Karşıyaka Belediyesi sınırları içinde bulunan asansörlerin periyodik kontrolüne ilişkin A tipi muayene kuruluşunun yetkilendirilmesiyle ilgili olarak yürütülen denetim çalışmalarında söz konusu kuruluşun Belediye Meclis kararı alınmaksızın yetkilendirildiği ve söz konusu kuruluşu belirleyen komisyonun yanlış gerekçeler üzerinden karar aldığı tespit edilmiştir.

1. Karşıyaka Belediyesi sınırları içindeki mevcut ve işletmeye yeni açılacak asansörlerin 2018 ve 2019 yıllarında periyodik kontrolü, takip kontrolü ve tescil öncesi periyodik kontrolünü yapacak A tipi muayene kuruluşunun seçimi için mevzuatta yetkilendirilen ve idare içinde Belediye Meclisinin kararı alınmaksızın “Başkanlık makamının 20.09.2017 tarih 16459420-050.06.01-E.4031 sayılı Olur’ları ile …” kurulan komisyon kararı doğrultusunda protokol imzalandığı görülmüştür.

   Belediye sınırları içerisindeki hizmete sunulan asansörlerin tescil ve periyodik kontrolleri, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyelerin Yetkileri ve İmtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (s) bendinde yer alan “Belediye sınırları içerisinde, yapı ruhsatı veya yapı kullanma izni hangi idare tarafından verilmiş olursa olsun, hizmete sunulacak olan asansörlerin tescilini yapmak, ilgili teknik mevzuat çerçevesinde yıllık periyodik kontrollerini yapmak ya da yetkilendirilmiş muayene kuruluşları aracılığıyla yaptırmak, gerekli hâllerde asansörleri hizmet dışı bırakmak.” hükmü gereğince belediyelerin yetkisindedir.

   Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliğinin “Periyodik Kontrol Ücreti başlıklı” 20’nci maddesinin 2’nci fıkrasında;

   “A tipi muayene kuruluşu, bina sorumlusundan ve/veya asansör yaptırıcısından tahsil edeceği periyodik kontrol ücretinin azami % 10’unu, protokol yapacağı ilgili idareye aktarır. Periyodik kontrol ücretinin ilgili idareye aktarılacak kısmı, ilgili idarenin karar organı tarafından belirlenir ve taraflar arasında imzalanacak protokolde yer alır.” denilmektedir.

   Yönetmelik hükmüne göre, söz konusu A tipi muayene kuruluşunun tahsil edeceği periyodik kontrol ücretinin belediyeye aktarılacak azami %10’una kadar olan payın idarenin karar organı tarafından belirlenebileceği belirtilmiş, dolayısıyla azami olarak belirtilen bu oranın ne düzeyde olacağının belirlenmesi belediye meclisine bırakılmıştır.

   Yapılan incelemelerde, belediye meclis kararı alınmadan muayene kuruluşuyla 2018 ve 2019 yılları için geçerli olacak şekilde 27 Eylül 2017 tarihinde protokol yapılarak belediye başkanı tarafından imzalandığı görülmüştür. Bu durum açıkça yönetmelik hükmünün ihlali anlamına gelmektedir. Belediyenin yapacağı işlemlerde mevzuat hükümlerine riayet etmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

2. Karşıyaka Belediyesi sınırları içindeki mevcut ve işletmeye yeni açılacak asansörlerin 2018 ve 2019 yıllarında periyodik kontrolü, takip kontrolü ve tescil öncesi periyodik kontrolünü yapacak A tipi muayene kuruluşunun seçimi için mevzuatta yetkilendirilen ve idare içinde “Başkanlık makamının 20.09.2017 tarih 16459420-050.06.01- E.4031 sayılı Olur’ları ile …” kurulan Komisyonun, muayene kuruluşunu belirlemek amacıyla aldığı 21 Eylül 2017 tarih ve 1645920-050.06.01-E.24917 sayılı kararda yanlış bilgilerin bulunduğu tespit edilmiştir.

