Teleferik tesisi ve ticari ünitelerin (sosyal tesis) yapımı ve 25 yıl süre ile işletilmesi ihalesinde, tahmin edilen bedelin işin tamamı için değil bir kısmı için belirlendiği ve işe ait ihale ilanında tahmini bedel belirtilmeden ihaleye çıkıldığı görülmüştür.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde; tahmin edilen bedelin, ihale konusu olan işlerin tahmin edilen bedelini ve yapım işlerinde keşif bedelini ifade ettiği belirtilmiştir.

Aynı Kanun'un “Tahmin Edilen Bedelin Tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde ise tahmin edilen bedelin tespitine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Buna göre tahmin edilen bedelin idarelerce tespit edileceği veya ettirileceği, işin özelliğine göre gerektiğinde bu bedel veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulacağı, tahmin edilen bedelin bunun dayanaklarının da eklendiği bir hesap tutanağında gösterileceği ve asıl evrak arasında saklanacağı ifade edilmiştir. Yine aynı şekilde, bu bedelin gerektiğinde ihale komisyonlarınca tahkik ettirileceği, ancak yapım işlerinde bu işler için kanunların verdiği yetkiye dayanılarak ilgili dairelerce tespit edilmiş birim fiyatları varsa bunların uygulanacağı belirtilmiştir.

Söz konusu Kanun'un 10’uncu maddesinde, bedelin tahmin edilememesi durumunda; sınai ve teknolojik zorunlulukların gerektirdiği durumlarda ilgili bakanın onayı alınmak suretiyle, bedel tahmini yapılmadan kapalı teklif usulüyle ihalenin yapılabileceği, 18’inci maddesinde, varsa tahmin edilen bedelin ilanda bulunması gereken zorunlu hususlardan olduğu, 25’inci maddesinde ise geçici teminatın tahmin edilen bedel üzerinden belirleneceği

hüküm altına alınmıştır.

Aynı Kanun'un “Uygun Bedelin Tespiti” başlıklı 28'inci maddesinde; kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde, bedel tahmini yapılmamışsa uygun bedelin, teklif edilen bedellerin tercihe layık görüleni olduğu, tercih gerekçelerinin kararlarda belirtileceği, bedel tahmini yapılmamış kapalı teklif usulü ihalelerde ihalenin geçerli sayılmasının bizzat ilgili bakanın onayına bağlı olduğu hüküm altına alınmıştır.

Tahmin edilen bedel, yukarıdaki mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere tekliflerin değerlendirilmesi ve uygun bedelin tespiti, geçici teminat miktarının belirlenmesi ve ilan ile ilgili hususlar başta olmak üzere ihale sürecinin temeline etki eden, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre ihale edilen işlerde bulunması gereken zorunlu bir unsurdur. Bedel tahmini yapılamayan sınai ve teknolojik zorunlulukların gerektirdiği durumlarda ise ihalenin ancak ilgili bakanın onayıyla yapılabileceği belirtilmektedir. Ayrıca söz konusu Kanun'da, bedel tahmini yapılmamış kapalı teklif usulü ihalelerde ihalenin geçerli sayılmasının bizzat ilgili Bakanın onayına bağlı olduğu da belirtilmiştir.

Yapılan incelemede, 2886 sayılı Kanun’un 35’inci maddesinin “a” fıkrası kapsamında Kapalı Teklif Usulü ile Afyonkarahisar Kalesi’ne yapılacak tek halatlı çift yönlü ikişer kabinli, 2 gruplu, 8 kişilik kabinli, sabit klemensli teleferik tesisi ile Afyonkarahisar Kalesi çevre düzenleme projesi kapsamında bulunan seyir terası, ahşap yürüme yolları, büfe ve teleferik alt istasyonu bölgesindeki otopark, günübirlik ve gelir getiren ticari ünitelerin yapımı ve 25 yıl süreyle işletilmesi işinde, tahmin edilen bedelin işin sadece bu sosyal tesislerin yapımı ve 25 yıl süre ile işletileceği alan için belirlendiği, teleferik tesisinin yapımı ve 25 yıl süre ile işletilmesi kısmı için belirlenmediği, dolayısıyla işin tamamı için tahmini bedel tespiti yapılmadan ve ihale ilanında tahmin edilen bedele yer verilmeden ihalenin sonuçlandırıldığı, ihalenin geçerli sayılması için mevzuatın amir hükmü gereğince ilgili Bakanlıktan onay alınmadığı tespit edilmiştir.

İhaleye ilişkin İdari Şartnamenin “Tekliflerin Verilmesi” başlıklı 21’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında, ihale konusu işin yapılacağı alanın 2022 yılı itibariyle yıllık kira bedeli

120.000 TL olarak belirlenmiş ancak işin diğer kısmı olan bu alana yapılacak teleferik tesisi ve 25 yıl süre ile işletilmesi kısmı için tahmini bedel tespiti yapılmamıştır. İhale konusu yer için yıllık 120.000 TL kira bedeli belirlenmişse de, bu bedelin işin tamamına yönelik bir tahmin edilen bedel olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Zira ihalenin konusu, bir taşınmaz kiralaması olmayıp teleferik ve sosyal tesislerin yapımı ve işletilmesidir.

Söz konusu İdari Şartnamenin “Tekliflerin Verilmesinde Temel Kriter” başlıklı 21’inci maddesinin 4’üncü fıkrasında isteklinin, ihale konusu işe ait Teleferik tesisinin işletmeye alındığı tarihten itibaren, 1 Ocak ile 31 Aralık tarihleri arasında elde edilen her türlü gelirin (ciro) toplamı üzerinden belirleyeceği yüzdelik payı, yıllık kira bedeline ilave olarak İdare’ye ödemeyi teklif edeceği hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla Kamu İdaresince, bu tesisin işletilmesinden elde edilecek yıllık cironun belli bir yüzdelik payı tahmini bedel olarak belirlenmemiş, ihaleye katılanlar tarafından yıllık ciro üzerinden belli bir payın teklif edileceği hüküm altına alınmıştır.

Kamu İdaresince özetle tekliflerin toplam cirodan idareye verilecek yüzdelik pay oranı üzerinden alındığı, cironun hesabının farklı parametrelere tabi olduğu, bilet satışlarından elde edilecek kar ve tahmini cironun ne kadar olacağı gibi hususların ihale öncesinde belirsiz olduğu, daha önce yapılmış olan benzer işlerin örnek alınarak ihale çalışmalarının yürütüldüğü ifade edilmiş ise de yukarıda yer verilen Kanun’un amir hükmü gereğince bedel tahmini yapılamayan sınai ve teknolojik zorunlulukların gerektirdiği durumlarda ihalenin ancak ilgili bakanın onayıyla yapılabileceği belirtilmektedir. Ayrıca söz konusu Kanun'da, bedel tahmini yapılmamış kapalı teklif usulü ihalelerde ihalenin geçerli sayılmasının bizzat ilgili Bakanın onayına bağlı olduğu da belirtilmiştir.

Kamu İdaresince ihale edilen söz konusu yapım ve işletme işinde, işin tamamını kapsayan bir tahmini bedel belirlenmeden ihalenin sonuçlandırılması nedeniyle, ihalenin geçerli sayılması için, 2886 Sayılı Kanun’un 28’inci maddesi gereğince ilgili Bakan onayının alınması gerekmektedir.