BELBİM AŞ’nin bazı mal veya hizmet alımlarında denetim, muayene ve kabul işlemlerinin yapılmadığı görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşmede yer alması zorunlu hususlar” başlıklı 7’nci maddesinin (p) bendinde;

“Denetim, muayene ve kabul işlemlerine ilişkin şartlar.”,

“Denetim, muayene ve kabul işlemleri” başlıklı 11’inci maddesinde;

“Teslim edilen mal, hizmet, yapım veya yapılan işin muayene ve kabul işlemleri, idarelerce kurulacak en az üç kişilik muayene ve kabul komisyonları tarafından yapılır. Mal veya yapılan iş yüklenici tarafından idareye teslim edilmedikçe muayene ve kabul işlemleri yapılamaz...”,

hükümleri yer almaktadır.

Mal Alımları Denetim Muayene ve Kabul İşlemlerine Dair Yönetmelik ve Hizmet Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nin “Kapsam” başlıklı 2’nci maddeleri ile Yapım İşleri Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nin “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde özetle; söz konusu Yönetmeliklerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının, bu Kanun hükümlerine göre yaptıkları ihaleler sonucunda teslim edilen mallar veya hizmetler için 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 11'inci maddesi uyarınca kuracakları muayene ve kabul komisyonlarının kuruluş ve çalışma esasları ile ara denetim, muayene ve kabul işlemlerinde uygulanacak esas ve usulleri kapsadığı belirtilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre, İdarelerin, 4734 sayılı Kanun kapsamında ihale ile gerçekleştirdikleri mal, hizmet veya yapım işlerinde denetim, muayene ve kabul işlemlerini 4735 sayılı Kanun ile anılan Yönetmelikler kapsamında gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Şirket, doğrudan temin alım yöntemini tercih ettiği mal, hizmet veya yapım işlerini sözleşmeye bağlamış ve sözleşmesinde denetim, muayene ve kabul öngörmüşse, aynı ihaleli işlerde olduğu gibi denetim, muayene ve kabul işlemlerini mezkur Kanun ve Yönetmelikler çerçevesinde yürütmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede; Şirketin sözleşmeye bağladığı ve sözleşmesinde veya şartnamelerinde denetim, muayene ve kabul işlemlerinin 4735 sayılı Kanun ve ona bağlı Denetim, Muayene ve Kabul Yönetmelikleri kapsamında yapılacağını öngördüğü bazı mal veya hizmet alımı işlerinde; denetim, muayene ve kabul işlemlerini yapmadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa göre sözleşmeye bağlanan hizmet işlerinin yürütülmesinde uygulanacak genel esas ve usulleri belirleyen "Ek 8 Hizmet İşleri Genel Şartnamesi"nin 26’ncı maddesinde kontrol teşkilatı ve yetkilerinin tanımlandığı, Aynı Şartnamenin "Hakediş Ödemeleri" başlıklı 42’inci maddesinde dönemler itibariyle hakediş ödemeleri yapılabileceğinin belirtildiği, muayene ve kabul işlemlerinin ise "Hizmetin Kabulü" başlıklı

44’üncü maddede belirtildiği şekli ile sözleşme konusu iş tamamlandığında gerçekleştirildiği, Şirket tarafından süreklilik arz eden hizmet alımlarında kontrol teşkilatının tuttuğu kayıtlar esas alınarak hakediş ödemelerinin yapıldığı, nitekim, 17/01/2023 tarihli ve 32076 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan değişiklikle Hizmet Alımlarına Ait Tip Sözleşmenin 20.2’nci maddesine ekleme yapılarak Şirket uygulamasına paralel bir düzenleme yapıldığı ve dolayısıyla Şirket tarafından yapılan uygulamanın doğru olduğu ifade edilmiştir.

Şirket tarafından, Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin 44’üncü maddesinin b bendinde bahsedilen sürekli nitelikteki işlerde kontrol teşkilatının Genel Şartname gereğince tuttuğu kayıtlar ile yükleniciye yapılan ödemelere ilişkin belge ve kayıtların esas alındığından bahisle her bir hakediş ödemesinde denetim, muayene ve kabul komisyonu tutanaklarının aranmayacağından bahsedilmektedir. Oysa anılan Genel Şartname’nin 44’üncü maddesinde süreklilik arz eden işlerde kontrol teşkilatı tutanaklarının denetim, muayene ve kabul komisyonu için esas teşkil edeceği ve her ödemede bu tutanakların denetim, muayene ve kabul komisyonlarınca dikkate alınarak tutanağa bağlanacağı açık bir şekilde ifade edilmektedir. Şirket tarafından yapılan uygulamada, hizmet alımı işlerinin bazılarında muayene ve kabul işlemleri ne ara hakediş ödemelerinde ne de yıl sonunda kesin kabul sırasında hiç yapılmadan, diğer bir ifade ile muayene ve kabul komisyonu tutanakları olmadan ödemede bulunulmuştur. Dolayısıyla Şirket tarafından yapılan açıklama, kesin kabul sırasında dahi denetim, muayene ve kabul işlemleri yapılmaması sebebiyle, kendi içerisinde de çelişkilidir. Ayrıca sadece bazı hizmet alımlarında değil, bazı mal alımlarında da denetim, muayene ve kabul işlemleri yapılmadan ödeme de bulunulmuştur. Mal alımlarına ilişkin olarak denetim, muayene ve kabul işlemleri yapılmaması konusunda ise Şirket tarafından herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Diğer taraftan Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nde de, Kamu İhale Kanunu’nun 3’üncü maddesi dışında kalan alımlarda her bir hakediş belgesine eklenmesi gereken belgeler kanun koyucu tarafından sayma usulüyle tek tek belirtilmiş olup muayene ve kabul komisyonu tutanağının ödeme yapılmadan önce ön inceleme birimlerince aranması gerektiği sarih bir şekilde ifade edilmiştir. Denetim, muayene ve kabul komisyonu tutanağı olmaksızın mal ve hizmet alımı işlerinde hakediş ödemesinde bulunulmasının; hem eksik belge ile ödeme yapılmasına, hem de birbirini çapraz olarak denetleyen iki ayrı komisyonun (Kontrol Teşkilatı- Denetim, Muayene ve Kabul Komisyonu) bulunmamasına yol açmak suretiyle Şirkette bir iç kontrol zaafiyetine yol açaçağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda her bir mal ve hizmet alımı hakediş ödemesinde kontrol teşkilatı kayıtlarına istinaden denetim, muayene ve kabul komisyonu tutanağı oluşturularak ödeme emri belgesine eklenmesi gerektiği

değerlendirilmektedir.

Bu itibarla Şirketin; ihaleli veya sözleşmeye bağlanmış ve sözleşmesinde teslimi için denetim, muayene ve kabul öngörülmüş olan doğrudan temin alım usulü ile gerçekleştirdiği mal, hizmet veya yapım işlerini 4735 sayılı Kanun ile ilgili Yönetmeliklerde öngörülen hükümlere uygun olarak gerçekleştirmesi gerekmektedir.