Kayseri Büyükşehir Belediyesinin imtiyaz oluru alınarak ihale ettiği 55 adet hattın şartnamesinde durak katkı payı alınacağı belirtilmesine karşın 2016 ve 2021 yılında alınan meclis kararına istinaden bu ücretin alınmadığı görülmüştür.

1580, 5393, 3030 ve 5216 sayılı Kanunlara göre; toplu taşımaya ilişkin haklar belediyeye aittir. Belediyeye ait olan bu hakkın Kanun çerçevesinde ihale yoluyla rekabete uygun, saydamlığı sağlayarak sürenin belirli olması gibi hususları da içerecek şekilde verilmesi gerekir. Bu çerçevede toplu taşıma hizmetleri bakımından görevli ve yetkili olan Belediyenin ihale şartnamesini düzenleyerek şeffaf ve rekabete uygun şekilde ihalenin yapılması gerekir.

Gerek 1580 ve gerekse de 5393 sayılı Kanun’da ulaşım hizmetlerinin Danıştayın görüşü ve Çevre ve Şehircilik (İçişleri) Bakanlığının kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği hükmüne istinaden İçişleri Bakanlığının 25.04.2000 gün ve B050MAH0740001/ sayılı yazısı ile, “…işlemlerde açıklık ve rekabet ilkesi çerçevesinde 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre yürütülmesi kaydıyla 100 adet otobüs ve hattının imtiyazının devredilmesine” olur verilmiştir. Bu olura istinaden Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından 6 etapta toplam 55 hat imtiyaz yoluyla kiraya verilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 1'inci maddesinde, belediyelerin kira, trampa, mülkiyetin gayri aynı hak tesisi ve taşıma işlerinin bu kanuna göre yürütüleceği, “Şartnameler” başlıklı 7’nci maddesinde, ihale konusu işlerin her türlü özelliğini belirten şartname ve varsa eklerinin idarelerce hazırlanacağı, işin mahiyetine göre konulacak özel ve teknik şartlardan başka genel olarak yer alacak hususların şartnamelerde gösterilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir. İhtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanmasının esas olduğu, bunu sağlamanın bir yolunun da herkes için

geçerli şartnamenin hazırlanması ve şartnamede yer alan hükümlerin uygulanmasından geçtiği unutulmamalıdır. İhale öncesi hazırlanan, ihaleye teklif verecek olan kişilerin hak ve yükümlülüklerinin belirtildiği şartname tüm katılımcılar için önemlidir. Şartnamede yer alan hükümlerin hukukta var olan belirlilik ve öngörülebilirlik ilkesine uygun olması gerekir.

Şartnamede idarenin ve ihaleye girecek olanların haklarını korumak amacıyla ödemenin nasıl olacağı, peşinatın veya taksitlerin süresinde ödenmemesi durumunda yaptırımların ne olacağı gibi hususlara açıkça yer verilmelidir. Büyükşehir Belediyesinin imtiyaz yoluyla ihale ettiği toplam 55 adet hattın şartnamesinde (1.Etap: Madde 8/A-14, 2.Etap: Madde 8, 3.Etap: Madde 8, 4.Etap: Madde 8, 5.Etap: Madde 8, 6.Etap: Madde 15) “KBBOİ, ÖTA biletlerinden

%5 oranında durak katkı payı alınacaktır.” denilmiş ve 1.Etap, 2.Etap, 3.Etap, 4.Etap, 5.Etap ve 6.Etap ihalelerine ilişkin işin sözleşmelerinde de, “Sözleşmeden Doğacak Anlaşmazlıklar: Bu Madde ile birlikte 11(12) maddeden İbaret bu sözleşme ve şartnameyi taraflar kabul etmişlerdir.” şeklinde hüküm bulunmaktadır.

