Karar Künyesi
İdare tarafından karma sözleşme imzalanarak ihale edilen 307577 ihale kayıt numaralı Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi ile ilgili olarak aşağıda yer alan bazı hatalı uygulamaların bulunduğu tespit edilmiştir.
Gerekli Mülkiyet İşlemleri Yapılmadan İhaleye Çıkılması
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62'nci maddesinin (c) bendinde; yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı belirtilmektedir.
Yapılan incelemede, yapım işi mahallinin Maliye Hazinesine ait olduğu ve bir bölümünün de İstanbul Olimpiyat Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kuruluna tahsis edildiği, idareye ait herhangi bir tahsis, mülkiyet, arsa temini işlemi vs. olmadığı halde ihaleye çıkıldığı,
ihalenin de sonuçlandırılarak gerekli hafriyat ve düzenlemelerin yapılarak yüklenmeye girişildiği, ancak daha sonrasında yetkili makamlardan izin alınmadığı için işin durdurulduğu görülmüştür.
Bu itibarla, adı geçen yapım işi ile ilgili olarak gerekli mülkiyet işlemleri yapılmadan ihaleye çıkılmaması gerektiği düşünülmektedir.
Karma Sözleşmeli Yapım İşinde Aynı İş Olmadığı Halde İşyeri Değişikliği Yapılması
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde; belediyelerin her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu Kanun hükümlerine göre yürütülmesi gerektiği, Aynı Kanun’un 62’nci maddesinin (e) bendinde de; uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunlu olduğu, uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabileceği belirtilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde; uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için yüklenicinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden yapılan sözleşmeyi anahtar teslimi götürü bedel sözleşme, ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine dayalı olarak idarelerce hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile yüklenici tarafından bu iş kalemleri için teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan tutarların toplamı üzerinden yapılan sözleşmeyi birim fiyat sözleşme olarak tanımlamıştır,
Aynı Şartnamenin “İş Yerinin Yükleniciye Teslimi” başlıklı 6’ncı maddesinin yedinci fıkrasında da zorunluluk halinde, sözleşme bedelinin aşılmaması ve idare ile yüklenicinin karşılıklı olarak anlaşması kaydıyla yükleniciye teslim edilmiş olan işyerlerinde değişiklik yapılabileceği ve bu durumda işin süresi, işin bir kısmı veya tamamı için gecikmeyi karşılayacak kadar uzatılacağı belirtilmiştir.
Yapılan incelemede, karma sözleşmenin birim fiyatlı kısmının proje mahiyetleri benzerlik gösterdiği gerekçesiyle;
Yapı İşleri Müdürlüğü tarafından 18.03.2021 tarihli Fen İşleri Dairesi Başkanı Olur’u ile uygulama projesi hazır olan fakat ihale edilmemiş olan Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşi yaptırılmıştır.
Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi’nin birim fiyat tarifesindeki toplam 313 tane iş kaleminin yalnızca 37 tanesi Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşi için kullanılmış, ayrıca 94 tane yeni birim fiyat uygulanarak imalat yapılmıştır. İlgili Olur Yazısına istinaden uygulama projesi hazır olduğu belirtilen Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşinde, Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi’nin birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen ilgili imalat kalemleri kullanılmıştır. Ancak, ilgili Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere, uygulama projesi olan işlerin Anahtar Teslim Götürü Bedel Sözleşme ile ihale edileceği zorunlu tutulmuşken birim fiyatlı imalat kalemleri kullanılarak imalat gerçekleştirilmiştir.
Benzer iş olarak değişiklik yapılan işin Anahtar Teslim Götürü Bedel ile ihalesi ve işyeri değişikliğinde sözleşmeye esas projeye bağlı kalınması gerekirken farklı projesi olan Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşi’nin yapılması ilgili Şartname hükmüne aykırılık teşkil ettiği gibi, aynı zamanda Karma Sözleşmeli olan Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi’nin birim fiyatlı kısmına ait kalemlerin kullanılması işin gerekliliğine ve benzerliğine uymamaktadır.
