Karar Künyesi
Sosyal Denge Sözleşmesinde Mevzuatta Öngörülen Süre Sınırına Uyulmaması
Belediyede çalışan memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal denge ödemelerine ilişkin ilgili sendika (TÜM BEL-SEN) arasında imzalanan toplu sözleşmenin 9’uncu maddesinde toplu sözleşmenin 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe gireceği 31.12.2019 tarihine sona ereceği yeni sözleşme imzalanana kadar eski sözleşme hükümlerinin geçerli olacağı belirtilmiştir.
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun ‘’Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması’’ başlıklı 32’inci maddesinde:
‘’27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı
tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.’’
…
hükmü yer almaktadır.
Madde hükmünden anlaşılacağı üzere ilgili sözleşmeler toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olacaktır. Kanun koyucu ayrıca mahalli idareler için başka bir süre sınırı daha getirmiştir, ilgili sözleşmelerin süresinin hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler seçimini geçemeyeceği belirtilmiştir. Madde hükmünde ayrıca bu sözleşmeye dayanarak yapılan ödemelerin kazanılmış hak sayılmayacağı düzenlenmiştir.
2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunun 8’inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Mahalli idareler seçimleri beş yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir. Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür.” hükmüne istinaden, Yüksek Seçim Kurulu 13.12.2018 tarih 2018/1106 sayılı kararında mahalli idareler seçimlerinin 31 Mart 2019 Pazar günü yapılacağını açıklamıştır.
Toplu sözleşmenin yürürlükte kalacağı en son tarihin mahalli idareler seçiminin yapılacağı 31.03.2019 olması gerekirken, sözleşmede 4688 sayılı Kanunun 32’inci maddesinin ikinci fıkrasına aykırı olarak 31.12.2019 olarak belirlenmiştir. Yapılması gereken, seçimden sonra ilgili maddedeki esaslar çerçevesinde toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak yeni bir sözleşmenin yapılmasıdır. Ayrıca sözleşmede yer alan eski sözleşme hükümlerinin yeni sözleşme imzalanıncaya kadar geçerli olacağı hükmü ile Kanuna aykırı olarak sözleşme ile kazanılmış hak oluşturulmaya çalışılmıştır.
Müdür ve Başkan Yardımcılıkları Kadrolarında Bulunanlar İçin Mevzuatın Öngördüğü Tutarın Üzerinde Sosyal Denge Tazminatı Belirlenmesi
Nilüfer Belediye Başkanlığı ile TÜM BEL-SEN Sendikası arasında imzalanan Toplu Sözleşmesinin mevzuata aykırı olarak bazı unvanlar için 2018 yılında mevzuatın öngördüğü tutardan daha fazla tutarda sosyal denge tazminatı (iyileştirme zammı adı altında) ödemesi öngörüldüğü görülmüştür.
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 15’inci maddesinde:
‘’Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.’’
hükmü yer almaktadır.
Nilüfer Belediyesi ile Sendika arasında akdedilen toplu sözleşmenin 28’inci maddesinde
ise:
‘’a) Müdürlüğünün harcama yetkilisi olarak imza atan, fiilen Müdür/Müdür vekili olarak görev yapanlara almakta oldukları aylıklara ilaveten her ayın maaş günü sosyal denge tazminatı adı altında brüt 1.250 (bin iki yüz elli) TL,
657 sayılı DMK’na tabi olarak fiilen Başkan Yardımcılığı görevini yürütenlere almakta oldukları aylıklarına ilaveten her ayın maş günü sosyal denge tazmninatı adı altında brüt 1.500 (bin beş yüz) TL,
b ve c maddesi dışında kalan sözleşme kapsamındaki tüm çalışanların almakta oldukları aylıklarına ilaveten her ayın maaş günü sosyal denge tazminatı adı altında en yüksek Devlet Memuru aylığının (ek gösterge dahil) tavan tutarının %100’ü ek olarak ödenir.’’
…
hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda söz konusu edilen 4688 sayılı Kanunun 32’nci maddeye dayanılarak akdedilen Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2018 ve 2019 Yıllarını Kapsayan 4’üncü Dönem Toplu Sözleşme’nin ‘‘Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme’’ başlıklı dördüncü bölümünün 1’inci maddesinde; Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine ödenebilecek sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %100’ü olarak belirlenmiştir. Maddenin devamında sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebileceği düzenlenmiştir.
Buna göre memurlara ödenecek olan sosyal denge tazminatı tutarları en yüksek devlet memuru aylığının yüzde yüzünden fazla olamayacaktır.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde Nilüfer Belediye Başkanlığı ile TÜM BEL-SEN Sendikası arasında imzalanan ve 01.01.2018 tarihinden itibaren geçerli olan sözleşmede belirli unvanda görev yapan memurlara 2018 yılında mevzuatın öngördüğü tutardan daha yüksek tutarda sosyal denge tazminatı ödemesi öngörülmüştür. Eğer görev unvanları için farklı tutarda sosyal denge tazminatı yapılacaksa da bunun mevzuatın öngördüğü sınırlar içerisinde belirlenmesi gerekmektedir.
Sosyal Denge Sözleşmelerinde Sendika Dayanışma Aidatı Kesintisine İlişkin Hükümler Konulması
Nilüfer Belediye Başkanlığı ile TÜM BEL-SEN Sendikası arasında imzalanan Toplu Sözleşmesinden yararlanacaklar için dayanışma aidatı adı altında sendika lehine kesinti yapılmasına ilişkin hüküm konulduğu görülmüştür.