Söz konusu komisyon, 2016 ve 2017 yıllarında Karşıyaka Belediyesi sınırları içindeki mevcut ve yeni asansörlerin periyodik bakımlarına yetkili kılınan muayene kuruluşunun 2018 ve 2019 yılları için de seçilmesini olura sunacak şekilde bir karar almıştır. Başkanlık makamının, komisyonun ilgili kararına olur vermesi sonucunda aynı muayene kuruluşuyla yeniden protokol yapılmıştır.

Komisyonun bahsettiğimiz kararında söz konusu muayene kuruluşunun komisyon kararı tarihine kadar 7884 adet asansörün muayenesini yaptığı ve bu muayeneler sonucu % 90 oranında güvenli asansöre ulaşıldığı ifadelerine yer verilmiştir. Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki muayene kuruluşu karar tarihine kadar 8191 adet asansörün muayenesini yapmıştır. Bu muayeneler sonucu ulaşılan güvenli asansör yüzdeleri ise şu şekildedir:

Tablo 3: 2016 ve 2017 Yıllarında Güvenli Asansör* ve Takip Kontrolü** Gerekmeyen Asansör Yüzdeleri

Yıl	Kırmızı Etiketli Asansör Sayısı	Mavi Etiketli Asansör Sayısı	Sarı Etiketli Asansör Sayısı	Yeşil Etiketli Asansör Sayısı	Güvenli Asansör Sayısının Toplam Asansör Sayısına Oranı (%)	Takip Kontrolüne Gerek Olmayan Asansör Sayısının Toplam Asansör Sayısına Oranı (%)
2016	3678	1164	113	1410	42,22	40,44
2017	3818	2583	298	2168	56,94	53,58

* Güvenli Asansör ifadesi Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliğinde güvensiz olarak tanımlanan kırmızı etiketli asansörler dışında kalan asansörler için kullanılmıştır.

** Takip Kontrolüne Gerek Olmayan Asansör ifadesi Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliğinde güvensiz veya kusurlu olarak tanımlanan kırmızı ve sarı etiketli asansörler dışında kalan asansörler için kullanılmıştır.

Yukarıda yer verilen tablo incelendiğinde 2016 yılında güvenli asansörlerin toplam muayene edilen asansörler içindeki payının % 42,22 olduğu, aynı oranın 2017 yılı için % 56,94 olduğu görülür. Her ne kadar tabloya güvenli asansör olarak, güvensiz asansör şeklinde tanımlanan kırmızı etiketli asansörler dışında kalan asansörler alınsa da (Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği’nde) takip kontrolü öngörülmeyen asansörleri bir sonraki yıla kadar güvenli asansör olarak nitelemek daha uygun olacaktır. Takip kontrolü öngörülmeyen asansörler kusursuz ve hafif kusurlu olarak nitelenen yeşil veya mavi etiket iliştirilmiş olan asansörlerdir. Aynı analizi takip kontrolü öngörülmeyen asansörlerin tüm asansörler içindeki oranı şeklinde yapacak olursak bu değerin 2016 yılında % 40,44, 2017 yılında da % 53,58 olduğu görülür. Görülen o ki söz konusu komisyon, muayene kuruluşunu belirleme amacıyla yaptığı toplantısında yanlış gerekçelerle karar almıştır.

Yetkili muayene kuruluşunun mevzuat gereği herhangi bir ihale yapılmaksızın belirlenmesi ayrıca değerlendirilmesi gereken bir konudur. Fakat ihale yapılmaksızın yapılan bu seçimde de gerçekçi ve doğru gerekçeler üzerine kararlar alınması, belediye sınırlarındaki asansörlerin insan ve yük taşıma amacıyla kullanılmasında risk unsurlarını ortadan kaldırmaya hizmet edecektir. Karşıyaka Belediyesinde 2018 yılı için yetkilendirilen muayene kuruluşu 2016 ve 2017 yıllarında da ilgili belediye tarafından yetkili kuruluş olarak görevlendirilmiş olduğuna göre 2018 için yetkilendirme yapılmadan önce gerçekçi bir karar almaya imkan verecek yeterli veri oluşmuş durumdadır. Bu veriler üstünden 2017 yılı muayene raporlarında, 2016 yılında muayene edilen asansörlerin durumu incelenerek ve aynı işlem 2018 yılı muayene raporlarında, 2017 yılında muayene edilen asansörlerin durumu incelenerek muayene kuruluşunun performansı mahalle bazında ortaya konulmuştur:

