İdare tarafından gerek başkan ve başkan yardımcılarının ihtiyacı gerekse de genel idare hizmetlerinde kullanılmak üzere taşıt kiralama ihaleleri yapılmakta, ihtiyacın bir kısmı hizmet bu suretle hizmet alımı yöntemiyle karşılanmaktadır. Bu kapsamda 2018 yılını ilgilendiren 2018/2464, 2018/189962 ve 2018/317277 ihale kayıt numaralı taşıt kiralama hizmet alım işlerinin incelenmesi sonucunda aşağıda maddeler halinde belirtilen hususlara rastlanmıştır:

1. Teknik şartnamelerde belirli bir marka ve modele atıf yapılması

   
   

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 12’nci maddesinde ihale dokümanı kapsamında hazırlanacak şartnamelerde belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemeyeceği ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

   2018/2464, 2018/189962 ve 2018/317277 ihale kayıt numaralı taşıt kiralama hizmet alım işlerine ait teknik şartnamelerin incelenmesi sonucunda; araçların teknik özelliklerinin sayıldığı kısımda, 7 sıra numaralı “Otomobil binek araç sedan 5 koltuk kapasiteli en az 2015 model ve üzeri” iş kalemi için belirlenen teknik özelliklerin BMW marka 750Ld Xdrive Sedan model aracın teknik özellikleri ile birebir aynı olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu husus 4734 sayılı Kanun’un 12’nci maddesine açıkça aykırılık teşkil etmektedir.

2. Aylık kiralama bedelinin aracın kasko değerinin %2’sini aşması

   
   

   237 sayılı Taşıt Kanunu’na dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinin 2 numaralı fıkrasında ihtiyaç duyulan binek, station-wagon, arazi binek,

   
   

   kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların hizmet alımı yöntemiyle ediniminde şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedelinin (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dâhil) taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2'sini aşmayacağı belirtilmiştir.

   Yapılan incelemelerde sözleşmelerin imzalanmasını müteakip işin yüklenicisi tarafından 34 EH 035 plakalı, BMW marka 750d xDrive Long 2015 model aracın idareye teslim edildiği ve söz konusu aracın yılın ilk 7 ayı boyunca kullanımda bulunduğu tespit edilmiştir. Söz konusu araç için yılın ilk 3 ayında her ay için KDV hariç 16.630,00 TL, takip eden diğer 4 ayda ise her ay için KDV hariç 16.798,00 TL olmak üzere 7 ay için toplamda yaklaşık 117.000,00 TL’lik kiralama bedeli ödendiği görülmüştür. Bu husus “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin” 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde yer alan binek araçların kiralama bedelinin kasko değerinin %2’sinden fazla olamayacağı hükmüne aykırılık teşkil etmektedir. Zira, söz konusu Esas ve Usuller’de yer alan şartları sağlayan ve model yılı 2015 olan kiralanabilecek en pahalı aracın kasko değeri yaklaşık 100.000,00 TL, ve bu araca ödenebilecek en yüksek aylık kira bedeli ise 2.000,00 TL’dir. Mevzuat hükümleri uyarınca binek bir araca ödenebilecek en yüksek kira bedeli olan 2.000,00 TL ile aylık ortalama 16.700,00 TL kira bedeli ödenen BMW marka binek araç arasında 7 kattan fazla fark bulunmaktadır.

   
   

3. Teknik şartnamede belirtilen model yılından daha eski modelli taşıtların İdare tarafından kabul edilmesi

   İhalelere iştirak eden isteklilerin tamamı ihale dokümanında yazılı tüm şart ve talepleri değerlendirmekte ve teklif bedellerini bu doğrultuda hazırlamaktadırlar. Dolayısıyla ihale dokümanında yazılı hususlara yükleniciler tarafından tamamıyla uyulması gerektiği izahtan varestedir.

   Ne var ki, 2018/2464 ihale kayıt numaralı işin fiyat teklif cetvelinin 10’uncu satırında, 2018/189962 ve 2018/317277 ihale kayıt numaralı işlerin fiyat teklif cetvellerinin 8’inci satırında yer alan “Otomobil binek en az 2017 model ve üzeri” iş kalemine ilişkin olarak yüklenici tarafından idareye teslim edilen araç ruhsatlarının incelenmesinden; teslim edilen bazı araçların teknik şartnamede yazılı 2017 model ve üzerinde olma şartını sağlamadığı, 2014, 2015 ve 2016 model araçların da idarece kabul edildiği tespit edilmiştir.

   
   

4. İhaleler kapsamında yabancı menşeli araçların teslim alınması

   Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde “Yabancı menşeli taşıt” ifadesinin Kanunun 10 uncu maddesinin beşinci fıkrası uyarınca yerli muhteva oranı % 50'nin altında kalan taşıtları ifade ettiği belirtilmiş, “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının (b) bendinde aynen; “Hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesi, Kanunun 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacaktır.” hükmüne yer verilmiştir.

