İdare tarafından 2020 yılı içerisinde ihalesi gerçekleştirilen 2020/175326 ihale kayıt numaralı İstanbul Geneli 1. Grup Çocuk Etkinlik Merkezi İnşaatı işi ile 2020/60379 ihale kayıt numaralı İstanbul Geneli 4 Adet Prefabrik Kreş İnşaatı işleri; mevzuat gereğince ihale öncesi tamamlanması gerekli işlemler yerine getirilmeksizin ihale edilmiş ve bu suretle yer teslimleri İdareden kaynaklı sebeplerle geciktirilmiştir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “İhalelerde uyulması zorunlu hususlar” başlıklı 5’inci maddesi (1) numaralı fıkrasının (c) bendinde; “Arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz.” denilmektedir. Benzer bir hüküm 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde de yer almaktadır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükmüne göre, idarenin yapım işi ihalesini gerçekleştirmeden önce yapım işinin yapılacağı taşınmaz üzerindeki mülkiyet ve imar sorunlarını çözmesi, varsa işgali sonlandırması ve bu suretle işin fiilen yapılmasına engel olacak şartları ortadan kaldırması gerektiği görülmektedir. Aksi durum, kamu kaynağı kullanmak suretiyle projelendirilerek ihale edilen işin gerçeklememesine veya geç gerçekleşmesine neden olacak, bu da kaynakların verimli ve ekonomik kullanımının önüne geçilmesine sebebiyet verecektir.

Yapılan incelemede;

2020/60379 ihale kayıt numaralı İstanbul Geneli 4 Adet Prefabrik Kreş İnşaatı işinin 03.03.2020 tarihinde ihalesinin yapıldığı, 15.05.2020 tarihinde yüklenici ile sözleşme imzalandığı ve işin sözleşmesi uyarınca 5 gün içinde yer teslimi yapılması gereken 4 mahalden birinin yer tesliminin halen yapılmadığı, iki yer tesliminin geç yapıldığı, bir yer tesliminin ise zamanında gerçekleştirildiği,

2020/175326 ihale kayıt numaralı İstanbul Geneli 1. Grup Çocuk Etkinlik Merkezi İnşaatı işinin 04.05.2020 tarihinde ihalesinin yapıldığı, 19.06.2020 tarihinde yüklenici ile sözleşme imzalandığı ve işin sözleşmesi uyarınca 5 gün içinde yer teslimi yapılması gereken 6 mahalden ikisinin yer tesliminin halen yapılmadığı, dört yerin ise zamanında yer tesliminin gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir.

Söz konusu ihalelerin sözleşme tarihleri ile yer teslimlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır:

Tablo 26: Yer Teslim Tarihlerine İlişkin Detaylı Bilgiler

Yer tesliminde yaşanan gecikmelerin sebepleri incelendiğinde, birçok mahal için ihale sonrasında proje değişikliğine gidildiği, bazı yerlerde mülkiyet sorunlarının çözülmediği, taşınmazlar üzerindeki işgallerin kaldırılmadığı, kısacası ihale öncesinde İdare tarafından tamamlanması gereken işlemler yapılmaksızın ihaleye çıkıldığı anlaşılmaktadır.

Bununla birlikte, 2020/60379 ihale kayıt numaralı İstanbul Geneli 4 Adet Prefabrik Kreş İnşaatı işinin sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceğine ilişkin hüküm de bulunmaktadır. Buna göre, işin İdareden kaynaklanan sebeplerle gecikmesi nedeniyle süre uzatımı verilerek uzatılan

sürelerde fiyat farkı ödemesi yapılacak, bu da ihale öncesinde çözülmeyen yukarıda bahsedilen sorunlar sebebiyle İdareye ek mali külfet getirecektir.