Tablo 4: Muayene Kuruluşunun Takip Kontrolü Gereken ve Gerekmeyen Asansörler Temelinde Mahalle Bazında Çok Yıllı Performansı+

Mahalle	Takip Kontrolü Gereken Sayı	Takip Kontrolü Gereken Sayı	Takip Gerekenlerdeki Performans	Takibe Gerek Kalmayan Sayı	Takibe Gerek Kalmayan Sayı	Takibe Gerek Olmayanlardaki Performans
Yıl	2016	2017	2017	2016	2017	2017
Aksoy	133	90	32,33	68	122	79,41
Alaybey	56	36	35,71	21	50	138,09
Atakent	87	41	52,87	74	73	-1,35
Bahariye	118	82	30,50	60	96	60
Bahçelievler	236	162	31,35	139	197	41,72
Bahriye Üçok	154	101	34,41	85	131	54,11
Bostanlı	438	318	27,39	238	351	47,47
Cumhuriyet	13	8	38,46	8	7	-12,5

Dedebaşı	293	179	38,90	199	278	39,69
Demirköprü	131	89	32,06	57	120	110,52
Donanmacı	114	74	35,08	58	91	56,89
Fikri Altay	104	80	23,07	67	96	43,28
Goncalar	113	78	30,97	73	99	35,61
İmbatlı	77	51	33,76	71	82	15,49
İnönü	60	56	6,66	69	99	43,47
Latife Hanım	8	2	75	9	7	-22,22
Mavişehir	154	136	11,68	117	149	27,35
Mustafa Kemal	188	135	28,19	192	159	-17,18
Nergiz	110	73	33,63	70	101	44,28
Örnekköy	131	88	32,82	129	159	23,25
Şemikler	305	188	38,36	232	297	28,01
Tersane	76	54	28,94	48	72	50
Tuna	99	64	35,35	35	70	100
Yalı	440	289	34,31	356	333	-6,46
Zübeyde Hanım	153	98	35,94	99	130	31,31
Genel Toplam	3791	2572	32,15	2574	3369	30,88
Yıl	2017	2018	2018	2017	2018	2018
Aksoy	154	150	2,59	165	166	0,60
Alaybey	55	55	0	67	59	-11,94
Atakent	47	72	-53,19	83	77	-7,22
Bahariye	138	118	14,49	128	122	-4,68
Bahçelievler	263	234	11,02	274	269	-1,82
Bahriye Üçok	161	153	4,96	177	165	-6,77
Bostanlı	437	393	10,06	458	474	3,49
Cumhuriyet	16	13	18,75	23	16	-30,43
Dedebaşı	342	357	-4,38	452	394	-12,83
Demirköprü	124	127	-2,41	158	145	-8,22
Donanmacı	123	124	-0,81	122	128	4,91
Fikri Altay	129	133	-3,10	147	121	-17,68
Goncalar	148	135	8,78	165	159	-3,63
İmbatlı	96	89	7,29	117	114	-2,56
İnönü	58	45	22,41	103	83	-19,41
Latife Hanım	4	4	0	8	8	0
Mavişehir	153	159	-3,92	172	154	-10,46
Mustafa Kemal	152	170	-11,84	184	226	22,82
Nergiz	100	106	-6	118	118	0
Örnekköy	170	183	-7,64	248	193	-22,17
Şemikler	395	379	4,05	484	410	-15,28
Tersane	77	76	1,29	90	71	-21,11
Tuna	96	91	5,20	92	101	9,78
Yalı	538	440	18,21	541	593	9,61
Zübeyde Hanım	140	136	2,85	175	158	-9,71
Genel Toplam	4116	3942	4,22	4751	4524	-4,77

+ Tablo 1 ve 2’de 2016 ve 2017 yılarında muayene edilen asansör sayılarının farklı olmasının sebebi, Tablo 2’deki sayılara bir önceki yılda muayene edilen asansörler üstünden ulaşılmış olmasıdır.

