Ankara Üniversitesi Sosyal Tesislerince yapılan ve mali sonuç doğuran bazı işlemlerin ilgili hesap planında var olan sınırlamalar nedeniyle temel muhasebe kavram ve ilkelerine uygun olarak raporlanamadığı görülmüştür.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca İşletilen Sosyal Tesislerin Muhasebe Uygulamalarına Dair Esas ve Usuller’in “Kayıt zamanı, gelir ve giderin yılı” başlıklı 17’inci maddesinde yer alan “Hesaplar mali yıl esasına göre tutulur. Gelir ve giderler tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir.” düzenlemesi tahakkuk esasının benimsendiğini göstermektedir. Tahakkuk esası ise bir ekonomik değerin yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok edildiğinde muhasebeleştirilme gerekliliğini ifade etmektedir.

Sosyal tesislerin mal ve hizmet satış faaliyetleri sonucu ortaya çıkan alacakları ilgili Esas ve Usuller’in 28’inci maddesi hükmü gereğince 120 Alıcılar Hesabında izlenmelidir.

Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakların ise Tek Düzen Hesap Planı gereği 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabında izlenmesi gerekmektedir. Ancak Esas ve Usuller’de bahse konu alacakların kaydı için 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı veya nitelik olarak benzer özellikteki farklı bir hesabın kullanılmasına yönelik düzenleme yapılmamıştır. Bu sebeple İşletme mahkeme süreci devam eden 50.971,93 TL tutarlı alacağını niteliğine uygun olmamasına rağmen 120 Alıcılar Hesabında takip etmektedir.

Diğer taraftan Sosyal Tesis İşletmesi gelecekte yapacağı hizmetlere ilişkin peşin olarak tahsil ettiği tutarları tahsil ettiği dönemin geliri olarak muhasebeleştirmiştir. Esas ve Usuller’in muhasebe ilke ve kurallarını düzenleyen 5’inci maddesinde dönemsellik, idarelerin faaliyetlerinin belirli dönemlerde raporlanmasını ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasını ifade edecek şekilde tanımlanmıştır. Anılan Esas ve Usuller’in 16’ncı maddesinde, kamu gelirlerinin tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterileceği ayrıca vurgulanmıştır. Dolayısıyla kamu gelirlerinde kayda esas olan işlem, tahsilat değil tahakkuktur.

Ancak ilgili Esas ve Usuller’de gelir tahsilatı ile tahakkuk tarihi arasındaki uyumsuzluğun giderilerek gelirin faaliyet dönemi ile ilişkilendirilmesini teminen herhangi bir hesap öngörülmemiştir. Bu nedenle yapılan tahsilatlar ilgili dönemin geliri olmasa dahi 600 Gelirler Hesabında izlenmekte ve tahsilatların ilgili dönemle ilişkilendirilmemesi sonucunda gelir tabloları hatalı bilgi sunmaktadır. Örneğin Ilgaz Sosyal Tesis İşletmesinin 2020 yılı Ocak- Mart döneminde yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak vereceği hizmetler dolayısıyla 2019 yılı içerisinde peşin tahsil ettiği tutarları 2019 yılı geliri olarak muhasebeleştirdiğinden 2020 yılı kar/zararı gerçek durumu yansıtmamaktadır. Bu durum gelir tablosunda işletmenin gerçek kar ve zararının tespit edilememesine sebep olmuştur.

Bilanço ve gelir tablosu ilkelerinin Sosyal Tesis İşletmesince uygulanabilmesi için Esas ve Usuller’e alacakların niteliğine uygun kaydedilebileceği ve hizmet bedellerinin ilgili olduğu faaliyet dönemi ile ilişkilendirilebileceği hesap kodlarının eklenmesi gerekmektedir.