İdare tarafından gerçekleştirilen “100.000 Ton Tuz Alımı” ve “Trafik Levhaları Alım İşi” ihalelerinde muayene kabule ilişkin hatalı uygulamaların yapıldığı görülmüştür.

1. Laboratuvar Muayenesi Farklı Çıkan Tuzların Tekrar Analizine Gönderilmeden Kabul İşlemlerinin Yapılması

   İdare tarafından “100.000 Ton Tuz Alım İhalesi” kapsamında teslim alınan ve ihale dokümanına uygunluğu açısından farklı sonuçlar içeren tuzların tekrar analizine gönderilmeden kabul işlemlerinin gerçekleştirildiği görülmüştür.

   Mal Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nin “Muayenede aranacak hususlar” başlıklı 13’üncü maddesinde; Muayenede aranacak hususların ihale dokümanında yazılı şartlar olduğu belirtilmiştir.

   Aynı Yönetmeliğin “tekrar inceleme” başlıklı 14’üncü maddesinde, “Numunenin ilk incelenmesinde bulunan sonuçlar üzerinde, uygunluğu hakkında yeterli kanaat edinilemez ise numuneler üzerinden bir muayene daha yapılır. Her iki muayene de aynı sonucu verdiği takdirde nihai karar verilir. Bu iki muayene değişik sonuçlar vermiş ise, o numune üzerinde üçüncü bir muayene daha yapılarak bu üç muayenenin sonuçlarına göre karar verilir.” denilmektedir.

   Mezkûr Yönetmeliğin “Laboratuvar muayeneleri” başlıklı 17’nci maddesinde; fiziksel muayene işlemlerinden sonra alımın niteliğinin laboratuvar muayenesi gerektirmesi halinde laboratuvar muayeneleri yapılarak sonuç hakkında rapor düzenleneceği, laboratuvar muayeneleri, varsa idarenin kendi laboratuvarlarında, yoksa diğer kamu kuruluşlarına ait laboratuvarlarda, bu da mümkün olmaz ise özel laboratuvarlarda yapılacağı ifade edilmiştir.

   Yukarıdaki mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde alıma konu olan malın laboratuvar muayenesi gerektirmesi halinde laboratuvar muayenelerinin yapılarak hakkında sonuç yazılacağı ifade edilmiştir. Söz konusu mala ilişkin ilk numunelerin ihale dokümanına uygun bulunmaması halinde ikinci bir muayene yapılacağı ve iki muayene sonucunun birbirinden farklı olması halinde üçüncü muayenenin yapılması gerektiği düzenlenmiştir.

   Yapılan incelemede “100.000 ton tuz alımı” ihalesi 3 kısımlı olarak gerçekleştirilmiş olup 3’üncü kısma ilişkin 15.000 ton parti teslimatı 03.03.2023 tarihinde laboratuvar muayenesine gönderilmiştir. Laboratuvar muayenesinden gelen sonuçta rutubet oranı ihale dokümanında belirlenen oranın üzerinde çıkmıştır. Bu sebeple teslimata ilişkin olarak ikinci numune örneği, tekrar analizi için 21.03.2023 tarihinde laboratuvara gönderilmiş ve çıkan sonucun ihale dokümanına uygun olduğu sebebiyle malın kabul işlemleri gerçekleştirilmiştir.

   Ancak ilk numune ile ikinci numunede çıkan sonuçların birbirinden farklı sonuçlar vermesi durumunda yukarıda bahsedilen Yönetmelik uyarınca üçüncü analize gönderilmesi gerekmektedir.

   Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; Mal Alımlarında Denetim Muayene ve Kabul İşlemlerine Dair Yönetmeliğin 18’inci maddesinde belirtildiği üzere laboratuvar muayenelerinde 2’nci Laboratuvar muayenesinin “Hakem Laboratuvar muayenesi” olarak tanımlandığı ve hakem laboratuvar muayenesinin vereceği raporun esas olduğu, Yönetmeliğin 14’üncü maddesinde belirtilen tekrar incelemenin, fiziksel muayene aşaması olduğu, söz konusu “100.000 Ton Tuz Alımı” dosyasında yapılan iş ve işlemlerin,

   Yönetmeliğin 14’üncü madde kapsamındaki belirtilen fiziksel muayene aşaması ve tekrar incelemesi değil, aynı Yönetmeliğin 18’inci maddesindeki hakem laboratuvar muayenesine esas bir işlem olup, mevzuat hükümlerine uygun hareket edildiği belirtilmiştir. İdare tarafından her ne kadar Yönetmeliğin tekrar inceleme başlıklı 14’üncü maddesinde ki 3’üncü analiz sonucunun fiziksel muayeneye ilişkin olduğu belirtilse de bu çıkarımın nerden yapıldığı anlaşılamamaktadır. Zira madde metninde yeniden incelemenin fiziksel muayeneye ilişkin olduğuna dair bir ibare bulunmamaktadır. Kaldı ki Yönetmeliğin muayenede izlenecek yöntemler başlıklı 15’inci maddesinde fiziksel muayenede uygun bulunmayan sonuçların laboratuvar muayenesine gönderilmeyeceği ve fiziksel muayenede uygun bulunmayan malların kurulan komisyona muayene ettirileceği ve komisyon kararlarının kesin olduğu ifade edilmektedir. Bu durumda fiziksel muayenede ikinci analizin kesin olacağı hükme bağlandığından Yönetmeliğin tekrar inceleme başlıklı 14’üncü maddesinde ki 3’üncü analizin laboratuvar muayenesi olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte İdare tarafından her ne kadar yapılan muayenenin Yönetmeliğin 18’inci maddesinde ki hakem laboratuvar muayenesi olduğu belirtilse de söz konusu Yönetmelik hükmüne göre ihale dokümanında belirtilmesi gereken hakem muayenesinin neresi olacağının ihale dokümanında belirtilmediği görülmüştür. Bu durumda ilk muayene sonucuna istinaden yapılan ikinci muayenenin hakem laboratuvar muayenesi olduğunun ifade edilmesi yerinde görülmemiştir.