Söz konusu tabloda 2016 yılına ait muayene raporlarındaki sonuçlarla bu asansörlerin 2017 yılındaki denetim sonuçları, 2017 yılına ait muayene raporlarındaki sonuçlarla bu asansörlerin 2018 yılındaki denetim sonuçları karşılaştırılmıştır. Tablonun hazırlanmasında

kırmızı ve sarı etiket verilen asansörler için takip kontrolü gereken sayı ve bunlardaki azalma yüzdesi, yeşil ve mavi etiket verilen asansörler için takibe gerek kalmayan sayı ve bunlardaki artış yüzdesi üstünden yapılan analizlerden faydalanılmıştır. 2016 yılına ait muayene raporlarındaki sonuçlarla bu asansörlerin 2017 yılındaki denetim sonuçları kıyaslandığında takip kontrolü gereken asansör sayılarında bir azalma olduğu ve buna ilişkin azalma yüzdesinin

% 32,16, takibe gerek kalmayan asansör sayılarında bir artış olduğu ve buna ilişkin artış yüzdesinin % 30,89 olarak gerçekleştiği görülür. 2017 yılına ait muayene raporlarındaki sonuçlarla bu asansörlerin 2018 yılındaki denetim sonuçları kıyaslandığında takip kontrolü gereken asansör sayılarında bir azalma olduğu ve buna ilişkin azalma yüzdesinin % 4,23, takibe gerek kalmayan asansör sayılarında artış olmadığı ve buna ilişkin artış yüzdesinin % - 4,78 olarak gerçekleştiği görülür. Tablodaki sonuçların değerlendirilmesinden anlaşıldığı kadarıyla 2017 yılında 2016 muayene raporlarından gelen asansörlerin güvenli kullanımına dair bir iyileşmenin olduğu fakat bunun % 30 – 35 dolaylarında gerçekleştiği, 2018 yılında 2017 muayene raporlarından gelen asansörlerin güvenli kullanımına dair iyileşmenin çok küçük yüzdelerle gerçekleştiği hatta takibe gerek olmayan asansör sayısında azalma olduğu görülmektedir.

Muayene kuruluşunun 2018 yılsonu itibarıyla muayene performansı incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmaktadır:

Tablo 5: Yıllara Göre Muayene Edilen Asansör Sayıları

Yıl	Muayene Edilen Tekil Asansör Sayısı	Tüm Kontrol Tipleriyle Muayene Edilen Asansör Sayısı	Önceki Yıldan Devir Gelen Asansör Sayısı
2016	4150	6365
2017	5453	8867	3649
2018	6154	10285	5062

Bu tablonun incelenmesiyle ulaşılan sonuç yetkilendirilen muayene kuruluşunun bir sonraki yılda, önceki yılda denetlediği asansörlerin bir kısmını muayene etmemesi olarak ortaya çıkmaktadır. Durum mali boyutuyla düşünüldüğünde önemli bir miktarda gelir kaybı olarak görülse de bundan daha önemlisi muayene edilmeyen asansörlerin insanların kullanımına ilişkin bir güvence elde edilememesi, varsa aksaklıkların giderilememesi olmuştur. Tablonun değerlendirilmesinden çıkarılacak en temel sonuç, yetkili muayene kuruluşunun herhangi bir yılda muayene programını oluştururken ilk olarak önceki yıldan gelen asansörleri programa dahil etme gerekliliğidir.

Bütün bu tablolar birlikte incelendiğinde söz konusu komisyonun 2018 ve 2019 yılları için asansörlerin kontrollerini yapacak muayene kuruluşunu belirlemek amacıyla aldığı kararında yer verilen gerekçelerin gerçek durumu yansıtmadığı değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak belediye sınırları içinde bulunan binalarda farklı amaçlarla kullanılan asansörlerin periyodik kontrolü için yapılacak yetkilendirmede öncelikle Belediye Meclisinden karar alınması, sonrasında A tipi muayene kuruluşunun belirlenmesine yönelik olarak yapılacak karar verme çalışmasındaysa gerçekçi ve doğru bilgiler üstünden seçim yapılmasının mevzuat gereklerine uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "2016-2017 yıllarını kapsayan protokol için meclis kararı alınmış olup 2018–2019 yıllarını kapsayan protokol bir süre uzatma protokolü olduğundan sadece başkanlık oluru ile imzalanmıştır. Muayene Kuruluşunun görev süresinin uzatılması konusunda belediye meclisi kararı alınması gerektiği hususu atlanmıştır. Önümüzdeki dönemde yenilenecek olan protokol için Meclis kararı alınacak, Başkanlık Oluru ve Komisyon Kararı doğrultusunda imzalanacaktır.

