İdare tarafından yapılan mal alımlarının doğrudan temin ile karşılanmasında mevzuatta öngörülen sınırın Kamu İhale Kurumunun uygun görüşü alınmaksızın aşıldığı görülmüştür.

Belediyeleri de kapsamına alan ve yapılacak ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirleyen 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile idarelerce mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinde uygulanacak ihale usulleri belirlenmiş, bunlardan açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel ihale usulü olduğu ancak belirli şartların gerçekleşmesi halinde ihtiyaçların pazarlık usulü ve bir ihale usulü olmayan doğrudan temin alım yöntemi ile karşılanabileceği düzenlenmiştir.

4734 sayılı Kanun’un doğrudan temini düzenleyen 22’nci maddesinin (d) bendinde belirli parasal limitin altında kalan ihtiyaçların bu yöntemle karşılanabileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre, Kanun’un 22’inci maddesinin (d) bendinde belirlenmiş bulunan parasal limitlerin altında kalmak ve Kanun’un temel ilkelerini göz önünde bulundurmak koşuluyla ihtiyaçların bu usul veya yöntemlerle karşılanması harcama yetkililerinin takdirindedir.

Ancak aynı Kanun'un 62'inci maddesinde yapılan düzenleme ile yukarıda bahsi geçen parasal limitler dâhilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamının, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulmuş olan ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu düzenleme ile mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin harcamaların temel ihale usulleri dışında ve parasal limitler dâhilinde özel usul ve yöntemlerle yapılmasına bir sınırlama getirilmiştir. Bu durumda, 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi kapsamında yapılacak harcamaların toplam tutarının idarelerin bütçelerine mal ve hizmet alımı ile yapım işleri için koymuş olduğu ödenek tutarının %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadan geçmemesi gerekmektedir.

Öte yandan, 4734 sayılı Kanun’un uygulanmasına yönelik tereddütleri gidermek amacıyla çıkarılan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 21’inci maddesine de konuya ilişkin ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. Bahse konu Tebliğ’de 4734 sayılı Kanun ile belirlenen %10’luk sınırın tespitinde yıllık bütçeye konan toplam ödenek miktarının dikkate alınacağı, idarelerin mal alımı, hizmet alımı veya yapım işleri için idare bütçesine konan yıllık toplam ödenekleri üzerinden her biri için ayrı ayrı %10 oranının hesaplanacağı belirtilmiştir.

Bu durumda, ihale işlemlerinin bahsedilen Kanun hükmüne uygun olarak yerine getirebilmesi için öncelikle, ihale ve harcama yapmaya yetkili birimlerin parasal limitler dâhilinde yapılması planlanan harcama tutarları ile bahsi geçen %10’luk sınırın aşılıp aşılmayacağını takip etmeleri ve mal ve hizmet alımı ile yapım işleri kapsamında ki ihtiyacın hangi usul ve yöntemle karşılanacağını belirlerken bu durumu göz önüne almaları gerekmektedir. Bu ise ancak, bütçeye konulan ödeneklerle parasal limitler dâhilinde yapılan harcamaların oranlamasını yapacak dinamik bir takip sisteminin ve bu sistemin ürettiği veriyi harcama veya ihale yapmaya yetkili birimlerin bilgisine sunacağı bir ortamın varlığı halinde mümkün olacaktır.

Ancak yapılan incelemede, 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesi kapsamında yapılacak harcamalar ile bütçeye bu amaçla konulan ödeneklerin karşılaştırmasını yapacak bir takip edecek bir mekanizmanın bulunmadığı, bunun bir sonucu olarak harcama birimlerinin harcama sürecini başlatmadan önce bu durumu göz önüne alamadıkları, ayrıntısı aşağıdaki tablodan görüleceği üzere; söz konusu Kanun’un 22’nci maddesi uyarınca parasal limitler dâhilinde yapılan mal alımı harcamalarının bütçeye bu amaçlarla konulan ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun izni olmadan aştığı anlaşılmıştır.

Tablo 11:Doğrudan Temin Kapsamında Yapılan ve %10’luk Sınırı Aşan Mal Alım Tutarları

Bu itibarla, yukarıda yer verilen yasal düzenlemelerin gereğinin yerine getirilmesini ve 4734 sayılı Kanun ile 5018 sayılı Kanunda yer alan ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını amaçlayan hükümlerine işlerlik kazandırılmasını teminen doğrudan temin yöntemi ile parasal limitler kapsamında yapılan harcamaların mevzuatta öngörülen sınırlar içerisinde kullanılması ancak çeşitli nedenlerle belirtilen limitlerin aşılması söz konusu olduğunda Kamu İhale Kurulunun uygun görüşünün alınması gerekmektedir.