Üniversite yapım sözleşmesi uygulamalarında; birim fiyatları sözleşmelerinde bulunmayan iş kalemlerinin yeni birim fiyatlarının tespitinde sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesinde belirtilen kurallara aykırı olarak birim fiyat tespitlerinin yapıldığı görülmüştür.

Sözleşme eki Yapım İşleri genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti ” başlıklı 22’nci maddesinde:

“(1)12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.

1. Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:

   1. Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

   2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

   3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

      ç)Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.

2. İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:

   1. Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.

   2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

   3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

      ç)İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.

      
      

3. Yeni fiyat yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanak idarenin onayına sunulur ve otuz gün zarfında idarece onaylanarak geçerli olur… ”

hükümleri yer almaktadır.

Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22'nci maddesinde işin devamı sırasında idarece yapılması gerekli görülen iş kalemlerinin yeni birim fiyatlarının, kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek idare tarafından gerekli inceleme, tahkik ve karşılaştırmaların yapılması şartıyla maddenin ikinci fıkrasında gösterilen analizlere maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen rayiçlerin uygulanması ile idare ile yüklenici arasında imzalanan yeni fiyat tutanağına bağlanmak suretiyle tespit edilmesi öngörülmektedir.

Burada bilhassa dikkati çeken husus, maddede belirtilen analizlere yine maddede belirtilen rayiçlerden birinin, birkaçının veya tamamının uygulanması suretiyle sözleşmede bulunmayan bir iş kalemi birim fiyatının tespit edilmesidir. Dolayısıyla yeni tespit edilecek birim fiyatlara esas alınacak analizler konusunda öncelik sıralaması mevcut iken bu analizlerin ücretlendirilmesinde esas alınacak dört adet rayiç kaynağı konusunda öncelik sıralaması mevcut değildir. Kamu kaynaklarının verimli kullanılması ilkesi gözetilerek en uygun rayiç unsurunun esas alınması zorunludur.

Rektörlük Büyük Onarım İşinde döşeme kaplama yapılması imalat kalemi ile ilgili yukarda belirtilen analizler ve rayiçler dikkate alınmaksızın 3 firmaya sorularak yeni birim fiyat tespit edilmiştir. Yine Sivas Meslek Yüksekokulu İşinde, 250 mm çapında çelik boru deplasa edilmesinde aynı yöntemle yeni birim fiyat belirlenmiştir.

Sözleşme hükümleri bu şekilde olmasına karşın, idare uygulamalarında yeni fiyat tespitlerinde maddenin ikinci fıkrasında sayılan analizler esas alınmadığı gibi üçüncü fıkrasında sayılan rayiç kaynakları kullanılmaksızın yaklaşık maliyet çalışmaları sırasında temin edilen piyasa fiyat tekliflerinin veya birkaç firmadan alınan yazıların kullanıldığı görülmektedir. Yaklaşık maliyet hazırlanması sırasında herhangi bir objektiflik içermeyen ve yetkili merciler tarafından belirlenmemiş iş bedellerinin veya herhangi firmalardan alınmış yazılı tekliflerin yeni birim fiyat tutanaklarında esas alınarak hakediş ödemeleri yapılmıştır. Dolayısıyla Ticaret Odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri yansıtmayan yaklaşık maliyete esas fiyatları içeren veya herhangi firmalardan alınan tekliflerle iş kalemleri bedellerinin iş artışı/eksilişi kapsamında hakediş ödemelerinde dikkate alınmasının mümkün olmadığı düşünülmektedir.