Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından ihale edilen ve Şirket yükleniminde bulunan

6 yapım işinde Şirket tarafından alt yüklenici listeleri belediye onayına sunulmadan alt

yüklenici veya taşeron sözleşmesi akdedildiği ve bunlardan 3 yapım işi ihalesinde işin miktar olarak tamamına yakınının alt yüklenicilere yaptırıldığı görülmüştür.

1. Belediyenin Onayı Alınmadan Alt Yüklenici Çalıştırılması

   
   

   Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde alt yüklenici; sözleşme konusu işin nev’i itibarıyla bir kısmını yüklenici ile yaptığı sözleşmeye dayalı olarak gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişi şeklinde tanımlanmıştır.

   Aynı Şartnamenin “Alt Yüklenicilerin Çalıştırılması ve Sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinde ise;

   “(…)

   
   

   1. İhale dokümanında, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulmasının istendiği hallerde; İdare, onaya sunulan listede yer alan alt yüklenicileri onaylayıp onaylamadığını, on beş gün içinde yükleniciye bildirir.

   2. Yüklenicinin, idare tarafından onaylanan alt yükleniciler ile bunlar işe başlamadan önce sözleşme yapması ve bir örneğini idareye vermesi gerekir.

   3. (Değişik: RG-16/7/2011-27996) İdarece onaylanmayan alt yükleniciler hiçbir suretle iş yerinde çalışamaz. Ancak; ihale dokümanında alt yüklenicilere yaptırılması düşünülen işlerin belirtilmesi istenmekle birlikte yüklenici teklifi kapsamında liste vermese dahi işin yürütülmesi sırasında yüklenici tarafından ihtiyaç duyulması halinde idarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabilir.

   (…)” hükmüne yer verilmiştir.

   
   

   Yukarıda belirtilen hükümlere göre; ihale dokümanında, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulmasının istendiği hallerde yüklenici, alt yüklenici listesini İdareye sunarak onay almak zorunda olup İdare tarafından onay verilmeyen alt yükleniciler Şirket tarafından çalıştırılamaz.

   Alt yüklenici ile asıl yüklenici arasındaki sözleşme ilişkisinin idarenin bilgisi ve onayı dâhilinde resmi çerçevede kurulması ve yürütülmesi; hangi alt yüklenicinin işin hangi bölümünü yapacağının Belediyece bilinmesi gerekmektedir. Zira alt yükleniciler 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 30’uncu maddesi uyarınca yaptıkları işlerden dolayı idareye karşı asıl yüklenici ile birlikte on beş yıl süre ile sorumludurlar.

   
   

   Bunun yanında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 11’inci maddesinde sayılan ihaleye katılamayacak olanların aynı zamanda alt yüklenici de olamayacakları hüküm altına alınmıştır. Belediyenin onayı alınmadan alt yüklenici çalıştırılması bu kişiler için Belediye tarafından yasaklılık kontrolünün yapılmasını da engellemektedir.

   Yapılan incelemede; Malatya Büyükşehir Belediyesince ihale edilen ve Meston Çevre ve İnşaat AŞ tarafından yürütülen aşağıdaki tabloda ayrıntıları gösterilen 6 yapım işi ihalesinde; ihale dokümanlarında İdarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabileceği belirtilmesine rağmen Şirketin, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 20’nci maddesine aykırı olarak alt yüklenici olarak çalıştıracakları kişi/firmaları ve yaptırmak istedikleri işleri belediyeye bildirmek suretiyle gerekli onayları almadan alt yüklenici sözleşmesi imzaladığı sözleşme örneklerini Belediyeye ibraz etmediği; bazı yapım ihalelerinde ise Şirketin taşeron sözleşmesi adı altında bedel belirtmeden miktar olarak toplamda işlerin tamamını kapsayan alt yüklenici sözleşmeleri imzaladığı ve bu sözleşmelerin de Belediyenin onayına sunulmadığı tespit edilmiştir.

   Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 4’üncü maddesi ile tanımlanan alt yüklenici kavramı ikinci yüklenici ve taşeron terimleriyle aynı anlamda kullanılmaktadır. Nitekim Türk Dil Kurumu sözlüğünde “taşeron” kelimesi “büyük bir işin bir bölümünü yaptırmayı, asıl müteahhitten kendi üzerine alan ikinci müteahhit” olarak tanımlanmıştır. Bunun yanında Yapım İşleri Genel Şartnamesinden önceki şartname olan Bayındırlık İşleri Genel Şartnamesinde “alt yüklenicilik” kavramı yerine aynı anlam ve işlev yüklenerek “taşeron” kavramı bulunmakta olup bu durumda taşeron sözleşmesi adı altında yapılan sözleşmelerin de alt yüklenici sözleşmesi olarak Belediyenin onayına sunulması gerekmektedir.

