Ambalaj atıkların toplanması için verilen imtiyaz hakkının 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihale yapılmaksızın ve herhangi bir bedel alınmaksızın verildiği tespit

edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde, katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmanın belediyenin yetkileri arasında olduğu belirtilmiştir.

27.12.2017 tarihli ve 30283 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nde ise ambalaj atıklarının toplanması, ayrıştırılması ve geri kazanımına ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. Bahsi geçen Yönetmeliğin “Belediyelerin görev ve yetkileri” başlıklı 8’inci maddesine göre ambalaj atığını toplamak veya toplattırmak, bu iş için toplama ayırma tesisi kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmek ve kurduğu tesislere çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi almak/aldırmak belediyelerin yükümlülükleri arasındadır.

Ambalaj atıklarının toplanması hususunda gerek 5393 sayılı Kanun gerekse yukarıda belirtilen Yönetmelik hükümlerine göre belediyeler hem yetkilidir hem de imtiyaz hakkı sahibidir. Belediyeler söz konusu işleri ya bizzat kendileri yapmak ya da Çevre ve Şehircilik Bakanlığından çevre lisansı almış firmalarla sözleşme yaparak yaptırmak durumundadırlar.

Öte yandan, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde belediyelerin kiralama işlemlerinin 2886 sayılı Kanun’a tabi olduğu belirtilmiş, “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde ise “hakların kiralanması” kira tanımı içinde değerlendirilmiştir. Belediye için bir imtiyaz hakkı olan ve gelir getirici nitelikte bulunan ambalaj atıklarının toplanması ya belediye tarafından kendi imkânları ile yerine getirilmeli ya da 2886 sayılı Kanun’a göre rekabetin ve eşit muamele ilkelerinin sağlandığı bir ortamda en yüksek gelir ile ihale edilmelidir.

Uygulamada, ambalaj üreticileri mevzuat gereği aralarında birleşerek kar amacı gütmeyen ÇEVKO, TÜKÇEV gibi vakıflar kurmuşlar, Yönetmelik gereği ambalaj atıklarının toplanması sorumluluklarını bu şekilde yerine getirme yoluna gitmişlerdir. Söz konusu kuruluşlara “yetkilendirilmiş kuruluş” denilmektedir. Belediye, yetkilendirilmiş kuruluş ve çevre lisanslı şirket arasında üçlü sözleşme yapılmakta, söz konusu şirkete ambalaj atıklarıyla ilgili imtiyaz hakkı belediye tarafından verilmekte, söz konusu şirket topladığı ambalaj atıklarını yetkilendirilmiş vakfa fatura etmekte ve ücretini ondan almaktadır. Ayrıca söz konusu atıklar şirket tarafından geri dönüşüm amacıyla satılmakta ve iki türlü gelir elde edilmektedir.

Yapılan incelemede, Belediye sınırları içerisindeki ambalaj atığı toplama hakkının

Kurum tarafından herhangi bir ihale yapılmadan, rekabet ve eşit muamele ilkeleri sağlanmadan sözleşme imzalanması suretiyle bir Şirkete bedelsiz olarak verildiği görülmüştür. Kurum ile ilgili Şirket arasında 01.07.2016 tarihinde yapılan 3 yıl süreli sözleşme ile söz konusu Şirkete ambalaj atıklarının toplanması konusunda imtiyaz hakkı verilmiştir. Yapılan sözleşmede ise Belediyenin ilgili gelirden pay almasına dair herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. İmtiyaz sahibi söz konusu Şirketin, 2018 yılında toplam 6.870.524 kg ambalaj atığı topladığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, gelir getirici bir faaliyet olan ambalaj atığı toplama işinin 2886 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde ihale yoluyla yapılması gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği “Belediyelerin görev yetkileri” başlıklı 8’inci maddesine göre ambalaj atığı toplamak veya toplattırmak işinin belediyenin yükümlülükleri arasında olduğu, bu bağlamda bu hizmetin lisanslı firma olan Güven Atık tarafından 01.07.2019 tarihine kadar yürütüldüğü belirtilmiştir. Ayrıca ilgili Yönetmelikte ihale yapılmasına dair bir atıf bulunmadığından uygulamada Belediye yönetimi ve tercih edilen lisanslı firma arasında sözleşme yapıldığı ancak bundan sonraki süreçte ambalaj atıklarının toplanması işi için ihale yoluna gidileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında ilgili Yönetmelikte ihale yapılmasına dair bir hüküm bulunmadığından Belediye yönetimi ve tercih edilen lisanslı firma arasında sözleşme yapıldığı, ancak bulguya iştirak edilerek bundan sonraki süreçte ambalaj atıklarının toplanması işi için ihale yoluna gidileceği belirtilmiştir.

Belediyeler, Kanunla verilen ambalaj atıklarının toplanması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması görevini kendileri gerçekleştirebileceği gibi sözleşme imzaladıkları çevre lisanslı veya geçici faaliyet belgeli toplama ve ayırma tesisleri aracılığıyla da yerine getirebilir. Bu durumda sözleşme imzalanan tesisler katı atıkların toplanmasını, ayrıştırılmasını sağlarken geri kazanım yolu ile gelir elde etmiş olmaktadırlar. Dolayısıyla ilgili imtiyazın şirketlere sözleşme karşılığında devredilmesi durumunda belediyeler mevcut imtiyazlarından vazgeçmektedirler. Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde ihale yapılmasına dair bir atıf bulunmasa da gelir getirici bir faaliyet olan ambalaj atığı toplama işinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde ihale yoluyla yapılması gerekmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.