Üniversitenin bilimsel araştırma projelerine ilişkin hesap ve işlemlerinin incelenmesi sonucunda; doğrudan temin yöntemiyle yapılan alımlara ilişkin piyasa fiyat araştırmalarının mevzuata uygun olarak yapılmadığı görülmüştür.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik’in “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (i) bendi ile “Gelirler ve ödeneklerin kullanımına ilişkin ilkeler” başlıklı 12’nci maddesinin (ç) bendi uyarınca ön ödeme alınarak yapılan alımlar hariç olmak üzere bilimsel araştırma projeleri kapsamında yapılacak mal ve hizmet alımına yönelik harcamalarda, 01.12.2003 tarihli ve 2003/6554 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (f) bendi ile geçici 4’üncü maddesine istinaden yürürlüğe konulan 01.12.2003 tarihli ve 6554 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Esaslar’ın “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin ilk fıkrasıyla üniversite ve yüksek teknoloji enstitüleri, Esaslar’a göre yapılacak ihalelerde, saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu tutulmuşlardır.

Aynı Esaslar’ın “Uygulanacak ihale usulleri” başlıklı 18’inci maddesiyle “Doğrudan temin” bir ihale usulü olarak belirlenmiştir.

Yine aynı Esaslar’ın “Doğrudan temin” başlıklı 21’inci maddesinde;

“Aşağıda belirtilen hallerde yaklaşık maliyet tespit edilmeden ihtiyaçlar doğrudan temin usulü ile alınabilir.

(…)

d- Yükseköğretim Kurulu tarafından, bu ihale usulünün uygulanmasına ilişkin olarak tespit edilecek parasal limiti aşmayan mal ve hizmet alımları.

(…)

1. ve (g) bentlerinin uygulanması halinde, ihale komisyonu kurulmadan satın alma birimince piyasa araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir. (…)”

   
   

   hükümlerine yer verilmiştir.

   
   

   Buna göre; yükseköğretim kurumlarının, bilimsel araştırma projeleri ihtiyaçları doğrultusunda Esaslar’ın 21’inci maddesinin (d) bendine göre doğrudan temin usulüyle yapacakları mal ve hizmet alımlarında piyasa araştırması yapmaları gerekmektedir.

   Yapılacak piyasa araştırmasında Kurumlar, saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla yükümlüdürler.

   Üniversitenin bilimsel araştırma projeleri kapsamında yaptığı alımlar incelendiğinde;

   
   

   -Alımların, anılan Esaslar’ın 21’inci maddesinin (d) bendine göre doğrudan teminle yapıldığı,

   -Proje bütçesi için yapılan yaklaşık maliyet hesabında öngörülen mal alımlarına ilişkin fiyatların, alımın gerçekleştirildiği tarihteki fiyatlarla aynı olduğu,

   -İki fiyatlama arasında oldukça uzun bir süre (1 ila 14 ay arasında değişen süreler) geçmesine rağmen alınan fiyatların aynı olmasının, alım miktarının ve çeşidinin fazlalığı ( Örnek: çeşitli sayılarda 20 kalem mala ilişkin 22.06.2021 tarihli ve SA02021000000195 numaralı ve 23 kalem mala ilişkin 03.1.2020 tarihli ve SA02020000000196 numaralı faturalar- proje başlangıç tarihi: 20.05.2020) nazara alındığında proje bütçesinin aşılmaması için proje öncesinden mal alım fiyatlarının belirlenmesinden kaynaklandığı,

   Anlaşılmıştır.

   
   

   Bu durumda İdare tarafından yapılan alımlar, alım anında yapılan bir fiyat araştırması yerine proje kabul aşamasında belirlenen fiyatlara göre gerçekleştirilmiş olmaktadır. Bu noktada Esaslar’a göre yapılan bir piyasa araştırmasından söz edilemez.

   Bununla birlikte projenin kabulünden sonra uzun bir sürenin geçmesiyle oluşacak belirsizlik, yüksek fiyatlarla karşılaşılmasına ve alım gününe göre fiyatların optimize edilememesine de sebebiyet verebilecektir.

   Ayrıca bu durum, proje bütçesinin belirlenmesinde ileriye dönük fiyatlama nedeniyle olağandan fazla bir bütçe tutarıyla karşılaşılmasına yol açabilecektir.

   
   

   Dolayısıyla İdare tarafından yapılan doğrudan temin uygulaması, Esaslar’ın doğrudan teminle ilgili hükümlerine aykırılık taşımakta; ihalelerde, saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sekteye uğratmaktadır.

   Kamu İdaresince proje bütçesi hazırlanırken firmalardan proforma fatura alınarak ayrıntılı bir proje bütçesi hazırlandığı, projenin gereklerine göre satın alma zamanı geldiğinde tekrar piyasa araştırması yapıldığı, piyasa fiyat araştırmasında yüksek tekliflerin değerlendirmeye tabi tutulmadığı ve sadece en düşük tekliflerin değerlendirildiği, gereken dikkat ve özen göz önünde bulundurularak ilgili mevzuat gerekleri doğrultusunda hareket edildiği ve proje bütçesinin altında teklifler olması durumunda farklı firmalardan alımın gerçekleştirilebildiği ileri sürülse de; alımlardaki fiyatların, enflasyonun bulunduğu ekonomik bir ortamda proje başlangıç tarihindeki fiyatlarla birebir aynı olması hususu izah edilememiştir.

   Bu itibarla; bilimsel araştırma projeleri kapsamında doğrudan teminle yapılan alımlarda, proje bütçesine bağlı kalınmaksızın alım zamanı esas alınarak piyasa araştırması yapılması ve fiyatların, bu araştırmaya göre belirlenmesi; gerektiği takdirde projelere, ek bütçe imkânı sunulmak suretiyle mevzuat gereklerinin yerine getirilmesinin sağlanması gerektiği değerlendirilmektedir.