Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesi kullanılarak yapılan mal ve hizmet alımlarında yüklenici ile idare arasında sözleşme düzenlenmediği görülmüştür.

İhale usulleri ve bu usullerin kullanımına ilişkin düzenlemeler 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanun’un 18’inci maddesine göre ihale usulleri açık ihale, belirli istekliler arasında ihale ve pazarlıktır. Her ne kadar Kanun’un 22’nci maddesinde düzenlenen doğrudan temin usulü bir ihale yöntemi olarak 18’inci maddede sayılmamış olsa da, düzenlemede belirtilen yönleriyle ihale mevzuatı içinde yer alan bir alım usulüdür.

22’nci maddede sayılan koşulların varlığı halinde, idare ihalelere ilişkin bir takım hükümlerin yerine getirilmesini beklemeksizin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmeti doğrudan temin edebilmektedir. Ancak ihtiyaçların bu yöntemle temininde de idareler tamamen serbest olmayıp yerine getirilmesi gereken bazı gereklilikler bulunmaktadır. Bazı durumlarda, alınacak mal ve hizmetler ile yaptırılacak işlerde yüklenici ile sözleşme yapılması da bu gerekliliklerden birisidir.

Kanun’un 21’inci maddesinde düzenlenen pazarlık ile alım usulüne ilişkin hükümlerde hangi hallerde sözleşme yapılıp hangi hallerde yapılmasının zorunlu olmadığı belirtilmiş ancak doğrudan temine ilişkin 22’nci maddede bu yönde bir hüküm konulmamıştır.

Her ne kadar Kanun maddesinde sözleşme yapılıp yapılmaması ile ilgili bir düzenleme bulunmasa da, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun uygulanmasında karşılaşılan tereddütlere açıklık getirilmesi ve bu hususlarda uyulması gerekli esasların belirlenmesi amacıyla düzenlenen ve 22.08.2009 tarih ve 27327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu İhale Genel Tebliğinin 22.1.1.3 numaralı maddesinde; 22’nci madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanmasının zorunlu olduğu, bir defada yapılacak alımlarda ise sözleşme yapılmasının idarelerin takdirinde olduğu belirtilmiştir.

Yapılan incelemelerde, kurumun doğrudan temin kapsamında yaptığı mal ve hizmet alımlarında yüklenici ile sözleşme yapmadığı görülmüştür. Bu işlerden bazıları sözleşme yapılmasının zorunlu olmadığı bir takım mal ve hizmet alımlarına ilişkin iken bazıları ise nitelikleri gereği belirli bir süre zarfında gerçekleştirilmesi mümkün olan alımlara ilişkindir.

Tamamlanması belirli bir süre zarfında gerçekleşebilecek mal ve hizmet alımlarının Kanun’un 22’nci maddesi kapsamında temininde sözleşme yapılması gerekmektedir.

Belirtilen hata kamu idaresince de kabul edilmiş olup belirli süreyi ihtiva eden doğrudan temin alımlarının sözleşmeye bağlanacağını ifade edilmiştir.

Sözleşmeler, en az iki taraf arasında akdedilen ve usulüne uygun yapıldığında ilgili taraflara hak ve sorumluluk veren belgelerdir. Yukarıda yer verildiği gibi ihale mevzuatında işin ifası, hizmetin sunumu ya da malın teslimi sözleşme imzalanacak süre içinde gerçekleştirilebilecek durumlar dışındaki tüm işlemlerde idare ile yüklenici arasında sözleşme düzenlenmesi gerekecektir. Dolayısıyla bu kapsamda yer alan işlerin güvence altına alınması için sözleşme düzenlenmesi hem yasal bir zorunluluk hem de gerekli bir önlemdir. Ayrıca yapılacak sözleşme damga vergisi hükümlerine tabi olacağından sözleşme yapılmaması halinde dolaylı olarak kamu zararına da sebebiyet verilebilecektir.