Kamu İdaresince 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı, ihaleye çıkılması için ödeneğinin olmadığı, ön mali kontrol tarafından olumsuz görüş verilmesine rağmen Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Kazı Döküm Sahasının, Gölet Alanının ve Yol-3 Güzergahının Emniyetli Hale Getirilmesi için Islahı ve Kampüs içi Muhtelif İşler Yapılması İşi Yapım İşi ihalesinin pazarlık usulü ile yapıldığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; “… Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.

Kanunun bu hükmüne göre, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usullerinden olup, pazarlık usulü istisnai bir ihale usulüdür ve sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılmalıdır.

Kanun’un pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesinin şartlarını düzenleyen 21’inci maddesinin (b) bendinde;

“Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” denilmek suretiyle, bu bent gereğince pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesine ilişkin özel haller sayılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendi 16.05.2018 tarihinde;

“Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.” şeklinde değiştirilmiştir.

Yapılan değişiklik ve eski hüküm birlikte değerlendirildiğinde anlaşılacağı üzere, önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçlar, yapım tekniği açısından özellik arz etmeyen veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği bulunmayan işlerin 4734 sayılı Kanunun 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında değerlendirilme imkânı bulunmamaktadır.

Bir durumun, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi açısından, “idarece öngörülemeyen olay” içerisinde değerlendirilebilmesi için; durumun idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte olması gerekmektedir. Bunun yanında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için diğer şartların yanında ihalenin ivedi olarak yapılmasının da zorunlu olması gerekmektedir.

Bununla beraber, ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp ivedilik Kanun’da belirtilen doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği gibi özel şartlara bağlanmıştır. Bir işin acilen yapımına idarece karar verildiği durumlarda Kanunda belirtilen diğer şartlar mevcut değil ise, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmemektedir.

Üniversite Yapı İşleri Daire Başkanlığı tarafından 16.761.261,00 TL bedelle Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Kazı Döküm Sahasının, Gölet Alanının ve Yol-3 Güzergahının Emniyetli Hale Getirilmesi için Islahı ve Kampüs içi Muhtelif İşler Yapılması İşi anılan Kanunun 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında pazarlık usulü ile ihale edilmiştir.

Söz konusu ihalelerin pazarlık usulü ile yapılmasının gerekçesi olarak Kampüs alanı içerisinde gözlemlenmiş birkaç noktada, Yapı işleri ve Teknik Daire Başkanlığının görev, yetki ve sorumluluk alanına giren hususlar içerisinde bazı aksaklıklar eksiklikler/tehlikeler tespiti gösterilmiştir. Tarafımızca yerinde de incelenen bu tespitlere göre;

1. İdareye ait 650 ton kapasiteli Su Deposunun durumu,

   Stadyum çevre düzenleme sahasında ve diğer bir yandan gelecekte yapılması düşünülen Futbol Antrenman Sahalarının çimlendirilmesi ve bakımı süresince kullanılmak amacıyla, 650 ton su kapasiteli betonarme Sulama Suyu Deposu imal edilmiştir. Halen aktif olarak kullanılmakta olan deponun bulunduğu alanda, aynı zamanda orta gerilim taşıyan elektrik hatIarının da bulunduğu görülmektedir. Statik ve dinamik açıdan depo yapımızda herhangi bir sorun bulunmamakla birlikte, sistemin toptan göçmesi devrilmesi tehlikesi mevcuttur. Denilmiştir. Bu gerekçede yer alan toptan göçme tehlikesi söz konusu olmayıp sadece birkaç metre istinat duvarı çekilmesi yeterli olmuştur.

2. Kampüs içi Sedde Üstü Yol (Yol-3) dolgu yapısının durumu

   
   

   Gölet bölgesinde, toprak ve kaya dolgu baraj gövdesi olarak tasarlanmış olan ve aynı zamanda kampüs içi artık kazı toprağı döküm sahası amacıyla faal olarak kullanılan Sedde yapısı, aynı zamanda kampüsün 2. Bölgesi ile 3. Bölgesini birleştiren ve önümüzdeki günlerde hızlıca yapılması düşünülen anayolun altyapısını oluşturmaktadır. Dolgu yüksekliğinin 70 m mertebelerine ulaşmış olmasıyla birlikte bazı riskler daha ön planda kendi varlığını hissettirmektedir. Yağışlar ve ağır tonajlı vasıtaların oluşturduğu etkiler nedeniyle, dolgu şevlerinin hemen hemen her noktasında çatlaklar/derin yarıklar/faal akmalar/göçürücü boşluklar meydana geldiği tespit edilmiştir. Bu tespit ile ilgili olarak Üniversitenin kuruluşundan bu yana idarenin okul hizmet binaları yapım işlerinde çıkan dolgu malzemelerinin kabaca depolandığı alanla ilgili ani gelişen bir durum olmayıp sadece estetik açıdan düzeltilmesinin yeterli olacağı,

3. Kampüs içi Sedde Üstü Yol (Y 01-3) yarma yapısının durumu gerekçesi ise tamamen yapım işi alanına uzak mesafede olup Otel binası ve otoparkı yapılırken zemin etüdü yapılmış olmasını gerektiren bir kısmıdır.

