5393 sayılı Belediye Kanununun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15 inci maddesinin (g) bendinde; katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetlerin yapılması ve yaptırılmasının belediyenin yetki ve imtiyazları arasında olduğu ifade edilmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 5393 sayılı Belediye Kanununa dayanarak çıkarılan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin “Belediyenin görev ve yetkileri” başlıklı 8 inci maddesinde; ambalaj atıklarının ayrı toplanmasından büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde ilçe belediyelerinin sorumlu olduğu

belirtilmiş ve belediyelere bu konuda görev ve yetkiler verilmiştir.

Aynı Yönetmeliğin “Genel ilkeler” başlıklı 5 inci maddesinde ise; ambalaj atığı toplama, ayırma, geri dönüşüm, geri kazanım faaliyeti gösteren veya göstermek isteyen ambalaj atığı işleme tesislerinin çevre lisansı almak zorunda oldukları, ambalaj atıklarının çevre lisanslı ambalaj atığı işleme tesislerine verilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Müteakip 8 inci maddede belediyelerin yetkileri arasında, ambalaj atıklarının yönetimi için toplama ayırma işlerini lisanslı firmalar aracılığıyla gerçekleştirebileceği sayılmıştır.

Uygulamaya bakıldığında ambalaj üreticileri birleşerek kâr amacı gütmeyen “yetkilendirilmiş kuruluş” vasfını haiz vakıflar aracılığıyla mevzuat gereği atık yönetimine ilişkin kendilerine yüklenen sorumlulukları yerine getirmeye çalışmaktadırlar. Belediyeler de süreci yönetebilmek adına çevre lisanslı firmalar ve yetkilendirilmiş kuruluşlarla protokol yapmakta, bu şekilde atık toplama ve ayırma yetkisini imtiyaz yoluyla çevre lisanslı firmalara devretmektedirler. Söz konusu lisanslı firmalar topladığı ambalaj atıklarını yetkilendirilmiş kuruluşa fatura ederek bu kuruluştan bir gelir sağlamakta, ayrıca topladığı aynı atıkları geri dönüşüm amacıyla satarak bu kanaldan da ayrı bir gelir sağlamaktadır.

2886 Devlet İhale Kanununun “Kapsam” başlıklı 1 inci maddesinde belediyelerin kiralama işlemlerinin bu Kanun hükümlerine göre yapılacağı, “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddede ise hakların kiralanmasının da “Kira” tanımı içinde olduğu değerlendirilmiştir.

Anılan mevzuat hükümleri dikkate alındığında; katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanmasının belediyelerin yetki ve imtiyazları arasında olduğu,

Belediyelerin bu yetkiyi imtiyaz yoluyla çevre lisanslı firmalara kullandırabileceği, bu işler kapsamında hem yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla hem de toplanılan atıkların geri dönüşüm kapsamında satılmasıyla lisanslı firmaların gelir getirici faaliyette bulunduğu,

Bu sebeplerle belediyelerin bu imtiyazı 2886 Devlet İhale Kanunu kapsamında vermesi gerektiği anlaşılmaktadır.

İzahat doğrultusunda yapılan incelemelerde; Belediye ile iki yetkilendirilmiş kuruluş ve çevre lisanslı bir firma arasında protokoller imzalandığı tespit edilmiştir. Söz konusu çevre lisanslı firmaya, 2886 Devlet İhale Kanunu kapsamında herhangi bir ihale yapılmaksızın ve bedel alınmaksızın ambalaj atığı toplama ayırma işinin imtiyaz olarak verildiği görülmüştür.

Kamu idaresi cevabında; “Yapılan incelemelerde; ambalaj atıklarının değerlendirilmesi için Belediyemiz ile iki yetkilendirilmiş kuruluş ve çevre lisanslı bir firma arasında protokoller imzalandığı söz konusu çevre lisanslı firmaya, 2886 Devlet İhale Kanunu kapsamında herhangi bir ihale yapılmaksızın ve bedel alınmaksızın ambalaj atığı toplama ayırma işinin imtiyaz olarak verildiği tespit edilmiştir.

27 Aralık 2017 tarihli ve 30283 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği gereğince Belediyeler, ambalaj atıklarının ayrı toplanması için toplama sistemini kurmakla, ambalaj atığı üreticileri tarafından toplama sistemine verilen ambalaj atıklarını ayrı toplamakla veya toplattırmakla yükümlüdür. Ayrıca, ambalaj atıklarının yönetimi için toplama ayırma tesisi kurmak/kurdurmakla, işletmek/işlettirmekle, kurduğu tesislere çevre lisansı almak/aldırmakla veya bu faaliyeti çevre lisanslı toplama ayırma tesisleri ile gerçekleştirmekle görevlidir.

Bu kapsamda, Belediyemiz sınırları içerisinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığından onaylı Atık Yönetim Planı çerçevesinde yürütülen ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması faaliyeti, 2008 yılından beri lisanslı firma ve yetkilendirilmiş kuruluşla sözleşme yapılmak suretiyle sürdürülmektedir. Pilot ölçekte başlatılan uygulamamıza, 2013 yılı itibarıyla planlı ve yapılaşmasını tamamlamış yerlerde, kafes ve konteynerlerden oluşturulmuş bir toplama sistemiyle devam ettirilmektedir.

Ambalaj atıkları, doğrudan tüketime dayalı oluşan bir atık türüdür. Günlük ve saatlik değişimler sebebiyle miktarların öngörülmesi olası olmayıp; ancak, daha önceki yıllarda toplanan miktarlar üzerinden değerlendirme yapılabilmektedir. Ayrıca, ambalaj atıklarının bileşenleri de miktarında olduğu gibi zamansal olarak önemli değişimler göstermektedir. Her bir bileşenin piyasa rayiçleri farklı olduğu gibi piyasada dolaşan miktarlara göre bir borsa gibi fiyatları da önemli ölçüde değişmektedir.

Sürekli değişen miktar, karekterizasyon ve birim fiyatlarının belirsizliği sebepleriyle, ambalaj atıklarının ihale edilmesi konusunda önemli belirsizlikler bulunmakta olup; Antalya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne 09.08.2018 tarih ve 13589 sayılı yazı ile konu ile ilgili görüş sorulmuş ve adı geçen Müdürlüğün 31.08.2018 tarih ve 19068 sayılı cevapları ile bu kapsamda yukarıda belirtilen hususlar ve tarafımıza sunulan raporların değerlendirilmesi ve sözleşme süresinin bitimi veya sözleşmenin herhangi bir nedenle sona ermesini müteakip bulguda belirtildiği şekliyle 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine istinaden konu ile ilgili ihale yapılacaktır.” denilmektedir.

Sonuç olarak ambalaj atığı toplama ve ayırma işi ile ilgili olarak her ne kadar kamu idaresince miktarların sürekli değişmesi, karakterizasyon ve birim fiyatların belirsizliği sebepleriyle ihale edilme noktasında önemli belirsizlikler bulunduğu iddia edilse de bulguda detaylı olarak izah edildiği üzere belediye yetki alanında gelir getirici bir faaliyetin bedelsiz olarak kişi ve kurumlara imtiyaz olarak verilmemesi ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında ihale edilmesi gerekmektedir.

Kamu idaresinin ihaleye çıkılacağını belirterek hatalı uygulama konusunda bulguda belirtilen hususlara katılma iradesi gösterdiği anlaşılmıştır. Söz konusu uygulamanın devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.