdüren bir şirket ile sözleşme imzaladığı, bu bağlamda gelirler elde ettiği ve protokol devri yaptığı tespit edilmiştir. İdarenin Kanunlarla kendisine tevdi edilen görev, yetki ve sorumluluklar arasında yer alan ve deniz ulaşımın önemli bir parçası konumunda bulunan deniz taksilerin işletilmesi/işlettirmesi işini alınan bir UKOME Kararına istinaden kararın alındığı tarihte belediyenin iştiraki olan bir şirkete ihalesiz olarak vermesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “Bulgu doğrultusunda işlem yapılacaktır.” denilmektedir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında bulgu doğrultusunda işlem yapılacağını belirtmiş olup bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.