Karar Künyesi
İdarenin mülkiyetinde bulunan taşınmazın, bir protokolle Küçükçekmece Belediyesine tahsis edilmesine ilişkin olarak alınmış İBB Meclis Kararı doğrultusunda düzenlenen protokol hükümlerine aykırı kullanıldığı, taşınmaz üzerinde izin alınmaksızın değişiklik yapıldığı, tahsis süresinin Meclis Kararı olmaksızın uzatıldığı ve protokol kapsamı dışında yer alan başka taşınmazların da işgal edilmek suretiyle kullanılmış olmalarına rağmen bu kullanımlar karşılığında ecrimisil alınmadığı görülmüştür.
Küçükçekmece Belediyesine Tahsis Edilen Taşınmazın Tahsis Amacı Dışında Kullanılması
Mülkiyeti İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait olup Küçükçekmece İlçesinde yer alan Metin Oktay Stadyumu çevresindeki 14 adet dükkânın, Küçükçekmece Belediyesine tahsis edilmesine ilişkin alınan İBB Meclis Kararına istinaden düzenlenen protokolde belirlenen amaçlar için kullanılmadığı anlaşılmıştır.
16.06.2005 tarih ve 1156 sayılı İBB Meclis Kararında; “…
Söz konusu yerdeki tamirhane olarak kullanılan dükkânların tahliyesinin sağlanarak Aşevi yapılmak üzere Küçükçekmece Belediyesi adına tahsislerinin yapılmasına ilişkin teklifin gündeme alınarak karara bağlanması hususunu arz ederim...” denilmek suretiyle oybirliği ile kabul edilmiştir.
11.10.2005 tarih ve 1646-989 sayılı Encümen Kararında; “…
Metin Oktay Stadyumu ve altındaki dükkânların (14 adet) Metin Oktay Stadyumunda başta futbol olmak üzere diğer sportif etkinliklerin yanında, resmi törenler, kutlamalar ile Küçükçekmece Kaymakamlığının ve Belediye tarafından düzenlenen etkinliklerin büyük bölümünün bu stadyumda yapıldığından bahisle… 10 yıl süreyle 5216 sayılı Belediye Kanunu’nun 27. maddesi uyarınca İlçe Belediye Başkanlığı ile yapılacak protokol çerçevesinde yerin intifa hakkı verilmesi İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 17.06.2005 tarih ve 1252 sayılı kararı ile uygun görülmüştür.” denilmektedir.
5018 sayılı Kanun’un “Taşınmaz tahsisi” başlıklı 47’nci maddesinde;
“Kamu idareleri, kanunlarında veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilirler. Tahsis edilen taşınmaz, amaç dışı kullanılamaz...” hükmü yer almaktadır.
01.09.2005 tarihinde imzalanan ve halen geçerli olan Protokol’un “Hukuki Hükümler” başlıklı 5’inci maddesinde;
“Mezkûr taşınmaz İlçe Belediyesi tarafından kamu hizmetlerinde kullanılacaktır.(sportif etkinliklerin yanında, resmi törenler, kutlamalar vs. gibi sosyal etkinlikler) Ancak İlçe, bu yeri veya bir kısmını, dilerse aynı amaçla başka bir kurum, kuruluşa (gerçek veya tüzel kişiler) kullandırabilir. Yapılabilecek her türlü restorasyon ve tadilat masrafları ilçeye ait olacaktır. Her türlü tasarruf için de İstanbul Büyükşehir Belediyesinden onay olmak zorunluluğu mevcuttur. Tahsis süresi hitamında taşınmaz ve üzerindeki muktesatın hiçbir ihtara gerek kalmaksızın Belediye mülkiyetine geçeceğini taraflar peşinen kabul eder.” denilmektedir.
