İdarece belirlenen su satış tarifelerinin, maliyet bedelinin altında belirlendiği görülmüştür.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un Ek 5’inci maddesinde bu Kanun’un diğer büyükşehir belediyelerinde de uygulanacağı hükmü yer almaktadır.

Anılan Kanun’un "Tarife tespit esasları" başlıklı 23’üncü maddesinin ilk fıkrasında; Su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması, septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılır. Bu tarifelerin tespitinde, yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masraflar ve bir kâr oranı esas alınır denilmek suretiyle tarifelerin tespitinde maliyet hesabı yapılacağı ve bir kâr oranı ilave edilerek nihai tarifeye ulaşılacağı, hüküm altına alınmaktadır.

TESKİ Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği’nin “Su satışı ve atıksu tarifesinin esasları” başlıklı 11’inci maddesinde su ve atıksu tarifesi; yönetim ve işletme giderleri, enerji ve malzeme giderleri, personel giderleri, çeşitli masraflar, su isale ve dağıtım giderleri, amortismanlar, aktifleştirilmeyen yenileme, kâr ve ücret giderleri dikkate alınarak tespit edilir denilmektedir.

Yukarıda belirtilen mevzuat açıklamaları çerçevesinde tarifelerin belirlenmesinde; yönetim, işletme ve amortisman giderleri ile işletme kârı sağlayabilecek bir oranın esas alınacağı belirtilmektedir. Ancak hukuki olarak kayıt altına alındığı halde, idare tarifelerin tespitinde “maliyet + kâr” yöntemini benimsememiştir.

Bu konuda ilgili birimler tarafından içme ve kullanma suyunun maliyet hesabına ilişkin çalışmalar yapılmıştır. 2023 yılı tahmini bütçe verileri esas alınmış, ilçe bazında bölünemeyen maliyetler, bölgelerin abone sayılarına göre oranlanmış ve kâr hariç birim maliyetler hesaplanmıştır.

İdarenin su satış tarifeleri üzerinde yapılan incelemelerde, TESKİ Genel Kurulu tarafından 10.11.2020 tarihinde alınan 2020/28 sayılı karar ile TÜFE oranında aylık olarak su ve atık su ücretlerinde artış yapılmasına karar verildiği görülmüştür. Ancak, 24.05.2023 tarihinde alınan 2023/07 sayılı karar ile bu artışın iptal edildiği anlaşılmıştır. TÜFE oranında zam uygulandığı dönemlerde dahi konutlara uygulanan satış tarifelerinden bir kısmının, hesaplanan birim maliyetlerin altında kalmasına rağmen, bu uygulamadan vazgeçilmesiyle fark daha da artmıştır.

İdare tarafından hesaplanan birim maliyet ile TESKİ Genel Kurulunca belirlenen ve 2023 yılında aylara göre konutlara uygulanan geçerli tarifeler, birim maliyetler ve tarifenin birim maliyeti karşılama oranı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

‌Tablo 8:Hesaplanan Birim Maliyet (Kâr hariç) ile Su Satış Tarifesi Fark Çizelgesi (Genel Kurul Kararı) (Ay)

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde su ve atık su tarifesini belirleme usulü tarif edilirken, aynı Kanun’un 6/f maddesinde, su satışı ve kullanılmış suların boşaltılmasına ilişkin tarifeleri inceleyerek karara bağlamak, Genel Kurulun yetki ve görevleri arasında sayılmaktadır. Yapılan incelemede; kurum yönetimince maliyet değerlerine dayalı bir çalışma yapılarak TESKİ Genel Kuruluna sunulmasına karşın Genel Kurulun tarife belirleme yetkisini bu altlık çalışmalar dışında, mevzuatta öngörülen hesaplamalara dayanmaksızın kullandığı anlaşılmıştır.

İdare bulguya ilişkin cevabında, bulgudaki tespit doğrultusunda gerekli çalışmaların yapılacağını ifade etmiştir.

Genel Kurulca tarifelerin maliyet hesabı dikkate aınmadan ve bir kâr oranı ihtiva etmeden tespit edilmesi, olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.Yeni kurulan ve sürekli yatırım yapma ihtiyacı olan bir İdarenin, maliyetlerini abonelerine yansıtmaması, her yıl büyüyen bütçe açıkları ve kanuni sınırın üzerindeki borç yükünü de beraberinde getirmektedir. Özellikle kırsal mahalle ve eski belde belediyeleri için yüzde elli oranlarına varan indirimler, su satış fiyatının maliyeti karşılamasını daha da güçleştirmiştir. Bu açıdan tarifelerin idarenin hizmetlerini sürdürebilirliği açısından maliyetin üzerinde belirlenmesi gerekmektedir.