Büyükşehir Belediye Meclisinin 19.11.2015 tarih ve 1931 sayılı Kararı ile İstanbulkart ve diğer ödeme araçlarının 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun uyarınca ödeme aracına dönüştürülerek toplu ulaşım hizmetlerinde geçerli kılınmış ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesine istinaden; diğer ödeme araçlarının ihracı suretiyle

15 yıllığına ve her yıl yeniden değerleme oranında arttırılmak üzere yıllık 1.500.000 TL+KDV bedel karşılığında işletilmesinin İdarenin iştiraki olan Belbim Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri AŞ’ye devredilmesi öngörülmüştür.

İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından kabul edilerek yürürlüğe giren İstanbulkart Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (cc) bendinde “Geçersiz Kart Listeleme (Kara Liste)” tanımı yapılmış ve kayıp, çalıntı ve usulsüz kullanım durumunda kartın bloke edilerek geçersiz kılınması işlemi bu kapsamda değerlendirilmiştir. “Kartların Kural Dışı Kullanımı” başlıklı 7’nci maddesinde ise konu hakkında detaylı açıklamalara yer verilmiş, kişiselleştirilmiş elektronik kartların usulsüz kullanıldığının çeşitli yollarla tespiti halinde uygulanacak işlemler ve cezai yaptırımlar hüküm altına alınmıştır. Ayrıca Yönetmelik’e ekli (1) sayılı listede “İstanbulkart Ücret Cetveli” düzenlenmiş ve her bir kart tipi itibariyle usulsüz kullanımda uygulanacak cezalar tespit edilmiştir.

Yapılan incelemelerde, bazı kartlara bloke kaydı konulduğu ancak bu kartların bloke tarihinden sonra kullanılmaya devam edildiği, ilgili kişilere herhangi bir cezai işlem de uygulamadığı ve 2018 yılı içerinde 21.217 adet kaçak kullanım olduğu tespit edilmiştir. Bu kullanımlardan 6.167 tanesi “Ücretsiz Geçiş” kategorisinden, geriye kalan 15.050 adedinin ise “İndirimli Geçiş” kategorisinden gerçekleştirildiği anlaşılmıştır. Hatalı geçişlere ilişkin operatörler bazında özet bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 7: Operatör Bazında Hatalı Geçişler

Yukarıda yer alan açıklamalar doğrultusunda bloke konulan kartların sistem içerisinde geçişinin engellenmesi, bu şekilde kartlarını usulsüz kullananlarla ilgili cezai işlemlerin uygulanması gerekmektedir.

Bulgu konusuna 2016 ve 2017 yılları Sayıştay Denetim Raporlarında yer verilmiş ancak söz konusu mevzuata aykırı uygulama 2018 yılında da devam etmiştir.

Kamu idaresi cevabında; “Mevcut elektronik ücretlendirme sisteminin hızlı işlem yapabilmesi için offline çalışma prensibinin kullanımı faaliyet alanı ulaşım olan üye işyerlerimiz için elzemdir. Offline çalışma prensibi ile çalışan uç cihazlarımıza kara listenin gönderilmesi esnasında gecikmeler yaşanabilmektedir. Fakat bir önceki yıllara göre kara listeye eklendiği halde geçebilen elektronik para medya (İstanbulkart) sayıları azaltılmış ve bu konuda iyileştirme çalışmalarımız devam etmektedir.

Usulsüz kullanıldığı tespit edilen elektronik para medyaları (İstanbulkart) kara listeye eklenmekte ve sistemimizde medya sahibine ait “usulsüz kart kullanımı” kaydı oluşturulmaktadır. İlgili şahsın elektronik para medya (İstanbulkart) iade talebi halinde kendisinden İstanbulkart Yönetmeliği’nde belirtilen tutar tahsil edilmektedir.” denilmektedir.

Sonuç olarak bulgu doğrultusunda bloke konulan kartların sistem içerisinde geçişinin engellenmesi, bu şekilde kartlarını usulsüz kullananlarla ilgili cezai işlemlerin uygulanması gerekmektedir. Kamu idaresi cevabında önceki yıllara göre kara listeye eklenmesine karşın geçiş yapabilen İstanbulkart sayılarının azaltılmış olduğunu belirtmiş olup konuyla ilgili olarak iyileştirme çalışmalarının devam ettiğini belirtmiştir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.