Karar Künyesi
- İşin Pazarlık Usulüyle İhale Edilmesi
Sözleşme bedeli 71.782.700,60 TL olan “Antalya İli Sınırları İçindeki Muhtelif Yollarda Altyapı, Yama ve Yol Yapımı” işinin ihalesinin, açık ihale usulüyle yapılması gerekirken pazarlık usulüyle yapıldığı görülmüştür.
22.01.2002 tarih ve 24648 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4734 sayılı Kamu İhale Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; idarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu belirtilmiştir. Aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale ve belli istekliler arasında ihale usullerinin temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin ancak Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği hüküm altına alınmıştır.
Yine 4734 sayılı Kanun’un “Pazarlık usulü” başlıklı 21’inci maddesinin birinci fıkrasında hangi hallerde pazarlık usulüyle ihale yapılabileceği sayılmıştır. Söz konusu fıkranın (b) bedinde; doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması durumunda pazarlık usulü ile ihale yapılabileceği belirtilmiştir.
Antalya Su ve Atıksu İdaresi Genel Müdürlüğü (ASAT Genel Müdürlüğü) ile Antalya Büyükşehir Belediyesi arasında 14.03.2017 tarihinde yapılan Protokolün 5’inci maddesinde, ASAT Genel Müdürlüğü tarafından yapılan altyapı çalışmaları neticesinde bozulan yolların bakım ve onarımının Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Aynı Protokolün 6’ncı maddesinin altıncı fıkrasında, ASAT Genel Müdürlüğü tarafından yapılan altyapı çalışmaları neticesinde bozulan yolların bakım ve onarımının yapılması karşılığında Antalya Büyükşehir Belediyesine yapılacak ödemelerin, 3’er aylık periyotlarda mahsuplaşma işlemi şeklinde yapılacağı belirtilmiştir.
ASAT Genel Müdürlüğü tarafından 08.01.2018 tarihinde Antalya Büyükşehir Belediyesine hitaben yazılan yazıda, altyapı çalışmaları sonucunda bozulan yollarda hava şartları nedeniyle çukurların oluştuğu, buna bağlı yoğun şikayetlerin geldiği, can ve mal güvenliğinin sağlanması amacıyla yol yapım, bakım ve onarım işlerinin ivedilikle başlaması gerektiği ifade edilmiştir. Bu yazı gerekçe gösterilerek, 2018/19774 ihale kayıt numaralı “Antalya İli Sınırları İçindeki Muhtelif Yollarda Altyapı, Yama ve Yol Yapımı” işinin ihalesinin, 19.01.2018 tarihinde 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine istinaden pazarlık usulüyle yapıldığı tespit edilmiştir.
Yapılan incelemeler neticesinde; ASAT Genel Müdürlüğü tarafından yapılan altyapı çalışmaları sonucunda bozulan herhangi bir yolun bakım ve onarımının Belediye tarafından yapılmağı görülmüştür. Bunun yanında, yukarıda bahsi geçen Protokolün 6’ncı maddesine istinaden Belediye ile ASAT Genel Müdürlüğü arasında yapılan herhangi bir mahsuplaşma işleminin olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, ivedi olduğu belirtilerek pazarlık usulü ile ihale edilen işe ilişkin 01.02.2018 tarihli sözleşmede, işin süresi 240 takvim günü olarak belirtilmesine rağmen, işe ilişkin toplamda 1146 takvim günü süre uzatımı verilmiştir. İşin geçici kabul tutanağında da geçici kabul itibar tarihi 07.02.2022 olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda, “Antalya İli Sınırları İçindeki Muhtelif Yollarda Altyapı, Yama ve Yol Yapımı” işinin pazarlık usulüyle ihale edilmesinin gerekçelerinin herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır.
23.07.2004 tarih ve 25531 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasında; büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapma, yaptırma, bakım ve onarımını gerçekleştirme görevi büyükşehir belediyelerine verilmiştir. Dolayısıyla yolların yapımı, bakımı ve onarımı işlerinin belediyeler tarafından düzenli olarak yapılması gereken hizmetler olduğu açıktır. Böylesine rutin bir işin ivedilikle yapılması gerektiği belirtilerek açık ihale usulü yerine pazarlık usulüyle ihale edilmesi sonucunda, 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde sayılan temel ilkelere aykırı hareket edilmiştir.
Belediye cevabında, bulgu konusu ihalenin 31.03.2019 tarihinde gerçekleştirilen Mahalli İdareler Genel Seçimleri öncesindeki yönetim tarafından pazarlık usulüyle ihale edildiği ifade edilse de bu durum anılan ihalenin pazarlık usulüyle yapılmasının bir gerekçesi olmamaktadır.