   Sonuç olarak; İdare tarafından üçüncü muayene (tekrar analizi) yapılmadan kabul işlemlerinin gerçekleştirilmesi mevzuata aykırılık oluşturmaktadır.

2. Trafik Levhalarına İlişkin Laboratuvar Muayenelerinin Eksik Gerçekleştirilmesi

İdare tarafından “Trafik Levhaları Alım İşi” kapsamında teslim alınan ve ihale dokümanında birçok teknik özellik barındıran levhaların yalnızca bir kriter için laboratuvar muayenesine gönderildiği görülmüştür.

Belediye tarafından “Trafik Levhaları Alım İşi” ihalesi 3 kısım olarak gerçekleştirilmiş ve bahse konu levhaların özelliklerine ilişkin teknik şartnamede kıstaslar belirlenmiştir. Örneğin; alınacak levhalara ilişkin olarak yoğunluk, çekme dayanımı kopma uzaması sertlik gibi mekanik özellikler ile yapışma, esneklik, darbe dayanımı ve korozyon gibi fiziksel özellikler vb. birçok özellik belirlenmiştir. Bu yönüyle alıma konu olan trafik levhalarının yalnızca fiziksel muayene sonucu ihale dokümanına uygunluğu test edilemeyecek kadar teknik özellikler içermesi sebebiyle laboratuvar muayenesi gerektirdiği yukarıda yer alan mevzuat hükümleri çerçevesinde açıktır.

Yapılan incelemede ikinci kısma ilişkin teslimi gerçekleştirilen levhaların numune alınmak suretiyle laboratuvara gönderildiği ancak laboratuvar muayenesinin yalnızca eloksal kaplama kalınlıkları analizini içerdiği görülmüştür. Mekanik, fiziksel ve birçok bakımdan teknik özellik gösteren levhaların yalnızca bir özellikten muayeneye gönderilmesi mevzuata uygun düşmemektedir. Nitekim bahse konu alıma ilişkin yüklenici tarafından daha sonraki gerçekleştirilen teslimatlar da levhaların ihale dokümanına uygun olmaması sebebiyle ihtarname çekilmiş ve ihtarnamede belirtilen süre içeresinde de malları ihale dokümanına uygun teslim edememesi sebebiyle sözleşme fesih edilmiştir. Bu konuda teslim edilen malların ihale dokümanında belirtilen özelliklere uygunluğunun test edilmesi önem arz etmektedir.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; mal alımları muayenelerinin, Mal Alımlarında Denetim Muayene ve Kabul Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yapıldığı, muayene komisyonu tarafından fiziksel niteliklerin incelendiği aşamada İdarede yer alan analiz cihazı ile levhaların maddesel özeliklerinin tespit edildiği, bu sebeple tekrar bir değerlendirme ihtiyacı duyulmadığı ifade edilerek mevzuatta laboratuvar muayenesinde teknik şartnamede yer alan tüm özelliklerin incelenmesine dair emredici bir hüküm olmadığından, muayene komisyonu tarafından bilgi ve birikimlerine dayanılarak bazı maddeler için laboratuvar muayenesi talep edilmediği belirtilmiştir. Ayrıca sonraki alımlar için bulguya uygun olarak işlem tesis edileceği ifade edilmiştir. İdare tarafından her ne kadar mevzuata uygun hareket edildiği belirtilse de Mal Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nin “Muayenede aranacak hususlar” başlıklı 13’üncü maddesinde; muayenede aranacak hususların ihale dokümanında yazılı şartlar olduğu belirtilmiştir. Bu durumda İdare tarafından ihale kapsamında teslim alınan ve ihale dokümanında birçok teknik özellik barındıran levhaların yalnızca bir kriter için muayeneye gönderilmesi mevzuata aykırılık oluşturmaktadır. Bununla birlikte İdare tarafından tüm özellikler için laboratuvar muayenesi yapılacağına ilişkin mevzuatta bir hüküm olmadığından laboratuvar muayenesine gönderilmediği ve kendi analiz cihazları ile muayene yapıldığı belirtilse de analiz cihazları ile yapılan sonuçlar ne denetim aşamasında ne de sonrasında sunulmamıştır. Bununla birlikte Mezkûr Yönetmeliğin “Laboratuvar muayeneleri” başlıklı 17’nci maddesinde; fiziksel muayene işlemlerinden sonra alımın niteliğinin laboratuvar muayenesi gerektirmesi halinde laboratuvar muayeneleri yapılarak sonuç hakkında rapor düzenleneceği amir hüküm olarak düzenlenmiş ve birçok teknik özellik belirtilen levhalar için laboratuvar muayenesinin gerekli olduğu anlaşılmaktadır. Açıklanan nedenlerle İdare bulgu konusu hususu karşılayamamıştır.

Sonuç olarak; İdarenin mal alımlarına ilişkin laboratuvar muayenelerinin ihale dokümanında belirlenen tüm kriterleri kapsayacak şekilde olması gerekmektedir.