Öte yandan, Yapı İşleri Şube Müdürlüğü tarafından yapımı gerçekleştirilen 75.Yıl Spor Kompleksi İnşaatı Yapım İşi’nin mevcut proje ile yetersiz kalacağı belirtilerek proje kapsamında olmayan iki adet kapalı halı saha, üç adet kapalı tenis kortu ve bir adet ilave idari binası 27.06.2022 Tarihli Fen İşleri Dairesi Başkanı Olur’u ile Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi’nin anahtar teslimi götürü bedel sözleşmede belirtilen imalat kalemleri kullanılarak imalatlar gerçekleştirilmiştir.
06.09.2018 tarihinde 51.200.000,00 TL bedel ile ihalesi yapılan 75.Yıl Spor Kompleksi İnşaatı İşi’nin mevcut projeye göre yetersiz kalacağı belirtilerek bu İş’in projesi içinde yapılması istenen “Antrenman Sahası” yerine; iki adet kapalı halı saha, üç adet kapalı tenis kortu ve bir adet ilave idari binanın Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi’nde iş yeri değişikliği yapılarak ilgili Daire Başkanı Olur’u ile bu İş kapsamında tamamlatılmıştır.
75.Yıl Spor Kompleksi İnşaatı Yapım İşi’nin hem uygulama projesinde olmayan iki adet kapalı halı saha, üç adet kapalı tenis kortu ve bir adet ilave idari binanın yapımının Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi kapsamında tamamlatılamayacağı bir başka ifadeyle yeni bir iş olmasından dolayı asıl projeden ayrı olarak ihale edilmesi gereken bir iş olduğu düşünülmektedir.
Netice olarak, belirtilen iki hususa ilişkin uygulamanın Kamu İhale Hukukunun temel ilkelerinden olan rekabet ve kaynakların verimli kullanılması ilkesine zarar verecek bir çözüm olduğu; diğer bir ifadeyle, yeni bir ihale çıkılarak yapılması gereken bir işin sözleşmesi tasfiye edilmesi gereken bir yükleniciye yaptırmanın, ihale mevzuatının amaçlarıyla hiçbir şekilde bağdaşmadığı düşünülmektedir.
İş Programına uyulmaması
Sözleşmesine göre, Başlangıç tarihi 07.11.2018 olup 22.10.2019’da (350 gün) bitirilmesi gereken, 91.972.000,00 TL bedelle ihale edilen Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi için toplamda 3.256.114,84 TL tutarında imalat yapılıp daha sonra işin durdurulduğu anlaşılmıştır. Daha sonra, bulgunun yazımı itibariyle süre uzatımları dahil işin süresinin 1580 gün olarak revize edilmiştir. İşin süresinde bitirilmemesinden yani gecikilmesinden kaynaklı olarak 2018 ile 2019 yıllarındaki fiyatlara nazaran çok daha fazla tutarda fiyat farkı ödenerek kaynakların verimli etkin ve ekonomik olarak kullanılmadığı düşünülmektedir.
Proje Dışı İş Yaptırılması
İdarece yapılan Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşinde, Fen İşleri Dairesi Başkanı Oluru ile sözleşmeye esas proje içinde olmadığı halde İlçe Belediyesine ait otopark düzenlenmesi yapıldığı görülmüştür.
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” 24’üncü maddesinde; mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan işin;
-Sözleşmeye esas proje içinde kalması
-İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması
Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin
%10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise %20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabileceği belirtilmektedir.
