Mülkiyeti Hazineye ait olup belediyenin kullanımında olan depolama sahasının rehabilite edildiği, Katı Atık Düzenli Depolama Sahasından çıkan gazlardan elektrik enerjisi üretilmesi için 15 yıl süre ile belediye lehine sınırlı ayni hak tesisi kurularak ihale edilen işin kira artışının şartname ve sözleşmeye aykırı yapıldığı ve pay ödemesinin hatalı hesaplandığı görülmüştür.

Belediyeye tahsisli alan üzerinde 15 yıl süre ile sınırlı ayni hak tesisine ilişkin işin şartnamesinin “Ödeme şekli ve şartları” başlıklı 22’nci maddesinde, İşletmecinin Belediyeye KDV hariç sözleşmenin ilk yılı hariç olmak üzere ilk 4 yıl %5, devamındaki 5 yıl için %10 ve devamındaki 5 yıl için %15 pay vereceği, muhammen bedel üzerinden yapılacak açık artırma sonucu oluşacak bedelin tesisin faaliyete geçmesinden sonra peşin olarak ödeneceği, diğer yılların kira bedellerinin ise KDV hariç her yıl TÜİK tarafından açıklanan ÜFE-TÜFE oranlarındaki katsayı ile güncellenerek o yılın Haziran ayında ödeneceği, gelirlerden alınacak payların ise her ayın sonunda ödeneceği belirtilmiştir. 15.09.2014 tarihinde imzalanan sözleşmenin 5’inci maddesinde de, Sivas İli Katı Atık Düzenli Depolama ve Bertaraf Sahasının Rehabilite Edilmesi ve Katı Atık Düzenli Depolama Sahasından Çıkan Metan Gazından Elektrik Enerjisi Üretilen Tesisin İşletme Bedelinin birinci yıl için KDV hariç 601.000,00 TL olduğu, bu bedelin takip eden yıllarda (ÜFE-TÜFE) oranlarındaki katsayı ile güncellenerek o yılın Haziran ayında ödeneceği, gelirlerden alınacak payın ise her ayın sonunda ödeneceği imza altına alınmıştır.

Katı Atık Düzenli Depolama ve Bertaraf Sahasının Rehabilite Edilmesi ve Katı Atık Düzenli Depolama Sahasından Çıkan Metan Gazından Elektrik Enerjisi Üretilen Tesisin İşletme Bedeline ilişkin işin muhammen bedeli 100.000,00 TL olduğu halde yapılan ihale sonucu yıllık 601.000.00TL’ye verilmiştir.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun “Uygulama alanı” başlıklı 339’uncu maddesinde, “Konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümler, bunlarla birlikte kullanımı kiracıya bırakılan eşya hakkında da uygulanır. Ancak bu hükümler, niteliği gereği geçici kullanıma özgülenmiş taşınmazların altı ay ve daha kısa süreyle kiralanmalarında uygulanmaz. Kamu kurum ve kuruluşlarının, hangi usul ve esaslar içinde olursa olsun yaptıkları bütün kira sözleşmelerine de bu hükümler uygulanır.” denilmektedir. 6098 sayılı Kanun’un ikinci ayırımın başlığı konut ve çatılı işyeri kiralarıdır. Bu nedenle konut ve çatılı işyeri olmayan yerlerde 6098 sayılı Kanun’un 339 ve takip eden maddeleri uygulanmayacak, sözleşme ve şartnamesine göre işlem tesis edilecektir. Diğer taraftan 04.07.2012 gün ve 6353 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesiyle 6098 sayılı Kanun’a eklenen geçici 2’nci maddesinde işyeri kiraları ifadesi geçtiğinden dolayı işletme hakkı kiralamaları ile kiracısı tacir olmayan işyerinde kira artışı sözleşme ve şartnamesine göre olacaktır. Özetle, 6098 sayılı Kanun’un 344’üncü maddesi gereğince TÜFE oranında artış konut ve çatılı işyerlerinin kiralanması ve geçici 2’nci maddesinde ise, kiracının Türk Ticaret Kanununda tacir olarak sayılan kişiler ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişileri olduğu işyeri kiralarında TÜFE oranında artış yapılacağı belirtilmiştir. Belediyenin ihale ettiği iş belirtilen Kanun maddeleri kapsamına girmemektedir. Bu nedenle söz konusu işin artışı şartname ve sözleşmede yer alan hükümlere göre yapılmalıdır.

İşe ilişkin şartnamenin 22 ve sözleşmenin 5’inci maddesinde, işletme bedelinin takip eden yıllarda (ÜFE-TÜFE) oranlarındaki katsayı ile güncellenerek o yılın Haziran ayında ödeneceği belirtildiğine göre, Mayıs ayına ait olup, Haziran ayının başında yayımlanan endeks verileri kullanılacaktır. Kullanılacak endeks ise, şartname ve sözleşmede (ÜFE-TÜFE) oranlarındaki katsayı ile güncelleme ifadesi yer aldığına göre bu endekslerin ortalaması olmalıdır. Belediye Encümenin 17.11.2017 tarih ve 2284 sayılı kararıyla 2018 yılı için artış yapılmamasına karar verilmiş ise de, Encümenin yetkisinde olmayan konuda karar alamayacağı, ihale öncesi tüm katılımcılar için geçerli şartname ve ihale sonrası imzalanan sözleşmede yer alan maddelerde değişiklik yapma yetkisinin bulunmadığı açıktır. Dolayısıyla şartname ve sözleşmeye göre 2018 yılı içinde artış yapılmalıdır.