4. Yurt Binaları Yerleşim Alanının durumu yapım işine birkaç km uzakta yer alan şevlerle ilgili olup aciliyeti ve/veya dolgu sahası ile bitişikliği mevcut değildir. Dolayısıyla kanunda geçen “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” ifadesi yukardaki gerekçelerle uyumlu değildir.

Bu Yapım işinin temel ihale usulleri tercih edilerek ihale edilmemesi ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 21’inci maddesinin (b) bendine göre gerekli şartlar oluşmadığı halde

istisnai bir ihale usulü olan pazarlık usulü tercih edilerek ihale edilmesi anılan madde hükümleri yanında Kanun’un 5’inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında yer alan ihale ilkelerine de aykırılık teşkil etmektedir.

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Kazı Döküm Sahasının, Gölet Alanının ve Yol-3 Güzergahının Emniyetli Hale Getirilmesi için Islahı ve Kampüs içi Muhtelif İşlerin pazarlık usulü ile yapılması işi ile ilgili İdare, acil yapılması gerekli ıslah ve yapım işi olduğundan ve olası sonuçlarının yerleşke alanı ve kullanımı açısından tehlike içerecek durumlardan bahisle pazarlık usulünün tercih edildiğini söylemektedir. Halbuki söz konusu iş ihaleye çıkılırken pazarlık usulü ile yapılmasının gerekçesi olarak dört başlıkta sebepler gösterilmiş ancak cevapta ancak iki başlıktaki gerekçeler açıklanmıştır. Bulguda pazarlık usulü seçiminin konusunu oluşturmayacağı belirtilen Kampüs içi Sedde Üstü Yol (Y 01-3) yarma yapısının durumu ile Yurt Binaları Yerleşim Alanının durumunun işin aciliyeti ile ilgili bulunmadığı kabul edilmiştir.

Diğer iki gerekçeden biri olan, Halen aktif olarak kullanılmakta 650 ton su kapasiteli betonarme Sulama Suyu Deposunun bulunduğu alanda, aynı zamanda orta gerilim taşıyan elektrik hatlarının da bulunduğu Statik ve dinamik açıdan depo yapısında herhangi bir sorun bulunmamakla birlikte, sistemin toptan göçmesi/devrilmesi tehlikesi, deponun temelinin altında, yağışlar sebebiyle zamanla meydana gelen toprak kaymaları nedeniyle boşalmalar, yarılmalar ve faal akmalar olduğunun söylenmesi ile ilgili olarak taş perde duvar ivedi yapılmıştır. Ancak yapılan duvarın doğrudan pazarlık usulü ile yapılan işin ana parçası olmadığı, ayrı bir işin kalemi olabileceği değerlendirilmektedir.

Sözü edilen ikinci gerekçe Kampüs İçi Sedde Yol (Yol-3) dolgu yapısının durumudur. Bu saha, Üniversitenin kuruluşundan bu yana İdarenin okul hizmet binaları yapım işlerinde çıkan dolgu malzemelerinin kabaca depolandığı alandır. Gölet bölgesinde, toprak ve kaya dolgu baraj gövdesi olarak tasarlanmış olan ve aynı zamanda kampüs içi artık kazı toprağı döküm sahası amacıyla faal olarak kullanılan bu bölge, ıslah edilmesi zaruri görülen estetik açıdan görüntü kirliliği oluşturan bir sahadır.

Çok uzun süre kaba depolama alanı olarak kullanılan bölgenin uygun bir proje ile açık ihale yöntemi ile ihaleye çıkılması kaynakların ekonomik kullanılması, rekabetin tesis edilmesi açısından doğru bir yöntem olacağı düşünülmekte olduğundan 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu nun 21’ inci maddesinin (b) Bendinde Öngörülen Şartlar oluşmadığından Pazarlık Usulü ile ihaleye çıkılması kanunun amacına aykırılık teşkil etmektedir. Açıklanan nedenlerle kaynakların verimli kullanılması ve kamu yararının korunmasını sağlamak amacıyla gerekli şartlar

oluşmadan ihalelerin istisnai bir usul olan pazarlık usulüne göre ihale edilmemesi için İdare tarafından gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.