İdare tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesindeki temel ilkelere ve Kamu İhale Genel Tebliği’ne uyulmayarak parasal limitlerin altında kalmak amacıyla bazı mal alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölündüğü tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez. Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir...” hükmü yer almaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Doğrudan temine ilişkin açıklamalar” başlıklı 22’nci maddesinde;

“22.5.1.1. Bu bentte belirlenen parasal limitlere bağlı olarak yapılacak ihtiyaç teminlerinde, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda öngörülen parasal limitin aşılacağının tespit edilmesi halinde, ihtiyacın Kanunun ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.

22.5.1.2. Ayrıca, 4734 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanunun temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, temel ihale usulleri dışında yer alan doğrudan temin yöntemi ile ihtiyaçların karşılanması ancak kanunda belirtilen özel hallerde mümkün olabilmektedir. Kanunda bu özel hallerden biri olarak “Büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin on beş milyar, diğer idarelerin beş milyar Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları…” şeklinde belirtilmiştir. (2023 yılında Büyükşehir Belediyeleri için söz konusu limit tutarı 431.810,00 TL’dir).

Yapılan incelemeler neticesinde; aynı tarihte aynı daire başkanlığı tarafından aynı mahiyette ve aynı yükleniciden yapılan birçok alımın Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen ihale usulleri ile alınması gerekirken kısımlara bölünerek yine aynı Kanunda özel alım usulü olarak belirtilen doğrudan temin usulü ile yapıldığı görülmüştür.

Tespiti yapılan uygulamalardan bazılarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

‌Tablo 18:Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Usulüyle Yapılan Bazı Alımlar (Aynı Tarihlerde)

‌Tablo 19:Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Usulüyle Yapılan Bazı Alımlar (Farklı Tarihlerde)

Ek olarak Makine İkmal Daire Başkanlığı tarafından 2023 yılı içinde “Yedek parça” alımı için toplamda 1611 adet ödeme emri düzenlenerek KDV hariç 79.326.179,53TL tutarında doğrudan temin kapsamında alım yapıldığı ve yine bu alımların da birçoğunun piyasa fiyat araştırmasının aynı gün olduğu dolayısıyla bu alımların da kanuni sınırın altında kalmak amacıyla bölündüğü tespit edilmiştir.

Süreklilik gösteren alımlarda, önceki yıllar alım miktarları ve tutarları dikkate alınmak suretiyle her yılbaşında ihtiyaç planlaması yapılarak tespit edilen ihtiyacın yaklaşık maliyetine göre Kanunda yer alan ihale usullerinin uygulanması ve istisnai olarak öngörülen doğrudan temin yöntemine yalnızca şartları gerçekleştiğinde başvurulması gerekmektedir.

Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta özetle bulgu konusu edilen husus hakkında devam eden dönemde gerekli hassasiyetin gösterileceği ifade edilmiştir.

Doğrudan temin usulü, kanuni limitler dâhilinde günlük ihtiyaçların karşılanmasında kolaylık sağlanması için başvurulması gereken bir yöntem olmalıdır. Aksi halde ihaleden kaçınmak için süreklilik kazanmış standart bir uygulama haline gelecektir. Bir ihtiyaç gündeme geldiğinde, limit dâhilinde ise doğrudan temin yöntemiyle eğer limitin üzerinde ise işin parçalara bölünmeden temel ihale usulleri ile temin edilmesi gerekmektedir. İhale yoluyla edinilmesi gereken söz konusu alımların kısımlara bölünmesi sonucunda Kamu İhale Kanunu’nun rekabet ve eşit muamele ilkeleri de ihlal edilmektedir.