Sosyal denge tazminatı ödenmesine ilişkin toplu sözleşmenin ‘’Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamı ve Yararlanma Koşulları’’ başlıklı 5 inci maddesinde
‘’…
B) Yararlanma
a) Bu Toplu İş Sözleşmesi hükümlerinden Nilüfer Belediye Başkanlığı’nda çalışan sözleşme taraf sendika üyelerinin yararlanması; sendikaya ödedikleri üyelik aidatı miktarına
ek olarak bu toplu iş sözleşmesinden kaynaklı her ay maaşa ek olarak sosyal denge tazminatı adı altında ödenecek miktarın Yüzde 1(Bir) oranında dayanışma kesintisi ödemek suretiyle yararlanır.
…
Toplu İş Sözleşmesinin imzalanması sırasında sendikaya üye olup, sonradan üyelikten ayrılanlar ya da herhangi bir nedenle sendikadan ilişiği kesilenlerin isimleri, sendika tarafından işverene ya da işveren temsilcilerine bildirildiği tarihten itibaren Toplu İş Sözleşmesinin sağladığı haklardan ancak toplu iş sözleşmesi dayanışma kesintisi ödemek suretiyle yararlanabilirler.
Toplu İş Sözleşmesinin imzalandığı tarihte sözleşmeye taraf sendikaya üye olmayıp da herhangi bir başka sendikaya üye olan kamu çalışanlarının toplu iş sözleşmesinden yararlanması; 15 inci derecenin birinci kademesinden aylık alan Devlet Memurunun damga vergisine tabi brüt gelirinin %0,10’u (binde onu) kadar toplu iş sözleşmesi dayanışma aidatı ödeyerek yararlanır.
Toplu İş Sözleşmesinin imzalandığı tarihte 4688 sayılı sendikalar kanununa göre sendika üyesi olabilecekler arasında olup da herhangi bir sendikaya üye olmayan kamu çalışanlarının toplu iş sözleşmesinden yararlanması; 15 inci derecenin birinci kademesinden aylık alan Devlet Memurunun damga vergisine tabi brüt gelirinin %0,20’u (binde yirmi) kadar toplu iş sözleşmesi dayanışma aidatı ödeyerek yararlanır.
Toplu İş Sözleşmesinin imzalandığı tarihte 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olup kadroları gereği sendika üyesi olamayan çalışanların yararlanması; 15 inci derecenin birinci kademesinden aylık alan Devlet Memurunun damga vergisine tabi brüt gelirinin %0,15 (binde onbeş) kadar toplu iş sözleşmesi dayanışma aidatı ödeyerek yararlanır.
…’’
hükmü yer almaktadır.
Devlet Personel Başkanlığı tarafından 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 32’nci maddesi hükümlerinin uygulamasına ilişkin 17.07.2012- 8326 tarih ve sayılı görüşünde ise:
‘’…
2- 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesi uyarınca akdedilecek sözleşmenin konusunun, toplu sözleşmelerde belirlenen tavanı aşmamak kaydıyla ilgili kurum ve kuruluşlarda çalışan kamu görevlilerine ödenecek sosyal denge tazminatını belirlemek olduğu, bu sözleşmelerde taraf olan sendikanın dışında kalan sendikaların üyelerinden veya sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinden dayanışma aidatı veya başka adlar altında bir ödenti (aidat) alınmasına ilişkin hükümler ile sosyal denge tazminatının ödenmesinde aynı kadro veya pozisyonlarda bulunan kamu görevlileri arasında ayrım niteliği taşıyan hükümler konulamayacağı,
…
değerlendirilmektedir.’’
Buna göre Belediye ile sendika arasında yapılan sosyal denge sözleşmelerine, “dayanışma aidatı” adı altında sosyal denge ödemesinden yararlananlardan sendika lehine kesilmesi öngörülen kesintiye ilişkin hükümler konulmaması gerekmektedir. Yapılan incelemede “dayanışma aidatı” kesintisinin tüm sosyal denge sözleşmelerine 4688 sayılı Kanuna aykırı olarak konulduğu görülmüştür.
Kamu idaresi cevabında; ‘‘a. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi memur ve sözleşmeli personel için Belediyemiz ile TÜM BEL-SEN arasında imzalanan 01.01.2018 - 31.12.2019 tarihlerini kapsayan sözleşmenin, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunun 32. maddesi gereği seçim sonrası yenilenebilmesi için Belediye Başkanı’na Belediye Meclisinden yetki alınmış olup yeni sözleşme görüşmelerine başlanmıştır.
b. Sözleşmenin 28. maddesi a ve b bendi ile fiilen Müdür/Müdür Vekili ve Başkan Yardımcısı olarak görev yapanlara verilen Devlet Memuru aylığının (ek gösterge dahil) tavan tutarını aşan ödeme tutarları kişi borcu olarak ilgililerden tahsil edilmiştir.
c. 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi Memur ve Sözleşmeli Personel için Belediyemiz ile TÜM BEL-SEN arasında imzalanacak yeni sözleşmede “dayanışma aidatı” kesintisinin konulmaması için gereği yapılacaktır.’’ denilmektedir.
Sonuç olarak Belediye tarafından bulgu konusu hususların gereğinin yapılacağı ifade edilmektedir. Bulgu konusu tespitle ilgili yasal düzenlemelere uyulup uyulmadığı takip eden denetimlerde izlenecektir.