İdare tarafından hesaplanan yıllık kira bedelleri 06.11.2015, 25.10.2016, 26.10.2017,

21.09.2018, 29.11.2019 ve 06.11.2020 tarihlerinde yatırılmıştır. 2016 ve takip eden yılların kira bedelleri o yılın Haziran ayında ödenmesi gerektiği halde ödenmemiştir. Süresinde yatırılmayan kira bedelleri ile ilgili gecikilen sürenin kanuni faizi alınmalıdır. Kira bedellerinin tabloda belirtilen şekilde hesaplanmaması oluşan gelir kaybına isabet eden kanuni faizin de hesaplanarak tahsil edilmesi gerekir.

İşletmecinin Belediyeye KDV hariç sözleşmenin ilk yılı hariç olmak üzere ilk 4 yıl %5, devamındaki 5 yıl için %10 ve devamındaki 5 yıl için %15 vereceği payın hesabında hata yapılmıştır.

Şartnamenin “Teklif Mektubunun Hazırlanması ve Tekliflerin Verilmesi” başlıklı 15’inci maddesinde, “Katı atık sahasındaki organik atıkların değerlendirilmesi ile oluşacak diğer gelirlerden elde edilecek gelirler, ciro üzerinden işletmeci…pay verecektir.” ile “Ödeme Şekli ve Şartları” başlıklı 22’nci maddesinde, “İstekli, Elektrik üretim tesisinin ve düzenli depolama sahasının işletilmesi ve bunun karşılığında elde edilecek brüt gelir üzerinden (cirosu), Katı atık sahasındaki organik atıkların değerlendirilmesi ile oluşacak diğer gelirlerden elde edilecek gelirler üzerinden, işletmeci Belediyemize KDV hariç sözleşmenin ilk yılı hariç olmak üzere ilk 4 yıl %5, devamındaki 5 yıl için %10 ve devamındaki 5 yıl için %15 pay verecektir.” düzenlemeleri bulunmaktadır. Sözleşmenin 2’nci maddesinde elde edilecek brüt gelir üzerinden (cirosu) pay verileceği, 7.6’ncı maddesinde ise, ihale konusu işin tamamının veya bir kısmının belediyeden izin alınması şartı ile alt yüklenicilere yaptırılabileceği yer almıştır. Belediye Encümeninin 08.01.2016 tarih 80 sayılı kararıyla alt yüklenici çalıştırılmasına izin verilmiştir. 22.02.2017 tarihli alt yüklenici sözleşmesi 10.000,00 TL olup, söz konusu tutar 01.09. 2021 yılından geçerli olmak üzere 25.000,00 TL olmuştur. Elektrik hariç diğer pay hesabı alt yüklenici kira tutarı üzerinden hesaplanmaktadır. Şartname ve sözleşmede yıllar itibariyle verilecek pay oranı belirlenmiş ve payların her ayın sonunda ödeneceği imza altına alınmıştır. Şartname ve sözleşme maddelerinde paya ilişkin brüt gelirin elektrik üretimi ile katı atıkların değerlendirilmesinden oluştuğu anlaşılmaktadır

Yüklenici katı atıkların değerlendirilmesinin payına esas brüt geliri hesaplar iken alt yükleniciden aldığı kira gelirini matrah olarak beyan etmektedir. Oysa alt yüklenicinin elde ettiği brüt gelir yüklenicinin matrahı olmalıdır. Brüt gelir hasılatı içermekte olup, bu tutar gelirin elde edilmesi için yapılan giderlerin düşülmemiş durumudur. Yüklenicinin alt yükleniciden aldığı tutar net tutar olup, maliyetlerin hesaba katılmadan elde edilen rakamı ifade etmektedir. Pay hesabına esas matrahın net kira geliri olarak dikkate alınmasının şartname ve

sözleşmeye uygun olmadığı açıktır.

Katı Atık Düzenli Depolama ve Bertaraf Sahasının Rehabilite Edilmesi ve Katı Atık Düzenli Depolama Sahasından Çıkan Metan Gazından Elektrik Enerjisi Üretilen Tesisin İşletme haklarının Sivas Merkez ve Çevre Belediyeler Katı Atık Birliğine devredildiği ve ilgili birliğin bilgilendirildiği ifade edilmiştir. Ancak 2021 yılında Bulgu konusu olan hususlar devredilmeden önceki döneme ait olup, bu gelirin Belediyenin olması gerekir. Yani işletme hakkının Birliğe devredilmiş olması, devir anına kadar olan Belediye alacaklarının da Birliğe devredildiği anlamına gelmemektedir.

Kamu idaresi cevabında, belirtilen rakamların tahakkuk ettirilerek ilgi firmadan ödemenin istenildiği, bunun üzerine ilgili firmanın 7440 sayılı Kanun’dan faydalanarak yapılandırma yapıldığı ifade edilmiştir. İlgili firmanın 7440 sayılı Kanun’dan faydalanarak yapılandırma talebinde bulunması yeterli olmayıp, Kanun’a uygun şekilde sürecin tamamlanması önemlidir. Bu nedenle idare tarafından bu durumun takibinin yapılması zorunludur.

Devir anına kadar olan yıllık kira bedellerinin şartname ve sözleşmeye göre artırılarak eksik alınan kira bedellerinin Belediye tarafından alınması, süresinde yatırılmayan kira ve pay ödemelerine faiz uygulanması, pay hesabının yukarıda belirtildiği üzere hesaplanması ile zamanaşımı süresi dikkate alınarak ilgili tahakkuk ve tahsilat sürecinin Belediye tarafından işletilmesi gerekir.

Tablo 10: Katı Atık Kira Artışları ve Ödeme Süresiyle İlgili Açıklamalar