Kamu İdaresinin Bütçe İçi İşletmesi olan Milas Belediyesi Labranda Memba Suyu İşletme ve İştirakler Müdürlüğüne ilişkin yapılan incelemede tespit edilen mevzuata aykırı hususlara aşağıda yer verilmiştir.

1. Bütçe İçi İşletmenin İktisadi ve Ticari İşler İçin Kullanılan Ödeneğinin Muhasebeleştirmesinde Bütçe Hesaplarının Kullanılmaması

   Bütçe İçi İşletme tarafından iktisadi ve ticari işler için kullanılan ödeneğinin muhasebeleştirilmesinde bütçe hesaplarının kullanılmadığı görülmüştür.

   Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinin dördüncü fıkrasında, işletme ödeneğinin iktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanılacak kısmının ekonomik sınıflandırmada borç verme kodunda gösterileceği, bu ödeneğin işletme adına açılmış bir özel hesaba aktarılmak suretiyle kullanılacağı; beşinci fıkrasında, işletme ödeneğinden kullanılmayan kısmın yılsonunda iptal edileceği, işletme faaliyetlerinden sağlanan gelir fazlası veya kârın mahalli idarenin bütçesine gelir kaydedileceği belirtilmiştir.

   Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 132-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’na ilişkin “Hesabın İşleyişi” başlıklı 102’nci maddesinde; bütçedeki ödeneğine dayanılarak yapılan ve vadesi bir yıl veya faaliyet dönemi ile sınırlı olan borç verme işlemlerinden doğan alacaklar bir taraftan bu hesaba borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı’na veya ilgili diğer hesaplara alacak, diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabı’na borç, 835-Gider Yansıtma Hesabı’na alacak kaydedileceği; bütçedeki ödeneğine dayanılarak verilen borçlardan yapılan tahsilat bir taraftan bu hesaba alacak, 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç, diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabı’na alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabı’na borç kaydedileceği belirtilmiştir.

   Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin “Bütçe İşlemleri” başlıklı 8’inci maddesinin beşinci fıkrasına göre, işletmede gelir fazlası veya kâr oluşunca, Belediye bütçesine; 102-Banka Hesabı’na borç, 600-Gelirler Hesabı’na alacak ve 800-805 no.lu

   
   

   hesaplara kaydının yapılarak gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

   
   

   Yapılan incelemede; Bütçe İçi İşletmenin iktisadi ve ticari işler için kullanılan ödeneğinin muhasebeleştirme işlemlerinin ve alacağın takibinin 132 no.lu hesapta yapıldığı ancak ilgili diğer hesapların (800-805-830-835 no.lu) kullanılmadığı tespit edilmiştir.

   Kamu idaresi cevabında, 2023 yılından itibaren bütçe içi işletmenin iktisadi ve ticari işleri için kullanılan ödeneğin mevzuata uygun şekilde muhasebe kayıtlarına alınmaya başlandığı ifade edilmiştir.

2. Mahalli İdare Kaynaklarından Karşılanması Gereken Giderlerin Bütçe İçi İşletme Özel Hesabından Karşılanması

   Bütçe İçi İşletmenin iktisadi ve ticari işlere ilişkin giderleri dışında kalan giderlerinin Kamu İdaresi kaynaklarından karşılanmadığı görülmüştür.

   Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin “Bütçe İşlemleri” başlıklı 8’inci maddesinin üçüncü fıkrasında, işletmenin iktisadi ve ticari işlerine ilişkin giderler dışında kalan personel giderleri, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi giderleri, mal ve hizmet alımı giderleri ve sermaye giderleri ile transferleri mahalli idare bütçesinden yapılacağı belirtilmiştir. Yönetmelik hükmüne göre, Bütçe İçi İşletmeye ait personel, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi, mal ve hizmet alımı ile sermaye giderlerinin Kamu İdaresi kaynaklarından karşılanması gerekmektedir.

   Yapılan incelemede; Bütçe İçi İşletmenin iktisadi ve ticari işlere ilişkin giderleri dışında yer alan personel, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi, mal ve hizmet alımı ile sermaye giderlerinin işletme adına bankada açılan özel hesaptan yapıldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla, Kamu İdaresinin mali tablolarında bu gider kalemlerine ait harcamaların kaydı görünmemektedir.

   Kamu idaresi cevabında, 2023 yılından itibaren bütçe içi işletmenin iktisadi ve ticari işlere ilişkin giderleri dışında kalan giderlerinin mevzuata uygun şekilde muhasebe kayıtlarına alındığı ifade edilmiştir.