Yukarıda da açıklandığı üzere İdare, ihale öncesinde tamamlaması gereken işlemleri gerçekleştirmeden ihaleye çıkmış, ihale sonrasında çeşitli proje değişiklikleri gerçekleştirmiş, tüm bunlar sebebiyle sözleşme uyarınca yapılması gereken yer teslimleri gecikmiştir. Bununla birlikte, yer teslimlerinin gecikmesinden kaynaklı olarak ödenen fiyat farkı sebebiyle de İdare ek mali külfete katlanmaktadır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından:

İdarece üretilen hizmetlerin zamanlamasının büyük önem arz ettiği, bu doğrultuda ihtiyaçların tespiti, planlama ve projelendirme safhasıyla birlikte zaman tasarrufu yapılması amacıyla ihale sürecinin de eşzamanlı olarak başlatıldığı;

Ancak, ihale sonrasında yatırım yapılacak alanlarda bir takım farklılıklarla karşı karşıya kalınabildiği, bunların;

• Başka kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan çalışmalar (geçici yapılar),

  
  

• Altyapı kurumları tarafından yapılan çalışmalar (altyapı tesisleri),

  
  

• Vatandaşlar tarafından yapılan işgaller (kaçak binalar),

  
  

• Sahada tespit edilen diğer engeller (ağaç, aydınlatma/mobese direği),

  
  

• Kaçak hafriyat dökümleri, şeklinde sıralanabileceği;

Yukarıda sıralanan engellerin ihale öncesi kaldırılması/bertaraf edilmesi ilgili mevzuatın gereği olmasına rağmen, bu durumun önemli derecede zaman kayıplarına ve ihtiyaçların zamanında karşılanamamasına sebebiyet vereceği;

Ayrıca, işin yukarıda izah edilen nedenlere bağlı olarak İdareden kaynaklı sebeplerle gecikmesinden dolayı süre uzatımı verilmek suretiyle uzatılan sürelerde fiyat farkı ödenmesi sonucu idareye ek mali külfet getirilmesi hususuyla ilgili olarak; bahse konu tespitlerin işin projelendirilmesi aşamasında çözülmeye çalışılması halinde, yapım ihalesi ilan tarihi çok daha ileri bir tarihe öteleneceğinden, hazırlanacak yaklaşık maliyet ve ihaleye katılacak isteklilerin vereceği teklif bedellerinin, hâlihazırdaki bedellere kıyasen artış göstereceği aşikâr olduğundan, bu durumun idareye ek bir külfet getirmediği;

İfade edilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ikincil mevzuat uyarınca idarelerin uymak zorunda olduğu bir takım düzenlemeler vardır. İdarenin; süreci daha hızlı yönetmek, daha az maddi külfetle karşı karşıya kalmak gibi sebeplerle mevzuat hükmü gereğince ihale öncesinde tamamlaması gereken bir takım işleri gerçekleştirmeden ihaleye çıkması hukuk düzeni ile bağdaşmamaktadır.

İdare değerlendirmesinde, ihale öncesi tamamlanması gereken işlerin bütünüyle bitirilmesinin beklenmesi halinde sürecin uzayacağı ve daha geç bir tarihte yapılacak ihalenin maddi külfetinin daha büyük olacağı yönündeki ifadelerine de katılmak mümkün görülmemektedir. Zira kamu idareleri gerek birinci gerekse ikincil mevzuat ile belirlenen kurallara maddi açıdan daha külfetli olması pahasına uymakla mükelleftir.

4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde düzenlenen ihalenin temel ilkelerinden olan “ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması” ilkesinden ihalelerin; işin özelliği ve niteliği dikkate alınarak, en uygun fiyatla, en uygun zamanda ve daha kaliteli temin edebilmek amacıyla gerçekleştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Söz konusu ilkeden murat edilenin birincil ve ikincil mevzuatta yer alan bazı hükümlerin yerine getirilmeksizin, bir an önce ihale yapılması suretiyle ihtiyaçların giderilmesi olmadığı gayet açıktır.

Netice olarak, kamusal ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılmasının sağlanması açısından İdarenin mevzuat hükümlerine uygun hareket etmesi gerekmektedir.