Belediye tarafından gerçekleştirilen yapım işi ihalelerinin bir kısmında, uygulama projesi veya kesin proje olmadan ihaleye çıkıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “Tanımlar” başlıklı 4'üncü maddesinde;

“Bu Kanunun uygulanmasında;

…Ön proje: Belli bir yapının kesin ihtiyaç programına göre; gerekli arazi ve zemin araştırmaları yapılmadan, bilgilerin halihazır haritalardan alındığı, çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dahil elde edilen verilere dayanılarak hazırlanan plân, kesit, görünüş ve profillerin belirtildiği bir veya birkaç çözümü içeren projeyi,

Kesin proje: Belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre; mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği projeyi,

Uygulama projesi: Belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği projeyi,

…ifade eder.” denilmiştir.

Aynı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62'nci maddesinin

(c) bendinde ise; “Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz. İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Ancak, doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden, her türlü onarım işleri ile işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde ise kesin proje

üzerinden ihaleye çıkılabilir. Bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabilir…” hükmü yer almakta olup;

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden, yapım işlerinde kural olarak uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı; ancak madde metninde yer verilen istisnai durumların varlığı halinde ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabileceği belirtilmiştir.

Uygulama projesi olmadan ihaleye çıkılabilmesi için üç istisnai durumdan bahsedilmiştir:

• İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve mali özelliklerinin gerekli olan nitelikte belirlenememesi (Ön veya Kesin Proje),

• Doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmaması (Ön veya Kesin Proje)

• Bina işleri hariç, işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamaması (Kesin Proje)

Buna göre ilk iki durumda ön proje veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabileceği, üçüncü durumda ise ön projenin kullanılamayacağı, vaziyet planı, kat planları, çatı planı, asma tavan planları, kesitler, görünüşler ve detay listesi gibi bazı tespitlerin yapılarak kesin proje üzerinden ihaleye çıkılacağı açıktır.

4734 sayılı Kanun'un genel gerekçesinde; “Yapım işlerinde, idarelerce yeterli etüt ve fizibilite çalışmaları yapılmadan ön proje ile ihaleye çıkılması nedeniyle yatırım maliyetleri gerçekçi bir şekilde belirlenmediğinden, işler öngörülen bedellerin üzerinde ve daha uzun sürede tamamlanmaktadır. Bu durumun önlenmesi amacıyla, doğal afetler veya arazi ve zemin etüdü gerektirmesi nedeniyle ihale öncesinde uygulama projesi yapılamayanlar hariç, yapım işlerinin uygulama projeleri yapılarak ihale edilmesi zorunluluğu getirilmiştir.” denilmiştir.

Ayrıca, 4734 sayılı Kanun'un “Görevlilerin ceza sorumluluğu” başlıklı 60’ıncı maddesinde;

“İhale yetkilisi ile ihale komisyonlarının başkan ve üyeleri ile ihale işlemlerinden sözleşme yapılmasına kadar ihale sürecindeki her aşamada görev alan diğer ilgililerin; 17 nci

maddede belirtilen fiil veya davranışlarda bulunduklarının, görevlerini kanuni gereklere uygun veya tarafsızlıkla yapmadıklarının, taraflardan birinin zararına yol açacak ihmalde veya kusurlu hareketlerde bulunduklarının tespiti halinde, haklarında ilgili mevzuatları gereğince disiplin cezası uygulanır. Ayrıca, fiil veya davranışlarının özelliğine göre haklarında ceza kovuşturması da yapılır ve hükmolunacak ceza ile birlikte tarafların uğradıkları zarar ve ziyan genel hükümlere göre kendilerine tazmin ettirilir. Bu Kanuna aykırı fiil veya davranışlardan dolayı hüküm giyen idare görevlileri, bu Kanun kapsamına giren işlerde görevlendirilemezler.

Bu Kanun kapsamına giren işlerden dolayı yargı organlarınca herhangi bir ceza verilmiş olanlar, bu Kanun kapsamına giren bütün kamu kurum ve kuruluşlarınca bu Kanunun ve ilgili diğer mevzuatın uygulanması ile görevli ve yetkili kadrolara atanamaz ve görev alamazlar.

5 inci maddede belirtilen ilkelere ve 62 nci maddede belirtilen kurallara aykırı olarak ihaleye çıkılmasına izin verenler ve ihale yapanlar hakkında da yukarıda belirtilen müeyyideler uygulanır.” denilmiştir.

Yapılan incelemede, Belediye tarafından gerçekleştirilen 2021/135419 ihale kayıt numaralı “Bodrum İlçesi Genelinde Çeşitli İnşaat İşleri Yapılması”, 2022/180364 ihale kayıt numaralı “Bodrum İlçesi Genelinde Yol Yapım, Bakım, Onarım Çalışmaları Ve Çeşitli İnşaat İşleri Yapılması” ve 2022/284352 ihale kayıt numaralı “2022 Yılı Muhtelif Mahallelerde Park Yapımı” işlerinde çok sayıda benzer işlerde kullanılmak için oluşturulmuş, ayrıntısız ve genel- geçer projeler üzerinden ihaleye çıkıldığı görülmüştür.

Kamu İdaresi cevabında, yıl içerisinde yapılması muhtemel olan ancak kesin ve net olarak nerede yapılacağı belli olmayan ve Bodrum ilçesinin coğrafi özellikleri, yüzölçümü büyüklüğü ve mahallelerin konumu itibariyle çok geniş ve dağınık lokasyonlarda çalışılması ve böyle bir coğrafya yapısında daha da tehlikeli hale gelen yağmur ve sel suları nedeniyle, ayrıca çok eğimli bir arazi yapısından dolayı arazi ve zemin araştırması yapılamaması, teknik özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenememesi nedeniyle kesin proje ve uygulama projesi hazırlanmasının imkansız hale geldiği, bu sebeple kesin veya uygulama projelerine yol gösterebilecek ön projeler ile ihaleye çıkıldığı belirtilmiştir. Ancak, söz konusu ihaleler, özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve mali özellikleri gerekli nitelikte belirlenemeyen işler arasında değil, her yıl idarece yapılan ve mutat hale gelmiş işler kapsamındadır. İşin kesin ve net olarak nerede yapılacağının belli olmaması yapım işini özgün ve karmaşık hale getirmemektedir. Dolayısıyla söz konusu yapım işlerinin 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinde belirtilen ön projeler ile yapılabilecek işler kapsamında olmadığı ve bu işler için uygulama projesi veya kesin proje olmadan ihaleye çıkılamayacağı değerlendirilmektedir.

Bu itibarla, yapım işlerinde uygulama projesi olmadan ya da mezkur Kanun’da belirtilen istisnai durumlarda ise yukarıda belirtilen açıklamalar çerçevesinde istisnai duruma uygun projeler olmadan ihaleye çıkılmaması gerekmektedir.