Kamu İdaresinin yetki ve sorumluluk alanındaki ambalaj atıklarının toplanması, taşınması, ayrıştırılması ve depolanması hizmetlerini içeren imtiyaz; ilgili bütün hizmetler sonuçları itibariyle gelir getirici faaliyetler olmasına rağmen, bir sözleşme ile çevre lisanslı özel kuruluş olan bir firmaya ihalesiz devredildiği görülmüştür.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nda, atıkların üretiminin ve zararlarının önlenmesi veya

azaltılması ile atıkların geri kazanılması ve geri kazanılabilen atıkların kaynağında ayrı toplanmasının esas olduğu; atık yönetim plânlarının hazırlanmasına ilişkin esasların, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.

Kanun gereği çıkarılan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nde de atıkların toplanması, taşınması, geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf edilmeleri ve maliyetlerin karşılanması konularında 2872 sayılı Kanun’a benzer düzenlemeler yapılmıştır. Mezkur Yönetmelik’te, ambalaj atıklarının ayrı toplanmasından, 5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesi kapsamında büyükşehir belediye sınırları içerisinde ilçe belediyeleri ve 5393 sayılı Kanun’un 15’inci maddesi kapsamında belediyelerin sorumlu oldukları ifade edilmiştir.

Buna göre belediyeler, ambalaj atıklarının ayrı toplanması için mevzuatında yer alan hususlara uygun olarak toplama sistemini kurmakla, ambalaj atığı üreticileri tarafından toplama sistemine verilen ambalaj atıklarını ayrı toplamakla veya toplattırmakla; ambalaj atıklarının yönetimi için toplama ayırma tesisi kurmak/kurdurmakla, işletmek/işlettirmekle, kurduğu tesislere çevre lisanslı almak/aldırmakla veya bu faaliyeti çevre lisanslı toplama-ayırma tesisleri ile gerçekleştirmekle; ambalaj atıklarının yetkili olmayan kişiler tarafından toplanmasını önlemek amacıyla gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler.

Diğer yandan 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak belediyenin yetkileri ve imtiyazları arasında sayılmış ve belirtilen hizmetin Danıştayın görüşü ve Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği belirtilmiştir. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre de kira; taşınır ve taşınmaz malların ve hakların kiralanması veya kiraya verilmesi anlamına gelmektedir.

Bu bağlamda katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetlerin sonuçları itibariyle gelir getirici faaliyetler olduğu kabul edilmelidir. Çünkü bahsedilen işlemlerden sonra, ambalaj atıklarının lisanslı geri dönüşüm tesislerine satışı yapılmaktadır. Bu nedenle, mevzuatında imtiyaz olarak belediyelere verilen bir hakkın işletilmek üzere gerçek veya tüzel kişilere devredilmesi belli usul ve esaslar çerçevesinde yapılacaktır. Dolayısıyla, bahsi geçen imtiyazın devredilmesi 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre olabilecektir.

Yapılan incelemede; ambalaj atıklarının toplanması, taşınması, ayrıştırılması ve depolanması hizmetlerini içeren imtiyazın çevre lisanslı özel kuruluş olan bir firmaya 01.08.2021 işe başlama tarihli 5 yıllık sözleşme ile ilk yıl 280.000,00 TL bedelle ve her yıl bir önceki yılın Tüfe oranında artırılması karşılığında ihalesiz olarak devredildiği tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında; ambalaj atıklarının toplanması ve taşınması işi için her sözleşme döneminde hazırlanan sözleşme ve teknik şartnamenin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından lisans alan, Antalya ili sınırları içerisinde bulunan bütün toplama, ayırma tesislerine gönderilerek rekabet ortamının oluşturulduğu ifade edilmiştir. Söz konusu sözleşme ve teknik şartnamenin ilgili firmalara gönderilmesi, işin 2886 sayılı Kanun hükümlerine uygun yapıldığı anlamına gelmemektedir. Çevre lisanslı kuruluşlar, topladıkları ambalaj atığını değerlendirmekte ve devredilen imtiyazın gelir getirici özelliğinden yararlanmış olmaktadırlar. Dolayısıyla imtiyaz olarak belediyelere verilen bir hakkın işletilmek üzere devredilmesinin usul ve yöntemleri 2886 sayılı Kanun ile belirlenmiş olup, mevzuat hükümleri gereğince rekabet ortamı ihale yöntemi ile oluşturulmalıdır.

Söz konusu imtiyazın, gelir getirici özellikte olması nedeniyle, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre ihale edilerek devredilmesi/kiraya verilmesi gerekmektedir.