Protokolde yer alan kıstaslardan biri de %90 oranında güvenli asansöre ulaşıldığı ifadesidir. Bu ifade de periyodik kontrolü yapılan ancak takip kontrolüne kalan ve takip kontrolü gerçekleştirilerek Mavi ya da Yeşil etiket almak suretiyle güvenli hale getirilen asansörlerin oranı verilmektedir. Muayene kuruluşunun binada asansör muayenesi yapabilmesi apartman yöneticisinin tutumuna bağlı olarak değişmektedir. Muayene sonucunda asansörün kusurları ve eksikleri ortaya çıkmakta bunların giderilmesi de apartman yönetimine dolayısıyla bina sakinlerine maliyet olarak yansımaktadır. Yöneticiler bu maliyeti karşılayamadıkları durumlarda muayene işlemlerini ötelemektedirler. Bu durum muayene gerçekleştirme ve güvenli asansör oranlarını olumsuz yönde doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur. Fen İşleri Müdürlüğü bünyesinde muayene edilemeyen asansörlerin mevzuat çerçevesinde hizmetten men edilmesi için ekipler teşkil edilmiş olup, hem yöneticilerin bilgilendirilmesi hem de asansörlerin eksiklerinin giderilene kadar hizmet dışı bırakılması işlemleri aktif olarak yürütülmektedir. Böylelikle güvenli asansör sayısının artırılmasına katkı sağlanmaktadır." denilmektedir.

Sonuç olarak İdare tarafından gönderilen cevapta 2018 ve 2019 yılı için A tipi muayene kuruluşuyla yapılan protokol öncesinde Belediye Meclisinin kararının alınmasının atlandığı, bunun da önceki yıllarda da yetkilendirilmiş muayene kuruluşunun cari ve sonraki yıl için yetkilendirilmesi aşamasında yapılacak protokolün yeni bir protokol olarak düşünülmeyip halihazırdaki protokolün süresinin uzatılması olarak nitelenmesinden kaynaklandığı

belirtilmiştir. Ancak ilgili mevzuat hükümlerinin incelenmesiyle görülecektir ki protokolün yenilenmesi gibi bir durumu söz konusu yönetmelik ve tebliğlerde bulunmamaktadır.

A tipi muayene kuruluşunun performansına ilişkin değerlendirmelerin yapıldığı kısım için yapılan açıklamalar değerlendirildiğinde İdare yetkililerinin bulguda belirtilen hususu tam olarak anlayamadıkları görülmektedir. Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği ile Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği'nde ve de bulguda güvensiz olarak tanımlanan asansörler ilk muayenesinde kırmızı etiket alan asansörlerdir. 2017 ve 2018 yılında, 2016 ve 2017 yılında yeşil veya mavi etiket aldıktan sonra yeniden takip kontrolüne gerek görülenlerdeki değişim muayene kuruluşunun performansını göstermektedir. Bunun dışında güvensiz-kırmızı veya kusurlu-sarı etiket aldıktan sonra bunların hafif kusurlu-mavi veya güvenli-yeşil etiket almaları idare cevabında da belirtildiği gibi mali boyutlarıyla düşünüldüğünde apartman sakinleriyle ilgili bir durumdur. Kaldı ki mezkur yönetmeliklerin sırasıyla 19 uncu maddesinin üçüncü fıkrası ile 9 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında yetkilendirilecek muayene kuruluşunun tespitinde hangi unsurların incelenmesi gerektiği belirtilmektedir.

Sonuç olarak hem asansörlerin muayenesini yapacak A tipi muayene kuruluşunu belirleyip protokol yapmadan önce Belediyenin karar organı Belediye Meclisinin kararı alınmalı hem de A tipi muayene kuruluşunun seçiminde mevzuatta belirtilen yeterlilik unsurları dikkate alınmalıdır. Yani İdarenin yapacağı her türlü iş ve işlemin her aşamasında mevzuat gereklerine uyması gerekmektedir.