   Tablo 5: Belediye Onayı Alınmadan Yapılan Alt Yüklenici Sözleşmeleri

   
   

   İhalenin Adı	Alt Yüklenici Sayısı	Alt Yüklenici Sözleşme Bedeli (TL)	Sözleşme Tarihi
   Gençlik Etüt ve Eğitim Merkezi Yapım İşi	1	28.960.000,00	17.09.2020
   Eski Yimpaş Binası 1’inci Etap Tadilat ve Güçlendirme Yapım İşi	1	10.974.312,97	06.01.2021
   		747.425,18	06.07.2020
   		1.278.148,09	10.07.2020
   Malatya Merkez Mahallelerde Kaldırım, Bisiklet Yolu Ve Çevre Düzenleme Yapım İşi	6	229.031,36	16.07.2020
   577.271,89	04.08.2020
   133.341,04	06.08.2020
   		616.436,11	27.09.2020
   		12.547.774,00 TL Sözleşme bedelli iş
   		tutar belirtilmeden iş kalemi olarak 6 alt
   		yüklenici ile yapılan sözleşmeler
   		kapsamında yaptırılmıştır. Tabloda

   
   

   		firmalara yapılan ödeme tutarlarına yer verilmiştir.
   Fuar ve Kongre Merkezi Açık Sergi Alanı Yol Otopark Düzenleme Yapım İşi	1	1.718.170,70	02.04.2021
   		516.626,59	29.09.2021
   Malatya Merkez Mahalleleri Kaldırım Bisiklet Yolu Ve Çevre Düzenleme Yapım İşi	2	385.563,09	30.09.2021
   9.866.900,00 TL Sözleşme bedelli iş tutar belirtilmeden iş kalemi olarak 2 alt
   		yüklenici ile yapılan sözleşmeler
   		kapsamında yaptırılmıştır. Tabloda
   		firmalara yapılan ödeme tutarlarına yer
   		verilmiştir.
   		-	13.09.2021
   Malatya Merkez Mahallelerde Bisiklet Yolu Ve Çevre Düzenleme Yapımı İşi	1	5.535.820,00 TL Sözleşme bedelli iş tutar belirtilmeden iş kalemi olarak 1 alt
   		yüklenici ile yapılan sözleşmeler
   		kapsamında yaptırılmıştır.

   
   

   Bu itibarla ihale konusu yapım işlerinin fen ve sanat kurallarına uygun olarak yaptırılması, çıkacak uyuşmazlıklarda sorumluluğun tespiti ve yasaklılık hükümlerine tabi alt yüklenicilerin iş kapsamında çalıştırılmamalarını teminen Şirketin üzerine düşen yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir. Yükleniciler ile alt yükleniciler arasında imzalanan sözleşmelerin Belediyeye ibraz edilmesi gerekmekte olup işlerin Belediye tarafından onaylanmamış alt yüklenicilere yaptırılmaması sağlanmalıdır.

   
   

2. Alt Yükleniciye Yaptırılan İş Kısımlarının Mevzuatın Belirlediği Limitlerin Üzerinde Olması

Belediye tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında ihalesi gerçekleştirilen 2 yapım işinde, işin miktar olarak tamamına yakınının alt yüklenicilere yaptırıldığı 1 yapım işinde ise alt yüklenicinin yapabileceği iş sınırının aşıldığı görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Alt Yüklenicilerin Çalıştırılması ve Sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinde;“(…)İşin tamamı alt yüklenicilere yaptırılamayacağı gibi işin niteliğinden kaynaklanan sebeplerle veya teknik zorunluluklar nedeniyle ihale dokümanında farklı oranlar belirlenmesi durumu hariç, tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli sözleşme bedelinin %30’unu; alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedeli ise sözleşme bedelinin %50’sini geçemez.(…)” denilmektedir.

Buna göre yapım işlerinde işin tamamı alt yüklenicilere yaptırılamaz. Ayrıca işin niteliğinden kaynaklanan sebeplerle veya teknik zorunluluklar nedeniyle ihale dokümanında farklı oranlar belirlenmesi durumu hariç tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin

toplam bedeli sözleşme bedelinin %30’unu, alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplamı bedeli ise sözleşme bedelinin %50’sini geçemez.

Belediye tarafından ihalesi gerçekleştirilmiş olup aşağıdaki tabloda gösterilen yapım işlerinin alt yüklenici sözleşmelerinin incelenmesi sonucunda; Yapım İşleri Genel Şartnamesi’ne aykırı olarak bu işlerin tamamının alt yükleniciye yaptırıldığı ve alt yüklenicilere yaptırılan iş bölümleri bedellerinin, söz konusu işlere ilişkin sözleşme bedellerinin yüzde otuzunu aştığı tespit edilmiştir.

Tablo 6: Sözleşme Bedelinin %30’unu Aşan Alt Yüklenici Sözleşmeleri

Belediye tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında gerçekleştirilen yapım işi ihalelerinde alt yüklenici çalıştırılırken anılan Kanun ve Şartname hükümlerine uygun hareket edilmesi gerekmektedir.