Karar Künyesi
Belediye tarafından ihtiyaç sahibi vatandaşların barınabilmesi için üretilen ve ihtiyaç sahiplerine kiralanan sosyal konutların, kiralama sözleşmesinde belirtilen süre dolmasına rağmen kullandırılmaya devam edildiği, fiziki olarak zarara uğrayan sosyal konutların tamirinin yapılmadığı görülmüştür.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Arsa ve konut üretimi” başlıklı 69’uncu maddesinde; Belediyenin; düzenli kentleşmeyi sağlamak, beldenin konut, sanayi ve ticaret alanı ihtiyacını karşılamak amacıyla konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçlarla arazi satın almak, kamulaştırma yapmak, bu arsaları trampa etmek yetkisine sahip olduğu, arsalar hariç üretilen konut ve işyerlerinin satışının 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tâbi olmadığı, durumları 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 25’inci maddesine uyan kimselere de bu maddeye
göre arsa ve konut sağlanabileceği, bu hususların Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanacak çerçeve yönetmeliğe uygun olarak belediye meclisleri tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenleneceği ifade edilmiştir.
29.09.2005 tarih ve 25951 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Belediyelerin Arsa, Konut ve İşyeri Üretimi, Tahsisi, Kiralaması ve Satışına Dair Genel Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde sosyal konutlar, brüt kullanım alanı 100 m2’yi geçmeyen ve düşük maliyetli olarak üretilen konut olarak tanımlanmıştır.
Aynı Yönetmelik'in “Arsa ve konut tahsis şartları” başlıklı 7’nci maddesinde sosyal konut tahsis edileceklerde aranan şartlar sayılmıştır. Bu şartlar;
“a) Dar gelirli olmak,
Kendisinin, eşinin veya onsekiz yaşından küçük çocuklarının o belediye sınırı içinde konutu veya konut yapmaya müsait arsası bulunmamak,
En az bir yıldan beri o belediye sınırları içinde ikâmet ediyor olmak,
Afete maruz kalmış olmak,
Sanayi bölgelerinden nakledileceklerden olmak,
20/7/1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu uygulamaları kapsamında hak sahibi olup, gecekondu ıslahı ve tasfiyesi sebebiyle açıkta kalacak olmak,
Tahsisten yararlanacakların bu maddede aranan şartlardan (a), (b) ve (c) bentlerindeki şartların üçüne birlikte, ya da (d), (e) ve (f) bentlerinde belirtilen şartlardan herhangi birine
(c) bendinde belirtilen şartla birlikte sahip olmaları gerekir.
Tahsis edilecek arsa miktarından fazla müracaat olması halinde uygulanacak puanlama kriterleri belediye tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Aile nüfusu, dul, engelli, evde yatalak hasta bulunması, çocukların gelir getirici bir işte çalışıp çalışmaması, aile bireylerinin sahip olduğu araç ve diğer varlıklar, gazi, şehit eş ve çocukları ile diğer hususlar puanlama kriterleri olarak dikkate alınır.” olarak düzenlenmiştir.
Yukarıdaki mevzuat hükümleri çerçevesinde belediye meclisinin 13.02.2013 tarih ve 53 sayılı kararı ile Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Sosyal Konut Tahsis ve Kiralama Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Yönetmelikte puanlamanın nasıl yapılacağı, puanlamada
eşitlik bulunması halinde hangi kriterlerin dikkate alınarak sosyal konutlara oturacakların belirleneceği detaylı olarak belirtilmiştir. Yönetmeliğin “Kiralama ve tahliye” başlıklı 10’uncu maddesinde; sosyal konutların yukarıda sayılan şartları taşıyan kişilere belediye encümeni kararı ile kiralanabileceği, kira artışlarının belediye meclisince yapılacağı, kira süresinin zorunlu hallerde belediye encümeni kararı ile uzatılabileceği, kira süresi dolduğu halde sosyal konutu boşaltmayan kişiler ile sözleşmeye aykırı davranışta bulunan kişilerin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi uyarınca tahliye edileceği, kiraya verilen konutlarda süresi dolduğu halde tahliye edilmeyen, sözleşmesi veya taahhütnamesi feshedilen veya herhangi bir sözleşmeye dayanmaksızın fuzuli işgal edilen konutların tahliyesinin Başkanlığın talebi üzerine, konutun bulunduğu yer mülki amirince en geç 15 gün içinde sağlanarak idarece görevlendirilecek memurlara boş olarak teslim edileceği belirtilmiştir.