   Belediyeler 237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 10’uncu maddesinde belediyeler hakkında özel bir düzenleme getirilmediğinden belediyeler tarafından yabancı menşeli araç kiralanması mümkün değildir.

   Yüklenici tarafından İdareye teslim edilen araçların ruhsatlarının incelenmesi sonucunda, mezkûr Usul ve Esaslara aykırı olarak yabancı menşeli araçların kiralandığı tespit edilmiştir. Söz konusu araçlara ilişki detaylı tablo aşağıya alınmıştır:

   Tablo 16: Kiralanan yabancı menşeli araçlar tablosu

   
   

   Sıra No	Plaka	Marka	Model	Model Yılı	Kira Başlangıç Tarihi	Kira Bitiş Tarihi	Kiralandığı Gün Sayısı
   1	34 AAH 798	Volkswagen	Passat	2017	20.04.2018	31.12.2018	255
   2	34 ET 8479	Seat	Leon	2016	17.01.2018	16.07.2018	180
   3	34 EH 035	BMW	750d Xdrive Long	2015	17.01.2018	15.07.2018	179
   4	34 NE 6473	Volkswagen	Passat	2015	20.04.2018	17.08.2018	119
   5	34 LT 3702	Volkswagen	Passat	2017	18.08.2018	16.11.2018	90
   6	34 ZK 4800	Volkswagen	Passat	2015	30.01.2018	16.04.2018	76
   7	34 ZK 4724	Volkswagen	Passat	2015	30.01.2018	16.04.2018	76
   8	34 KG 2308	Volkswagen	Passat	2017	20.04.2018	1.07.2018	72
   9	34 SP 8034	Ford	Focus	2017	8.03.2018	16.04.2018	39
   10	34 ACH 340	Ford	Focus	2017	12.03.2018	16.04.2018	35

   Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, yerli muhteva içermeyen tamamen yabancı menşeli araçlar kiralanmış, bu araçlar için kira bedelleri ödenmiştir.

   
   

5. Motor hacmi 1.600 cc'yi geçen araçların kiralanması

   
   

   Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinin 1 numaralı fıkrasının (c) bendinde binek ve station-wagon cinsi taşıtların motor hacminin 1600 cc'yi geçmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

   
   

   Söz konusu ihalelere ilişkin teknik şartnamelerde yer alan “Otomobil binek araç sedan 5 koltuk kapasiteli en az 2015 model ve üzeri” araç kiralanması iş kalemi için kiralanacak aracın 2.993 cc motor hacmine sahip olması şartı mezkûr usul ve esaslarda yer alan kiralanacak araçların en fazla 1.600 cc motor hacmine sahip olması gerektiği kuralına da aykırılık teşkil etmektedir.

   Yukarıda detayları belirtilen maddeler uyarınca; araç kiralaması hizmet alımı işlerinde, yerli muhteva oranı %50’nin üzerinde olan araçların teslim alınması, bu araçlara kasko değerinin %2’sinden daha fazla kira ödemesinde bulunulmaması, herhangi bir marka ve modeli işaret edecek teknik tanımlamalardan uzak durulması gerekmektedir. Gerek 237 sayılı Taşıt Kanunu gerekse de söz konusu Kanuna dayanılarak çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararına uyularak kamu kaynaklarının etkin, etkili ve ekonomik kullanılması için azami özen gösterilmelidir.

   Kamu idaresi cevabında özetle;

   
   

   • Teknik Şartnamelerde belirli bir marka ve modele atıf yapılması hususu ile ilgili olarak;

Bulguda yer alan araç için yapılan ödemede, kanuni limit üzerinde kalan kısmın yüklenicinin alacağından mahsup edildiği

Söz konusu dosyanın İçişleri Bakanlığı Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından incelendiği, İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği tarafından soruşturma ön inceleme kararı ile

T.C. Küçükçekmece Cumhuriyet Savcılığı Özel Suçlar Soruşturma Bürosu tarafından incelendiği,

• Aylık kiralama bedelinin aracın kasko değerinin %2’sini aşması hususu ile ilgili olarak;

  Kiralama hizmet alımı işinde kullanılan 34 EH 035 plakalı araca ödenen kiralama bedelinin kanuni limitin üzerinde kalan kısmı için Mali Hizmetler Müdürlüğü mahsup alındı belgesi ile kesinti yapıldığı,

• Teknik Şartnamede belirtilen model yılından daha eski modelli taşıtların idare tarafından kabul edilmesi hususu ile ilgili olarak;

  
  

  Belediye hizmetlerinde kullanılan araçlarda, trafik kazaları, periyodik bakımlar, GPRS arızaları, mekanik- teknik araç arızaları, acil ikamelerde otomatik vites temininin zor olması, cam kırılmaları, fenni muayeneler, aracın değişimlerinde il dışında görev gereği hizmette olması, acil ihtiyaç hizmetlerinin olduğu zamanlarda v.b. mücbir sebeplerden dolayı bu araçların kullanıldığı,

• İhaleler kapsamında yabancı menşeli araçların teslim alınması hususu ile ilgili olarak;