Yukarıda belirtilen Meclis Kararına göre; söz konusu taşınmazın, öncelikle üzerindeki dükkânların tahliyesi sonrasında aşevi olarak kullanılmak üzere Küçükçekmece Belediyesine tahsisi öngörülmüş olmasına rağmen alınan Encümen Kararı; iki idare arasında bir protokol imzalanmak suretiyle intifa hakkı kurulması yönündedir. Ancak, her ne kadar Encümen Kararında intifa hakkı kurulmasından bahsedilmişse de, düzenlenen protokol bedelli tahsis hükümlerini içermekte olup söz konusu taşınmazın aşevi olarak kullanımının dışındaki amaçlar için kullanılmasına olanak sağlanmıştır. Protokol hükmüne göre, Küçükçekmece Belediyesinin kullanımına verilen taşınmazın kamu hizmetlerinde kullanılması gerekmektedir. Protokolde kamu hizmetlerinin kapsamı da daraltılarak; taşınmazın sadece sportif etkinlikler, resmi törenler, kutlamalar gibi sosyal etkinlikler için kullandırılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca, taşınmaz üzerinde yer alan dükkânların üçüncü kişilere kullandırılması durumunda da kamu hizmeti şartının aranacağı hüküm altına alınmıştır.
Yapılan incelemede, bahsi geçen taşınmaz üzerinde yer alan dükkânların, Protokol hükümlerinde öngörülen kamu hizmetlerinde kullanılmadığı, protokolde tanımlı 14 dükkânın İstanbul Büyükşehir Belediyesinin izni ve onayı olmaksızın 3 katlı bir bina ve 4 adet dükkâna dönüştürüldüğü; söz konusu bina ve dükkânların özel hukuk tüzel kişilerine kullandırıldığı;
dolayısıyla bu bina ve dükkânların sportif etkinlikler, resmi törenler, kutlamalar gibi sosyal faaliyetler için değil ticari amaçlı olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.
5018 sayılı Kanun’un 47’nci maddesindeki düzenlemeye göre, kamu kurum veya kuruluşlarına kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi amacıyla tahsisli olarak verilen taşınmazların amacı dışında kullanılmaması ayrıca, tahsis protokolünün belediye meclis kararına uygun şekilde düzenlemesi gerekmektedir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; konunun incelenerek gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.
Tahsis Edilen Taşınmaz Üzerinde İzin Alınmaksızın Değişiklik Yapılması
Metin Oktay Stadyumu çevresindeki 14 adet dükkân, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin izni ve onayı olmaksızın 1 adet bina ve 4 adet dükkâna dönüştürülmüştür.
5216 sayılı Kanun’un “Büyükşehir belediyesinin imar denetim yetkisi” başlıklı 11’inci maddesinde;
“Büyükşehir belediyesi, ilçe (…)(2) belediyelerinin imar uygulamalarını denetlemeye yetkilidir. Denetim yetkisi, konu ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi istemeyi, incelemeyi ve gerektiğinde bunların örneklerini almayı içerir…
Denetim sonucunda belirlenen eksiklik ve aykırılıkların giderilmesi için ilgili belediyeye üç ayı geçmemek üzere süre verilir. Bu süre içinde eksiklik ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, büyükşehir belediyesi eksiklik ve aykırılıkları gidermeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
01.09.2005 tarihinde imzalanan ve halen geçerli olan Protokol’un “Konu” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Mülkiyeti İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait olan, Küçükçekmece ilçesi, Dış Kumsal mevkiinde bulunan … Metin Oktay Stadyumu’nun (etrafındaki 14 adet dükkanlar ile birlikte) Küçükçekmece Belediye Başkanlığına tahsisi.”,
Aynı Protokol’ün “Hukuki Hükümler” başlıklı 5’inci maddesinde de;
“Mezkûr taşınmaz İlçe Belediyesi tarafından kamu hizmetlerinde kullanılacaktır.(sportif etkinliklerin yanında, resmi törenler, kutlamalar vs. gibi sosyal etkinlikler) Ancak İlçe, bu yeri
veya bir kısmını, dilerse aynı amaçla başka bir kurum, kuruluşa (gerçek veya tüzel kişiler) kullandırabilir. Yapılabilecek her türlü restorasyon ve tadilat masrafları ilçeye ait olacaktır. Her türlü tasarruf için de İstanbul Büyükşehir Belediyesinden onay olmak zorunluluğu mevcuttur. Tahsis süresi hitamında taşınmaz ve üzerindeki muktesatın hiçbir ihtara gerek kalmaksızın Belediye mülkiyetine geçeceğini taraflar peşinen kabul eder.” denilmektedir.