Büyükşehir Belediye Meclisinin; 08.02.2016 tarih ve 99 sayılı kararında, “Yapılan müzakere ve oylama neticesinde; Kayseri Büyükşehir Belediyesi Denetimli Özel Halk Otobüsleri Çalışma Yönetmeliği'nin 15.a maddesi gereğince kesilen %5 oranındaki durak katkı payının 5 yıl süreyle alınmaması talebinin kabulüne oy birliği ile karar verildi”,

08.03.2021 tarih ve 90 sayılı kararında da, “Koronavirüs (Covid-19) Salgının ekonomik etkilerini azaltmaya yönelik olarak Kayseri Büyükşehir Belediyesinin %5 durak katkı payı kesintisinin 5 yıl süre ile ertelenmesi talebinin kabulüne oy çokluğu ile karar verildi.” denilmektedir.

Söz konusu hatların imtiyaz suretiyle ihale edilmesine ilişkin İçişleri Bakanlığı’ndan olur alınmış, muhammen bedeli belirlenerek ve şartname düzenlenerek ihale edilmiştir. İhale sonucu kişiler ile sözleşme imzalanmıştır. Şartnamelerde ve sözleşmelerde ihale bedelinin yanında ihaleyi kazananlara yönelik bazı mali yükümlülükler de yer almıştır. İhalede teklif edilen fiyatın yanında şartname ve sözleşmede yer alan durak katkı payı da ihale bedelinin bileşenidir. Yani ihale bedelini oluşturan teklif bedeli gibi unsurlardan birisidir. Şartname ve sözleşmesinde durak katkı payı alınacağına dair olan hüküm ihale hukukunu ilgilendirmektedir. Şartnamede “KBBOİ, ÖTA biletlerinden %5 oranında durak katkı payı alınacaktır.” yerine “KBBOİ, ÖTA biletlerinden %5 oranında katkı payı alınacaktır.” denmesinin sonuç itibariyle hiçbir farkı bulunmamaktadır. İhale şartnamesinde yer alan hükümle ihaleye teklif verenlerin

teklif fiyatının yanında satılan biletin %5’i tutarında katkı payı ödeyeceğini bildiği, öngörülebilir ve şeffaf bir hüküm olduğu açıktır.

İhaleye teklif verenlerin ihale öncesi hazırlanan şartnameye göre teklif verdikleri tabiidir. Şartnamede yer alan hükümde idari karar, encümen veya meclis kararıyla değişiklik yapılamaz. Bu bağlamda ihale edilen işin şartnamesinde yer alan ve ödeme şartlarından biri olan durak katkı payı alınmayacağına ilişkin alınan meclis kararının geçerliliği bulunmamaktadır. Şartnameye aykırı alınan meclis kararının uygulanabilir bir yönü bulunmamaktadır.

Şartnameye aykırı olarak meclis kararı alan kişiler idare alacağının tahsil edilmemesine neden olarak kamu gelirinde azalmaya neden olmuşlardır. Bu bağlamda kararda imzası olanların bu gelir kaybında sorumluluğu bulunmaktadır. Gelir kaybında sorumluluğu bulunan kişiler hakkında idare tarafından gerekli idari ve adli sürecin işletilmesi gerekir. Meclis kararına istinaden alınmayan ancak ihale şartnamesi gereği 55 adet otobüs hattından alınması gereken biletlerin %5’i oranındaki durak katkı payının alınmaması sonucu oluşan gelir kaybının hesaplanarak ilgili ve sorumluluğu bulunan kişilerden alınması gerekir.

Sonuç olarak, 2020 Sayıştay Denetim Raporunda da açıklandığı üzere; İhale edilen 55 adet hattın ihale şartnamesinde yer alan hüküm gereği alınması gerektiği alınmayan durak katkı bedelinin alınmadığı, 2016 yılından itibaren hesaplanarak tahsili yoluna gidilmesi ve söz konusu gelir kaybında sorumluluğu bulunan kişiler hakkında gerekli idari ve adli sürecin işletilmesi gerekir.