Yapılan incelemede, işyeri değişikliği ile Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşinin yapılması sırasında, inşaat işine ilişkin uygulama projesi
içinde olmayan ilçe belediyesinin kullanımındaki paralı otopark ve diğer bağlantı güzergahlarının düzenlenme işinin de yapıldığı görülmüştür. 4735 sayılı Kanun’un 24’üncü maddesi hükmünden de anlaşılacağı üzere, ilave işlerinin yapılması şartı sözleşmeye esas proje içinde iş artışının kaçınılmaz olmasıdır. Ancak, yapılan ilave inşaat işin sözleşmeye esas proje içinde olmadığı gibi, ilçe belediyesinin paralı otopark olarak işlettiği alanın bakım, onarımının yapılmasının anılan mevzuat hükmü karşısında mümkün görülmemektedir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; imalatta kullanılan ana kalemlerin işin yaklaşık 20.870.129,12 TL tutarının yani % 53’ünün Birim Fiyat Teklif Cetvelinde bulunan iş kalemlerinden oluştuğu, yapılan işin bahse konu işe büyük oranda benzerlik gösterdiği, 4735 Sayılı Kamu Sözleşmeleri Kanununun İlkeler başlıklı 4 üncü maddesinde “… tarafların, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahip olduğu” hükmüne istinaden yüklenici ile mutabık kalındığı, 18.03.2021 tarihli Başkanlık Olur’unda belirtilen gerekçeler, küresel ekonomik krizdeki dalgalanmalar, öngörülemeyen ve önlenemeyen fiyat artışları da göz önünde bulundurulduğunda kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ilkesine uygun olarak Büyükçekmece–Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İşi’nin 1. Etap 1. Kısmının, yapımına başlanamayan Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi kapsamında yapıldığı ifade edilmiştir.
Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşinde imalatta kullanılan ana kalemlere bakıldığında 313 tane iş kaleminin yalnızca 37 tanesi Büyükçekmece-Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İnşaat İşi için kullanılması, ayrıca 94 tane yeni birim fiyat uygulanarak imalat yapılması, her iki işte de beton, demir vb. gibi asli imalatların varlığının 37 adet benzer iş kaleminin içinde yer alması, Birim Fiyat Teklif Cetvelinde bulunan iş kalemlerinden toplam tutar bakımından % 53’üne karşılık gelmesi benzer iş olarak kabul edilerek Büyükçekmece– Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İşi’nin 1. Etap 1. Kısım işinin yapılmasına dayanak olamaz. Aynı zamanda 75.Yıl Spor Kompleksi İnşaatı Yapım İşi’nin hem uygulama projesinde olmayan iki adet kapalı halı saha, üç adet kapalı tenis kortu ve bir adet ilave idari binanın yapımının Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi kapsamında tamamlatılası; İdarenin küçük temel onarım imalatlarını yaptığı ihalelerine benzetilerek ve ihtiyaç olan alanlara parçalanarak imalatların yapılması haline bürünmüştür.
Belirtilen gerekçelerle Büyükçekmece–Beylikdüzü İlçesi Kordonboyu Düzenleme İşi’nin 1. Etap 1. Kısım işinin ve 75.Yıl Spor Kompleksi İnşaatı İşi kapsamında tamamlanmayan iki adet kapalı halı saha, üç adet kapalı tenis kortu ve bir adet ilave idari
binanın yeni bir ihale ile yapılması gerekmektedir. İdare tarafından ifade edilen 4735 Sayılı Kamu Sözleşmeleri Kanununun İlkeler başlıklı 4 üncü maddesinde “… tarafların, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahip olduğu” hükmü bulgumuzu karşılar nitelikte değildir. İdarece, Bulguda belirtilen gerekli mülkiyet işlemlerinin yapılmayışına, uygulama projelerinde yapılan değişiklere, iş programına uyulmamasına ve proje dışı işlerin yapılması hususuna herhangi bir cevap verilmemiştir.
Sonuç olarak, Başakşehir Ata Sporları Merkezi İnşaatı İşi ile ilgili olarak, gerekli mülkiyet işlemleri yapılmadan ihaleye çıkılmaması, işyeri değişikliğinde benzer iş niteliğini sağlamayan durumlarda yeniden ihaleye çıkılması gerektiği, uygulama projelerinin hazırlanmasında hassasiyet gösterilerek işin süresinde tamamlanmasını engelleyecek durumlardan kaçınılması ve proje dışı işlerin yapılması yerine söz konusu işlerin yeniden ihaleye çıkılması suretiyle sonuçlandırılması gerektiği düşünülmektedir.