İller Bankası A.Ş. kredileriyle yaptırılan varlıkların muhasebe kayıtlarının, kredi sözleşmesinin imzalanması, kredinin mahsuben borç yazılması ile kredi taksitlerinin ödenmesine bağlı olarak yapıldığı, varlığın yapılış aşamasına göre kaydedilmediği görülmüştür.

Yapılan incelemede yaptırılan varlığın hakediş tutarı Belediye adına ve hesabına İller Bankası A.Ş. tarafından ödendiğinde 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı ile 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına borç ve 400 Banka Kredileri Hesabına alacak kaydının (1300, 2019, 2020, 3947 numaralı yevmiyeler); adı geçen Banka ile kredi sözleşmesi imzalandığında da 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına borç ve 300 Banka Kredileri Hesabına, 381 Gider Tahakkukları Hesabına, 400 Banka Kredileri Hesabına, 481 Gider Tahakkukları Hesabına alacak kaydının (3261 numaralı yevmiye) yapıldığı belirlenmiştir.

Kredi taksitlerinin ödenmesi aşamasında ise (1297, 1669, 2120, 2456 numaralı yevmiyeler), banka kredisinden ödenen tutar bir yandan 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak, 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabına borç; diğer yandan 300 Banka Kredileri Hesabına borç, 600 Gelirler Hesabına alacak yazılmaktadır. Aynı yevmiye kaydında söz konusu tutar yansıtma hesabıyla bütçe gideri haline getirilmekte ve ödenek kayıtları da yapılmaktadır.

Oysa, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 204’üncü maddesinde, 258 numaralı hesabın, yapımı süren maddi duran varlıklar için yapılan her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerin; geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarihte, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığını gösteren belgenin düzenlendiği tarihte, ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılıncaya kadar izlenmesi için kullanılacağı belirtildikten sonra, aynı Yönetmelik’in 205’inci maddesinde, gerek yılı içerisinde gerekse yıllara sari olarak yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak tutarların, bir taraftan 258 numaralı hesaba borç, kesintilerin ilgili hesaplara, ödenecek tutarın 103 Verilen Çekler ve

Gönderme Emirleri Hesabı veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 830 Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835 Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedileceği, söz konusu tutarın taahhütler hesabında izlenen bir taahhüde ilişkin bir ödeme ise, 921 Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabına borç, 920 Gider Taahhütleri Hesabına alacak kaydedileceği bildirilmiştir. Elbette bütçe gideri yapıldığı için söz konusu tutarın ödenek kayıtlarının da yapılması gerekir.

Yine belirtilen 205’inci maddede, tamamlanıp geçici kabulü yapılan işlere ilişkin tutarların 258 numaralı hesaba alacak, ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedileceği hükmüne yer verilmiştir.

Öte yandan aynı Yönetmelik’in 302’nci maddesinde, İller Bankasının kurum adına yaptığı işlemlerden doğan alacaklarının 400 Banka Kredileri Hesabına alacak, ilgili hesaplara (örneğin 258 numaralı hesaba) borç kaydedileceği, Yönetmelik’in 233’üncü maddesinde ise İller Bankasının, kurum adına yaptığı işlemlerden doğan alacaklarının vadesinin bir yıl veya faaliyet dönemiyle sınırlı olması koşuluyla 300 Banka Kredileri Hesabına alacak, yapılan iş aktifleştirilecek bir unsur ise ilgili duran varlık hesabına (örneğin 258 numaralı hesaba) borç; diğer taraftan 835- Gider Yansıtma Hesabına alacak, 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç kaydedileceği tespiti yapılmıştır. Bütçeye gider yazıldığından elbette ödenek kayıtlarının da yapılması gerekir.

Diğer taraftan, İller Bankası A.Ş. ile kredi sözleşmesi imzalandığında, yüklenilen ve ödenen kredi tutarlarının nazım hesaplarda izlenmesi gerekecektir.

