İdare tarafından, yıl boyunca süreklilik arz eden bazı mal alımlarının ihale yöntemi yerine doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde;

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi,

güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

…

Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez.” denilerek ihtiyaçların kısımlara bölünerek doğrudan temin limitinin altında kalınmaması gerektiği Kanun’ un temel ilkeleri arasında sayılmıştır.

Aynı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’inci maddesinde; “…Ancak ertesi malî yılda gerçekleştirilecek süreklilik arz eden mal ve hizmet alımları için bir önceki malî yıl sona ermeden ihaleye çıkılabilir…” denilmektedir.

Mezkûr Kanun’un 22’nci maddesinde doğrudan temin yöntemi düzenlenmiştir. Söz konusu yöntem bir ihale usulü olarak belirtilmemiş ve bir alım yöntemi olarak belirlenmiştir. Bu yönteme göre yapılacak doğrudan teminde ihtiyaçların, Kanun’un 18’inci maddesinde sayılan ihale usulleri için tespit edilen kurallara uyulmaksızın; ilan yapılmadan, teminat alınmadan, ihale komisyonu kurma ve Kanun’un 10’uncu maddesinde sayılan yeterlik kriterlerini arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak temin edilmesi mümkün kılınmıştır. Doğrudan temin yöntemi, ihale yapılmasındaki süreçlerin olmaması nedeniyle ihtiyaçların daha hızlı yerine getirilmesi imkânı getirse de bu yöntemin rekabet, saydamlık gibi ilkeleri zedelememesi ve genel bir alım yöntemi olarak benimsenmemesi için düzenlemeler yapılmıştır.

Bu husus Kanun’un 5’inci maddesinde temel ilke olarak benimsenmiş olmakla birlikte ayrıca, Kamu İhale Genel Tebliği’nin 22.5.1.2. maddesinde de;

“Ayrıca 4734 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanunun temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir.” hükmü yer almaktadır.

Yapılan incelemede, aşağıdaki tabloda örneklendirilen ve yıl boyunca süreklilik arz eden bazı alımların ihale yöntemi yerine doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirildiği anlaşılmıştır. Söz konusu uygulama mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

Tablo 8: Mal Alım Listesi

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, Covid-19 salgını süreci nedeniyle tedarik zincirlerinde yaşanan temin sorunu, acil ihtiyaçların giderilmesi, Belediye tarafından yürütülen kamu hizmetinin sürekliliğini sağlamak ve dolar kurunda yaşanan dalgalanmalar nedeniyle kamu menfaati gözetilerek, en uygun fiyatlı malların ihale yerine doğrudan temin usulü ile alımının yapılması zaruretinin hasıl olduğu, bundan sonraki işlemlerde gerekli hassasiyetin gösterileceği ifade edilmiştir.

Ancak, söz konusu gerekçeler ilgili Kanun'un amir hükümlerini ortadan kaldırmamaktadır. Bulguda bahsedilen alımların yıl boyunca devamlılık gösteren mal alımları olduğu ve İdare tarafından bir sonraki yılda da aynı ihtiyaçların var olacağı bilinmektedir. İdare

tarafından sunulan gerekçelerin bertaraf edilmesi ihale sürecinin işletilmesi ile mümkün olacaktır. Bir sonraki mali yıl başlamadan önce süreklilik arz eden mal alımları ile ilgili ihale süreçleri 4734 sayılı Kanun'un temel ilkelerine uygun olarak başlatılmalıdır.

Sonuç olarak, süreklilik arz eden mal alımlarının, doğrudan temin yöntemi yerine ihale ile yapılması hem mevzuatın hem de kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasının gereğidir.