Sonuç olarak, Belediye tarafından yapılacak ihalelerin usulü belirlenirken, 4734 sayılı Kanun çerçevesinde hareket edilmesi gerekmektedir.
- İşin Sözleşme Hükümlerine Uygun Şekilde Tamamlanmadan Sonlandırılması
4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde, Belediyenin gerçekleştireceği ihalelerde uymak zorunda oldukları temel ilkeler belirtilmiştir.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasında; büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapma, yaptırma, bakım ve onarımı gerçekleştirme görevi büyükşehir belediyelerine verilmiştir.
İhaleye ilişkin 01.02.2018 tarihli ve 71.782.700,60 TL tutarlı sözleşmenin, “İşin adı, yapılma yeri, niteliği, türü ve miktarı” başlıklı 3’üncü maddesinin ikinci fıkrasında; işin yapılma yeri, Antalya ili Büyükşehir Belediyesi sınırları dahilinde bulunan yollar olarak belirtilmiştir. Ayrıca işin teknik şartnamesinin “İşin Kapsamı” başlıklı 1’inci maddesinde işin ön proje ile ihale edildiği, “Projeler” başlıklı 3’üncü maddesinde ise uygulama projelerinin Belediyenin talebine istinaden yüklenici tarafından hazırlanacağı belirtilmiştir. Sözleşme ve teknik şartname hükümlerine göre değerlendirme yapıldığında; söz konusu işin yapılacağı yerlerin ihale esnasında belirli olmadığı, ihtiyaç durumuna göre uygulama projesi hazırlanarak imalatların yapılacağı anlaşılmaktadır.
Yapılan incelemeler sonucunda; 15.02.2022 tarihinde yükleniciye yaptırılacak iş kalmadığı gerekçe gösterilerek işin bu seviyede sonlandırılmasına ilişkin karar alındığı, işin geçici kabulünün 11.03.2022 tarihinde yapıldığı ve geçici kabul itibar tarihinin 07.02.2022 olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, 15.12.2022 tarihinde düzenlenen kesin hakediş raporunda sözleşme fiyatları ile yapılan iş tutarının 61.318.744,22 TL olduğu görülmüştür. Bu durumda, iş kapsamında yapılan toplam imalat, sözleşme ve eklerinde belirtilen toplam imalatın yüzde 85,42’sine denk gelmektedir.
5216 sayılı Kanun uyarınca, büyükşehir belediyelerinin görevleri arasında sayılan, belediyelerce rutin ve sürekli olarak gerçekleştirilen yol yapımı, bakımı ve onarımı işlerinin, yükleniciye yaptırılacak işin bulunmaması gerekçe gösterilerek tamamlanmadan sonlandırılmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu düşünülmektedir. Kaldı ki Belediye tarafından, yol yapımı, bakımı ve onarımı işlerini kapsayan 2023/33624 ihale kayıt numaralı “Antalya İlinde Yeni Yol Açılması, Mevcut Yollarda Yapım, Bakım, Aydınlatma ve Onarım İşleri İşi Yapımı” işi için ihaleye çıkılmıştır.
Söz konusu iş, yükleniciye “yaptırılacak iş bulunulmaması” nedeniyle tamamlanmadan sonlandırılması; Belediyenin, ihtiyaçlarının miktarını hatalı belirlediği ve bu şekilde ihalenin gerçekleştiği açıktır. İhale dokümanında yer alan işin miktarının gerçek ihtiyaçtan fazla olması halinde; iş deneyim belgesi gibi yeterlilik kriterlerinin tutarının daha yüksek seviyelere çıkması, Belediyenin ihtiyacını karşılayabilecek olup yeterlilik kriterlerini sağlayamayan isteklilerin ihale dışı kalması gibi sonuçları ortaya çıkmaktadır. Bu durumda, 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde belirtilen, rekabet, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine aykırı hareket edildiği açıktır.
Belediye cevabında, döviz kurunda yaşanan artışların girdi maliyetlerini etkilemesini, fiyat farkı ödemelerinin Belediyeye maliyet olarak yansımasını, pandemi sürecinin Belediye kaynaklarını doğrudan etkilemesini sözleşme aşamasında planlanan seviyeye gelinmesine bir engel olarak ifade etmesine karşılık bu durumun sözleşme imzalanmadan önce belirlenen iş miktarının hatalı olarak tespit edildiği gerçeğini değiştirmemektedir.
Sonuç olarak, Belediye tarafından yapılacak ihalelerde belirtilen iş miktarlarının ihtiyaca uygun ve gerçekçi bir şekilde belirlenmesi, yol yapımı, bakımı ve onarımı gibi süreklilik arz eden işlerin ise sözleşme hükümlerine göre yüklenicilerine tamamlattırılması uygun olacaktır.