Mevzuat hükümleri yukarıda izah edildiği şekilde olmasına rağmen, İller Bankası kredileriyle yaptırılan su isale hatları ile kanalizasyon hatlarının kayıtlarının, işin yapılış aşamalarına göre değil, tamamen kredinin temin, Belediye adına mahsuben ödeme ve Belediye tarafından kredi taksitlerinin ödenme durumlarına göre kaydedildiği anlaşılmaktadır. Yani esasen henüz herhangi bir yatırım yapılmadığı halde kredi sözleşmesinin imzalanması aşamasında yatırım tamamen yapılmış gibi 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına kayıt yapılmıştır. Aynı şekilde Belediye adına ve hesabına herhangi bir ödeme yapılmadığı halde, imzalanmış kredi tutarının tamamı 400 Banka Kredileri Hesabına, 481 Gider Tahakkukları Hesabına banka alacağı olarak kaydedilmiştir.

Aynı şekilde, Belediye adına ve hesabına yatırıma ait hakediş ödemesi yapıldığında, 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına varlık kaydı yapılırken, bu tutarın bütçe gideri haline getirilerek ödenek kayıtlarının da yapılması gerekirken, söz konusu kayıtlar yapılmamıştır.

Doğrusu, ihalesi ister Belediye tarafından ister İller Bankası A.Ş. tarafından yapılsın, Banka ile kredi sözleşmesi imzalandığında, bunun tamamının nazım hesaplara kredi yükümlülüğü olarak kaydının yapılması, kredi taksitlerinin ödenmesi aşamasında ise bu nazım hesaplar aracılığıyla kredi yükümlülük tutarının takip edilmesi; Banka tarafından Belediye nam ve hesabına bu kredi tutarından karşılanmak kaydıyla bir hakediş ödemesi yapıldığında bu tutarın bir taraftan 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına borç yazılırken diğer taraftan 300 veya 400 Banka Kredileri Hesaplarına da alacak kaydının gerçekleştirilerek bütçe ve ödenek kayıtlarının yapılması gerekir. İlgili varlık yatırımının tamamlanarak geçici kabulünün yapılması aşamasında da, bu varlık için 258 numaralı hesaba borç kaydı yapılan tutarının tamamının bu hesaba alacak, 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabına (su isale hatları ile kanalizasyon hatlarının) borç kaydedilmesi icap etmektedir. Öte yandan, söz konusu banka kredi taksitlerinin ödenmesi aşamasında ise, ödenen kredi taksit tutarının 300 Banka Kredileri hesabına ve taksit faizlerinin de 381 Gider Tahakkukları Hesabına borç, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına veya ilgili diğer hesaplara alacak kaydedilmesi gereklidir.

Diğer taraftan 1230 numaralı yevmiyede olduğu gibi, bazı su isale hatlarının İller Bankasına devredilmesi karşılığında banka kredi borçlarının bir kısmının silinmesi anlamına gelebilecek ve gerçeği yansıtmayan, anlamsız kayıtların da yapılmaması gerektiğini izaha bile lüzum bulunmamaktadır.

Sonuç olarak, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde açıklandığı üzere banka kredileri ve varlıklar için yapılması gereken kayıtların ayrı ayrı kendi kurallarına uygun olarak yapılması gerekmektedir. Böyle yapılmayarak varlık kayıtlarının tamamen kredinin imzalanması, Belediye nam ve hesabına mahsuben ödenmesi, kredi taksit ve faizlerinin geri ödenmesi aşamalarına göre yapılması nedeniyle Belediyenin mali tablolarındaki 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabının, 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının, 300 ve 400 Banka Kredileri Hesaplarının doğru bilgiler içermediği anlaşılmaktadır.

Bu itibarla, İller Bankası A.Ş. kredileriyle yaptırılan varlıkların kayıtlarının, kredinin Belediye nam ve hesabına mahsuben ödenmesi ile kredi taksitlerinin Bankaya ödenmesine ilişkin muhasebe kayıtlarının Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde belirtilen hükümlere uygun yapılması gerekmektedir.