Kurumun tasarrufu altında bulunan taşınmazlardan bir kısmının, işgal harcı alınmak suretiyle kişilere ihalesiz olarak kullandırıldığı görülmüştür.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde, belediyelerin kiralama işlerinin bu Kanun’da yazılı hükümlere göre yürütüleceği hüküm altına alınmıştır. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 34'üncü maddesinde; belediyenin mülkiyetinde bulunan taşınmazların 3 yılı geçmemek üzere kiralanmasında belediye encümenin; 18'inci maddesinde ise; 3 yılı aşan kiralamalarında ise belediye meclisinin yetkili olduğu belirtilmiştir.

İşgal Harcı ile ilgili düzenlemeler 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda yer almakta olup Kanun’un 52’nci maddesinde, nerelerden ve hangi durumlarda işgal harcı alınacağı düzenlenmiştir. İşgal harcının mükellefi, matrahı ve harcın tarifesine ilişkin düzenlemeler de aynı Kanun maddesinin devam eden fıkralarında yer almaktadır. Ecrimisile ilişkin düzenlemeler ise 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinde yer almaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

Bahsi geçen mevzuat hükümlerine göre işgal harcı, ecrimisil ve kiralama birbirlerinden tamamen farklı işlemlerdir. İşgal harcı, 2464 sayılı Kanun’da belirtilen yerlerden; ecrimisil ise belediyenin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında olan yerlerin fuzuli şagil tarafından işgal edilmesi sonucu alınan bir bedeldir. Her iki uygulama da bir kiralama yöntemi değildir.

Taşınmazlar üzerinde yapılan incelemelerde, 2464 sayılı Kanun’da kapsamı belirtilen yerlerden olmayan bağımsız kullanıma müsait dükkan ve işyeri niteliğindeki taşınmazların işgaliye alınmak suretiyle yönetildiği görülmüştür. Kurum tarafından bu şekilde yönetilen 48 adet taşınmaz bulunmaktadır. Bu taşınmazların işgal bedellerinin ise, 2464 sayılı Kanun’da alt ve üst sınırları belirtilen işgal harcı tarifesinden farklı olarak belediye encümeni tarafından belirlendiği tespit edilmiş olup söz konusu tespite, Kuruma ilişkin 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporu’nda yer verilmesine rağmen düzeltici işlem tesis edilmemiştir.

Denetim tespiti sonrasında Kamu idaresi tarafından belediye mülkiyetinde olup Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre kiralamaya konu edilen tüm işyerleri için kira sözleşmesi düzenlendiği, belediye tarafından şehrin muhtelif yerlerinde işgaliye adı altında verilen yerlerin (büfe ve benzeri yerler) için işgal edilen m² alan esas alınarak Belediye Gelirleri Kanunu’nun 52’inci maddesinde yer alan tutarlar üzerinden işgal harcı tahakkuk ettirildiği, raporda konu edilen yerlerin halkın ortak kullanım alanlarında işgaliye olarak verilen yerler olduğu ve söz konusu yerlerin Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre ihale yoluyla verilecek mülkiyeti belediyeye ait taşınmaz kapsamında olmadığından encümen karan ile verildiği ifade edilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekirse Belediye Kanunu’nun “Belediye tasarrufundaki yerler” başlıklı 79’uncu maddesinde; belediye sınırları içinde bulunan ve sahipsiz arazi niteliğinde olan seyrangâh, harman yeri, koruluk, dinlenme yerleri, meydanlar, bataklık, çöp döküm sahaları,

yıkılmış kale ve kulelerin arsaları ve enkazı ve benzeri yerlerin belediyenin tasarrufu altında olduğu ifade edilmiş olup ayrıca söz konusu taşınmazların Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik gereğince "Orta Malları" ve “Genel Hizmet Alanları” başlıkları altında kayıt altına alınması gerektiği yine anılan Yönetmelik hükümlerinde belirtilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden kıyas yapıldığı takdirde belediye tasarrufu altındaki yerlerin 5393 sayılı Kanun kapsamındaki belediye taşınmazları ile aynı hukuki statüde bulundukları anlaşılmaktadır. Dolayısıyla işgal harcı tahakkuk ettirilerek üçüncü kişilere kullandırılan belediyenin tasarrufu altındaki taşınmazların da Devlet İhale Kanunu kapsamında olduğu konusunda şüphe bulunmamaktadır.

Bu itibarla 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre ihale edilerek kiralanması gereken yerlerin, işgal harcı alınmak suretiyle kullandırılması açıkça mevzuata aykırılık teşkil etmektedir. Bu yerlerin mülki amirliğe başvurularak tahliye ettirilmesi ve Devlet İhale Kanunu hükümleri doğrultusunda 10 yılı geçmemek üzere uygun ihale usullerinden biriyle kiraya verilmesi gerekmektedir.