Yönetmeliğin “Konutlarda Oturma Süresini Doldurduğu Halde Oturmaya Devam Edenlerden Alınacak Kira Bedeli” başlıklı 11’inci maddesinde, sosyal konutta oturma süresini doldurması nedeniyle sosyal konutu tahliye etmeyenlerden, tahliye tarihine kadar geçecek süreler için tebligata gerek olmaksızın oturma süresinin bitim tarihinden itibaren kira bedelinin
%100 fazlasıyla tahsil edileceği, bu şekilde oturulan sürelerin ise Belediye Encümenince belirlenmiş olan sürelerin uzatılması sonucunu doğurmayacağı ve oturanlar yönünden bir hak teşkil etmeyeceği belirtilmiştir.
Yine aynı Yönetmeliğin “Tamir Fonu” başlıklı 17’nci maddesinde, sosyal konutlarda oturanlardan kira bedeli ile birlikte her ay için lojmanı iyi kullanmamalarından doğacak zararı karşılamak üzere Tamir Fonuna aktarılmak üzere her ay ücret alınacağı, Tamir Fonu için alınacak ücret miktarının sözleşmede belirtileceği, Tamir Fonuna aktarılacak ücretlerin her yıl Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) (bir önceki yılın aynı ayına göre % değişim oranı) artışı oranında arttırılarak yeniden belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
Mevzuat hükümlerinden; Belediyelerin dar gelirli vatandaşların kullanıma sunulmak üzere sosyal konut yapabileceği, bu sosyal konutları mevzuatta belirlenen şartları taşıyan vatandaşlara belediye encümenince encümen tarafından belirlenen süre ile kiralanabileceği yine encümence bu sürenin uzatılabileceği, sözleşme süresi biten ve encümence sözleşme uzatım kararı alınmayan sosyal konutların ise Başkanlık tarafından tahliyesinin sağlanacağı, tahliyeye kadar geçen sürede ise kira bedelinin yüzde 100 fazlasıyla tahsil edilmesi gerektiği, sosyal konutların iyi kullanılmamasından dolayı verilen zararları karşılamak için sosyal konutlarda
kirada oturan vatandaşlardan her ay, sözleşmede belirtilen miktar kadar Tamir Fonuna aktarılmak üzere ücret alınacağı anlaşılmaktadır.
Yapılan incelemede, 15.02.2013 tarih ve 82 sayılı karar ile 96 adet sosyal konutun hak sahiplerine tahsisi ve kiralanmasına ilişkin işlerin yürütülmesi için belediye encümenine yetki verildiği, 96 adet konuttan 60 adedinin Yönetmelik hükümleri uyarınca noter huzurunda dağıtıldığı, geriye kalan 36 adet konuttan 32 adedinin Sosyal Konut Kiralama ve Tahsis Yönetmeliği uyarınca başvuranlardan kriterleri tutanlara kiralandığı, 4 adet konutun ise belediye meclisince, belediye hizmetlerinde kullanılmak üzere ayrıldığı, sosyal konutlarda oturanlar ile belediye arasında 2013 ve 2014 yıllarında içerisinde 3 yıl süre ile sözleşme imzalandığı, kira tutarının aylık 80 TL ve Tamir Fonuna aktarılmak üzere kesilecek tutarın ise aylık 10 TL olarak belirlendiği tespit edilmiştir.
Ayrıca, sosyal konutta oturan bazı kiracıların sosyal konutların mevcut fiziki durumlarının düzeltilmesi ve gerekli tadilatların yapılması için Belediye’ye talep dilekçesi yazdığı fakat sosyal konutların bakımı için kiracılardan tahsil edilen ve Tamir Fonuna aktarılan tutarın tadilatları karşılayacak düzeyde olmadığı görülmüştür.
Sosyal konutlarda oturan kiracıların, sözleşme süresi bittiği ve Belediye Encümenince de süre uzatımı kararı alınmadığı halde ecrimisil karşılığında bu konutlarda oturmaya devam ettiği, kira bedellerinin rayice göre çok düşük kaldığı ve Tamir Fonundan kesilen cüzi miktarın da sosyal konutlara verilen zararın tazmini için yetersiz kaldığı anlaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, söz konusu konutların Yönetmelik hükümlerine göre tekrar puanlama yapılmak suretiyle hizmete sunulması, konutların tamiri için Tamir Fonunun daha etkin kullanılması sağlanmalıdır.