3. Bütçe İçi İşletmede Kullanılmak Üzere Edinilen Taşınır Malların Kamu İdaresinin Taşınır Ve Muhasebe Kayıtlarına Alınmaması

   Bütçe içi işletmede kullanılmak üzere edinilen taşınır malların Kamu İdaresinin taşınır

   
   

   ve muhasebe kayıtlarına alınmadığı görülmüştür.

   
   

   Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin “İşletmenin Mahalli İdare Teşkilat Yapısındaki Yeri” başlıklı 4’üncü maddesinin birinci fıkrasında; İşletmenin, ilçe belediyelerinde İşletme Müdürlüğü veya İşletme ve İştirakler Müdürlüğü şeklinde ayrı bir hizmet birimi olarak kurulabileceği gibi, mevcut bir hizmet birimi içinde kurulabileceği belirtilmiştir.

   Yönetmeliğin “Bütçe İşlemleri” başlıklı 8’inci maddesinin üçüncü fıkrasında; İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin giderler dışında kalan mal ve hizmet alımı giderleri ve sermaye giderlerinin mahalli idare bütçesinden yapılacağı ifade edilmiştir.

   Aynı Yönetmelik’in “Muhasebe İşlemleri” başlıklı 9'uncu maddesinin birinci fıkrasında; İşletme faaliyetlerinin muhasebe işlemlerinin 10/3/2006 tarihli ve 26104 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre mahalli idarenin muhasebe biriminde tutulacağı hüküm altına alınmıştır.

   Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin “İşletmeler” başlıklı 21'inci maddesinde; işletmeler için ayrı bütçe düzenlenmeyip, kurum bütçesi içerisinde ana hizmet birimi gibi kodlanacağı belirtilmiştir.

   Yapılan incelemede, Bütçe İçi İşletmenin iktisadi ve ticari işlere ilişkin giderleri dışında yer alan mal ve hizmet alımları ile sermaye giderlerinin İşletme hesabından yapıldığı, dolayısıyla Kamu İdaresinin mali tablolarında; İşletme hesaplarında yer alan 253-Tesis Makine ve Cihazlar Hesabı’nda 523.224,01 TL, 255-Demirbaşlar Hesabı’nda 14.533.113,68 TL ve 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabı’nda 7.121.857,09 TL kayıtlı taşınır malların kaydının yer almadığı tespit edilmiştir.

   Bütçe İçi İşletmede yapılan mal ve hizmet alımları ile sermaye giderlerinin Kamu İdaresi kaynaklarından karşılanması, bu kapsamda alınan makine, teçhizat ve diğer taşınır malların; Kamu İdaresi taşınır kayıtlarında ve mali tablolarında yer alması ayrıca İşletme faaliyetlerinin muhasebe işlemlerinin, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin tahakkuk esaslı muhasebe planına bağlı olarak yapılması gerekmektedir.

4. Bütçe İçi İşletmenin Muhasebe İşlemlerinin Kamu İdaresinin Muhasebe Biriminde Tutulmaması

Kamu İdaresince tutulması gereken Bütçe İçi İşletme muhasebe kayıtlarının İşletme

bünyesinde tutulduğu görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin “Muhasebe Yetkilisi” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasında, mahalli idarenin muhasebe hizmetlerini yürüten muhasebe yetkilisinin işletmenin de muhasebe yetkilisi olduğu ikinci fıkrasında, işletmenin iş hacminin zorunlu kılması halinde bu işler için ayrı bir muhasebe yetkilisi yardımcısı görevlendirilebileceği belirtilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in “Muhasebe İşlemleri” başlıklı 9’uncu maddesinin birinci fıkrasında; işletme faaliyetlerinin muhasebe işlemleri 10/3/2006 tarihli ve 26104 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre mahalli idarenin muhasebe biriminde tutulacağı hüküm altına alınmıştır.

Yapılan incelemede; Bütçe İçi İşletmenin muhasebe işlemlerinin Kamu İdaresinin muhasebe biriminde yürütülmesi gerekirken İşletme bünyesinde yürütüldüğü tespit edilmiştir.

Yönetmelik düzenlemesine göre, Bütçe İçi İşletmenin muhasebe işlemlerinin, Kamu İdaresinin muhasebe biriminde, muhasebe yetkilisince ya da muhasebe yetkilisi yardımcısınca yürütülmesi gerekmektedir.