Konya Büyükşehir Belediyesi muhasebe kayıtları ve mali tabloların incelenmesi sonucunda, dönem sonunda taşınmaz envanteri ile geçici mizanda yer alan taşınmaz hesaplarındaki uyumsuzluğun 500 Net Değer Hesabı kullanılarak düzeltildiği, kesin mizan ve dönem sonu mali tablolarına bu şekilde yansıtıldığı görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 346’ncı maddesi 500 Net Değer Hesabının niteliğini, 347’nci maddesi işleyişini ortaya koymaktadır. Yine zikredilen Yönetmelik’in 189’uncu, 191’inci ve 193’üncü maddelerinde düzenlenen taşınmaz hesaplarının işleyişinde tahsisli taşınmazlar 500 Net Değer Hesabı kullanılarak izlenmektedir.

500 Net Değer Hesabı, daha önce kaydı olmayan varlık ve kaynakların girişi, enflasyon düzeltmeleri ve tahsisli taşınmazların izlenmesi çerçevesinde kullanılmaktadır.

Hal böyle iken taşınmaz envanterinde yer alan taşınmaz değerleri ile geçici mizanda bulunan taşınmaz değerleri arasındaki farklılığın, envanterdeki değerin geçici mizandaki değerden fazla olması halinde 500 hesabına borç ilgili maddi duran varlık hesabına alacak; envanterdeki değerin geçici mizandaki değerden az olması halinde 500 hesabına alacak ve ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilerek düzeltme yapıldığı görülmüştür. Bu durum muhasebeleştirme tekniği ve hesabın kullanımı açısından doğru değildir. Çünkü taşınmaz envanteri ile mali tablolardaki taşınmaz hesaplarının uyumsuzluğunun giderilmesi, değerleme suretiyle ve 600/630’lu hesaplar kullanılarak yapılmalıdır. Örnek üzerinden açıklarsak;

• Taşınmaz envanterinde 87.002.485,35 TL olan hizmet binaları değeri, geçici mizanda 102.889.072,66 TL iken dönem sonu kayıtlarıyla oluşan 15.886.587,31 TL’lik farkın 252.01.01.01.01 Hizmet Binaları Hesabına alacak, 500.02.03 Maddi Duran Varlıklardan Envanteri Yapılanlar Hesabına borç kaydedildiği,

• Taşınmaz envanterinde 758.771.965,51 TL olan yolların değeri, geçici mizanda 948.734.408,77 TL iken dönem sonu kayıtlarıyla oluşan 189.962.443,26 TL’lik farkın

  251.01.07 Yollar Hesabına alacak, 500.02.03 Maddi Duran Varlıklardan Envanteri Yapılanlar Hesabına borç kaydedildiği,

• Taşınmaz envanterinde 15.000.000,00 TL olan hastanelerin değeri, geçici mizanda yer almamaktayken dönem sonu kayıtlarıyla doğrudan 252.01.01.03.04 Hastaneler hesabına bu tutarın kaydedildiği,

• Taşınmaz envanterinde 125.239.951,71 TL sulama kanalları, yolcu terminalleri, mendirekler ve genel mezarlıkların değeri, geçici mizanda 123.925.041,57 TL iken dönem sonu kayıtlarıyla oluşan 1.314.910,14 TL’lik farkın 251 Hesabına borç, 500 Hesabına alacak kaydedildiği görülmüştür.

Yukarıda yer alan örnekler üzerinden görüleceği üzere temel hata, 500 hesabının düzeltme hesabı olarak kullanılması, mali tablolarda yer alan taşınmaz hesaplarındaki değerlerin taşınmaz envanterindeki değerden az olması halinde envantere uyarlamak maksadıyla girişi ya da fazla olması halinde ise çıkış kaydı yapılmasıdır. Hâlbuki taşınmaz hesaplarında yer alan tutarlar belirli şekilde gerçekleştirilen harcamaları içermektedir.

Doğrudan taşınmaz envanterini dikkate alarak kayıtları güncellemek hataya sebebiyet vermektedir. Taşınmaz envanterinde karşı karşıya kalınan sorun, taşınmaz değerleme işlemlerinin sağlıklı yapılamaması, emlak vergi değeriyle envantere alınan taşınmazların bulunmasıdır. Bu durumda envanterin baz alınması taşınmaz hesaplarında doğru olmayan bilgi sunulmasına, yapılan işlem neticesinde 500 Net Değer Hesabının borç kısmına 936.913.325,37 TL, alacak kısmına da 26.173.064,51 TL kayıt yapılarak hesabın olduğundan fazla gösterilmesine ve gerçek durumu yansıtmamasına yol açılmıştır.

Kamu idaresi de bulgumuzda belirtilen hususlara iştirak etmiş olup gerekli düzeltmelerin yapılacağını belirtmiştir. Konu, sonraki denetimlerde takip edilecektir.