Bahsi geçen Protokol hükümlerinden anlaşılacağı üzere, bedelli tahsise konu olan taşınmaz bünyesinde yer alan 14 adet dükkâna dair yapılacak her türlü tasarruf İstanbul Büyükşehir Belediyesinin onayına tabidir. Bunun yanı sıra gerek 5393 sayılı Kanun ve 5216 sayılı Kanun gerekse de 3194 sayılı İmar Kanunu’nun hükümleri gereğince, kamu kurum ve kuruluşları ile tüzel veya özel kişilerin imar uygulamalarında yapacakları her türlü iş, işlem veya değişiklik için ilgili belediyelerinden izin almaları bir zorunluluktur. Ayrıca, yapılan tüm imar uygulamaları Büyükşehir Belediyelerinin denetimine tabi tutulmuştur.
Yapılan incelemede; mülkiyeti İdarede, kullanım hakkı ise Küçükçekmece Belediyesinde olan taşınmaz üzerindeki 14 adet dükkânın, İBB’den herhangi bir ruhsat veya onay alınmaksızın 3 katlı bir bina ile 4 adet dükkâna dönüştürüldüğü tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; konunun incelenerek gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.
Tahsis Süresinin Meclis Kararı Olmaksızın Uzatılması
İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Küçükçekmece Belediyesi arasında yapılan Protokolün süresinin, sonra erdikten sonra Büyükşehir Belediye Meclis Kararı olmaksızın uzatıldığı görülmüştür.
5018 sayılı Kanun’un “Taşınmaz tahsisi” başlıklı 47’nci maddesinde;
“Kamu idareleri, kanunlarında veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerindeki taşınmazlarla Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri, birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilirler. Tahsis edilen taşınmaz, amaç dışı kullanılamaz...”
2886 sayılı Kanun’un “Ecrimisil ve tahliye” başlıklı 75’inci maddesinde;
“Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malları, özel bütçeli idarelerin mülkiyetinde bulunan taşınmaz mallar ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ile
idare ve temsil ettiği mazbut vakıflara ait taşınmaz malların, gerçek ve tüzel kişilerce işgali üzerine…geriye doğru beş yılı geçmemek üzere tespit ve takdir edilecek ecrimisil istenir.
…
Kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren, işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edilir. Aksi halde ecrimisil alınır.
İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir…”
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinde;
“…
Taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmaması hâlinde tahsisin kaldırılmasına; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine karar vermek…”,
Aynı Kanun’un “Encümenin görev ve yetkileri” başlıklı 34’üncü maddesinin (g) bendinde ise;
“Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.”,
Hükümleri yer almaktadır.
Mezkur mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, belediyelerin; taşınmazlarının alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine ya da tahsislerinin kaldırılmasına, üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine yetkili organı meclisleridir. Bunun yanı sıra encümenlerin taşınmaz yönetimindeki görevlerinin ise, ancak 3 yılı geçmeyecek şekilde kiralama yapılmasına karar vermek ve taşınmazlar ile ilgili meclis kararlarını uygulamak olduğu görülmektedir.
Yapılan incelemede; 01.09.2005 tarihinde yapılan Protokolün süresinin 11.10.2015 tarihinde bittiği, bu sürenin 27.01.2016 tarih ve 399-359 sayılı Büyükşehir Belediyesi
Encümeni Kararı ile 5 yıl uzatıldığı görülmüştür. 01.01.2021 tarihinde sona eren Protokolün ise herhangi bir Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararı olmaksızın devam ettirildiği tespit edilmiştir.