  Kiralanan yabancı menşeili araçlar için yaklaşık maliyet hesaplamalarında 2.000,00 TL ve 1.804,00 TL gibi tutarların kullanıldığı, kamu zararı oluşturacak tutar aşımı ödeme yapılmadığı, bundan sonraki dönemde Denetim Raporundaki öneriye uygun işlem yapılacağı,

• Motor hacmi 1.600cc’yi geçen araçların kiralanması hususu ile ilgili olarak;

Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usulleri kapsayan araçların yaklaşık maliyet hesaplamasında kullanıldığı, ilgili firmaların birim fiyat teklif cetvellerinde görüleceği üzere kamu zararı oluşturacak tutar aşımı ödeme yapılmadığı, bundan sonraki dönemlerde bulgu konusundaki hususların hassasiyetle takip edileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak İdare, ihale öncesinde teknik şartnamenin hazırlanması aşamasında kiralanacak araçlar için marka ve model belirtmeksizin belli başlı teknik özellikler belirtmiş, yapılan incelemede bir araç grubu için yapılan teknik tarifin BMW marka 750Ld Xdrive Sedan model aracın teknik özellikleri ile birebir aynı olduğu görülmüştür.

Bulguda da belirtildiği üzere işin teknik şartnamesinde doğrudan belirli bir marka veya modele atıf yapılması, yalnızca söz konusu marka veya modele ilişkin tariflere yer verilmesi mevzuat hükümlerine aykırıdır. Nitekim, söz konusu husus İçişleri Bakanlığınca inceleme, Cumhuriyet Savcılığınca soruşturma konusu edilmiştir.

İhale sonrasında da söz konusu tarife uygun olarak 34 EH 035 plakalı BMW marka 750Ld Xdrive model araç idare tarafından teslim alınmış, söz konusu araç için çok yüksek bedellerde kira ödenmiştir. Bu hususun bulgu konusu yapılması üzerine fazla ödenen kira bedelleri yükleniciden tahsil edilmek suretiyle kamu zararı ortadan kaldırılmıştır. Ancak, kamu zararının ortadan kaldırılması, söz konusu aracın teknik özelliklerinin şartnamede birebir yer alması, yabancı menşeli araç kiralanması gibi hususlardaki mevzuata aykırılıkları ortadan kaldırmamaktadır.

Ayrıca, model yılı eski araçların kabul edilmesi ile ilgili İdare savunmasının yerinde görülmesi de mümkün değildir. Zira, işin teknik şartnamesi ihalenin kurallarının koyulduğu ve söz konusu kuralların tamamen İdare tarafından belirlendiği dokümanlardır. İdare, model yılı teknik şartnamede belirtilenden daha düşük olan yüklenicinin getirmiş olduğu araçları kabul etmiş, kendi koymuş olduğu kurallara kendisi uymamıştır.

Bununla birlikte, yüklenicinin teknik şartnameye göre sağlaması gereken araçlar ile idareye teslim etmiş olduğu model yılı daha düşük olan araçların kira bedellerinin aynı olmayacağı, daha düşük modelli araçların kira bedelinin de nispeten daha düşük olacağı aşikardır. Düşük modelli araçların kabul edilip, bu araçlar için teknik şartnamede yazıldığı gibi 2017 model ve üzeri bir araç kiralanmış gibi bedel ödenmesinde de yüklenici lehine bir durum oluşmaktadır. Kamu kaynaklarını etkin, etkili ve verimli kullanmakla mükellef olan idare personelinin böyle bir duruma müsaade etmemesi gerekmektedir.

İdarenin yapması gereken, teknik şartnamesini ihtiyaçlarına ve kabul etmeyi öngördüğü araçların model yılına uygun olarak belirlemek, 2014, 2015 veya 2016 model araçlar kabul edilecekse bunun şartnamede de belirtilmesini sağlamak ve isteklilerin fiyat tekliflerini bu hususu göz önünde bulundurarak yapmalarını sağlamaktadır.

Kiralanan yabancı menşeli araçlar ile kiralanan araçlar içerisinde motor hacmi 1.600 cc’yi geçen araçlar bulunması ile ilgili bulguda kamu zararı oluşturulduğuna ilişkin herhangi bir ibare bulunmamakta, ancak söz konusu araçların idare tarafından teslim alınmasının Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullere aykırılık teşkil ettiği belirtilmektedir. İdare tarafından yapılan bir işlemin kamu zararı içermemesi söz konusu işlemin bütünüyle mevzuata uygun olduğu anlamını ortaya çıkarmamaktadır. Nitekim, Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’de yer alan 1.600 cc üzerinde araç kiralanmayacağı ve yabancı menşeli araç kiralanmasının mümkün olmayacağı yönündeki düzenlemeler bağlayıcı olup, buna uygun işlem tesis edilmesi gerekmektedir.

İdarenin bundan sonra yapacağı ihale öncesi ve sonrasındaki tüm iş ve işlemlerinde yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine riayet etmesi, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımını sağlaması gerekmektedir. Bu nedenle bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.