Bedelli olarak tahsis edilen taşınmazın Protokol süresinin bitiminden sonra, tahsis işlemi devam edecek ise yeni bir meclis kararı alınmalıdır. Bu durumda, Meclis Kararı olmaksızın Encümen Kararı ile tahsis süresinin 5 yıl uzatılması mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir. Çünkü yapılan işlem bedelli tahsis işlemi olup bir kiralama işlemi değildir. Ayrıca, 5393 sayılı Kanun’da tahsis işlemlerinin süresinin uzatılmasına dair encümene bir yetki de verilmemiştir. Kiralama işlemlerinde ise; encümenin, ihale yapılması şartıyla, ancak 3 yıllık kiralamalara dair karar alabileceğine ilişkin ifadeye yer verilmiştir. Dolayısıyla, 01.01.2021 tarihinden itibaren süresi biten Protokolün Meclis Kararı bulunmaksızın tahsisli olarak devam ettirilmesi mümkün değildir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; konunun incelenerek gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.
Protokol Kapsamında Kullandırılan Taşınmaz Dışındaki Kullanımlar İçin Ecrimisil Alınmaması
Protokol’de bahsi geçen taşınmaz dışında, mülkiyeti yine İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait olan taşınmazların üçüncü kişilerce işgal edilmesine rağmen ecrimisil alınmadığı görülmüştür.
5018 sayılı Kanun’un “Taşınır ve taşınmaz işlemleri” başlıklı 44’üncü maddesinde;
“Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince, taşınır ve taşınmaz edinilmesi, yönetilmesi, trampası, elden çıkarılması, ecrimisilin tahsil ve takibinde izlenecek yöntem, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin yönetimi ve korunması, işgalli malların tahliyesi gibi hususlar ilgili kanunlarında düzenlenir. (Değişik ikinci cümle: 22/12/2005-5436/10 md.) Bu malların kaydı ile taşınırların muhafazası, kullanımı, mal yönetim hesabının verilmesi ve mal yönetim sorumlularıyla bunlar adına görev yapacak olanların belirlenmesine ilişkin usûl ve esaslar, Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan yönetmeliklerle belirlenir.” denilmektedir.
2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin birinci fıkrasında ise aynen;
“Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malları, özel bütçeli idarelerin mülkiyetinde bulunan taşınmaz mallar ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ile idare ve temsil ettiği mazbut vakıflara ait taşınmaz malların, gerçek ve tüzelkişilerce işgali
üzerine, fuzuli şagilden, bu Kanunun 9 uncu maddesindeki yerlerden sorulmak suretiyle, idareden taşınmaz ve değerleme konusunda işin ehli veya uzmanı üç kişiden oluşan komisyonca tespit tarihinden geriye doğru beş yılı geçmemek üzere tespit ve takdir edilecek ecrimisil istenir. Ecrimisil talep edilebilmesi için, idarelerin işgalden dolayı bir zarara uğramış olması gerekmez ve fuzuli şagilin kusuru aranmaz.” hükmü yer almaktadır.
Mezkur mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, kamu idarelerinin taşınmazlarının üçüncü kişilere ihale suretiyle kiralanması ve kira geliri elde edilmesi esastır. Ancak, belediye taşınmazlarının işgali halinde, fuzuli şagillerden tazminat niteliğinde ecrimisil istenmesi gerekmektedir. Ecrimisilin gerek tespiti gerekse tahsilatı aşamasında yetkili idarenin, taşınmaz maliki kamu idaresi olduğu açıktır.
Yapılan incelemede; Protokol kapsamında bedelli tahsis edilen taşınmazın sınırları dışında, İdarenin başka taşınmazlarının da işgal edildiği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; konunun incelenerek gerekli çalışmaların yapılacağı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak, bulgunun a, b, c ve d bentlerinde ayrıntısı verilen aykırılıklara istinaden İdarece bahsi geçen taşınmaz üzerindeki tahsisin kaldırılıp tahliye işlemlerinin başlatılması gerekmekte olup, ilgili taşınmazın 16.06.2005 tarih ve 1156 sayılı İBB Meclis Kararına uygun olarak kullandırılması gerekmektedir.