Minibüs ile yolcu taşıma imtiyaz hakkının, İl Trafik Komisyonu kararı ile ihale yapılmaksızın ve süresiz olarak kooperatiflere tahsis edildiği görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin ikinci fıkrasında, büyükşehir belediyelerinin, şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısını esas alarak büyükşehir belediye meclisi kararıyla belirlenen yerlerdeki toplu taşıma hatlarının işletmesinin o bölgede kurulu taşıma birlik veya kooperatiflerinden temin edilmesine karar verebileceği, ihaleye katılacaklarda ve kullanılacak taşıma araçlarında aranacak şartların belediyelerce belirleneceği, kendisinden izin veya ruhsat almak ya da hat kiralamak suretiyle çalışan ve toplu taşıma hizmeti yürüten gerçek ve tüzel kişilere; belediye bütçelerinden toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz veya indirimli olarak yararlanacaklara ilişkin gelir desteği ödemeleri yapılabileceği ifade edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde, her türlü toplu taşıma sisteminin kurulması, kurdurtulması, işletilmesi veya işlettirilmesin belediyenin yetkileri arasında sayıldığı, aynı maddenin beşinci fıkrasında ise bu hizmetlerin gördürülmesine ilişkin hakkın, Danıştay görüşü ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı kararı ile kırk dokuz yılı geçmemek üzere imtiyazla verilebileceği ayrıca toplu taşıma hizmetlerinin imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle, toplu taşıma hatlarının kiraya verilmesi suretiyle veya aynı Kanunun 67’nci maddesindeki esaslar uyarınca hizmet satın alma yolu ile de yerine getirebileceği belirtilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde; belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği belirtilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca büyükşehir içindeki toplu taşımaya ilişkin haklar belediyeye aittir. Belediye’ye ait olan bu hakkın, rekabete uygun olarak ve saydamlığın da sağlayarak sürenin belirli olması gibi hususları da içerecek şekilde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde ihale yoluyla verilmesi gerekir.

Emsal nitelikteki Danıştay kararlarında; toplu taşıma hizmetlerin belediyelerin yetkisinde olduğu, belediyelerin toplu taşıma hizmetini bizzat yapabileceği gibi bu hizmeti üçüncü kişilere ihale yöntemi ile belirli bir süre dâhilinde yaptırabileceği, toplu taşıma hizmetlerinin ihalesiz ve süresiz olarak üçüncü kişilere verilemeyeceği belirtilmiştir. (Danıştay

13. Dairesinin E:2015/985, K:2015/3164 numaralı Kararı, Danıştay 13. Dairesinin E:2014/384, K:2014/1950 Kararı, Danıştay 13. Dairesinin E:2014/1735, K:2014/2859 Kararı)

Yapılan incelemede, büyükşehir belediye sınırları içerisinde toplam 367 adet ‘M’ plaka ile çalışan minibüs hattı bulunduğu, bu hatlardan 267 adedinin daha önce kurum kayıtlarında bulunamayan bir karar ile 4 şehir içi ulaşım kooperatifine ihale yapılmaksızın ve süresiz olarak tahsis edildiği, 16.02.2001 tarih ve 2001/1-1 sayılı UKOME Kararı ile 33 adet imtiyaz devrinin ise 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca ihale edilerek verildiği tespit edilmiştir.

Toplu taşıma hizmetleri; imtiyaz, kiralama, ruhsat ve hizmet alımı usullerinden biri ile üçüncü kişilere ihale yoluyla gördürülebilir. Dört yöntem bakımından da bu hizmetin üçüncü kişilere gördürülmesinde belirli bir sürenin öngörülmüş olması zorunludur. Toplu taşıma hizmetlerinin yukarıda belirtilen usuller dışında bir usul ile yapılması ve hakkın kullandırılması için süre öngörülmemesi mümkün değildir.

04.05.2021 tarih ve 31474 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 07.04.2021 Tarihli ve 2018/20720 Başvuru Numaralı Kararında; İl Trafik Komisyonu kararı ile ihalesiz olarak verilen yolcu taşıma imtiyazının iptal edilerek söz konusu işin ihale ile verilmesi gerektiği konusunda herhangi bir tereddüt bulunmadığı, bununla birlikte idarenin “iyi yönetişim” ilkelerine uygun olarak hat sahiplerini karar almadan önce objektif koşullar konusunda bilgilendirerek yeni oluşacak duruma kendilerini hazırlayabilecekleri imkân sunması, gerekirse makul olarak değerlendirilebilecek bir süre öngörülerek bir geçiş dönemi sağlanması, böylelikle yapılacak hukuki müdahale sonrasında bütün külfetin hat sahiplerinin üzerine kalmamasına azami gayret gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Büyükşehir sınırları içerisinde toplu taşımaya ilişkin tasarrufta bulunma yetkisi büyükşehir belediyesindedir. Toplu taşıma hatlarının işletilmesi, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde Kanun’da belirlenen süre sınırı çerçevesinde üçüncü kişilere gördürülebilir.

Açıklanan nedenlerle, ihalesiz ve süresiz olarak tahsis edilen hatların mevzuatta belirtilen süreleri aşmamak üzere 2886 sayılı Kanun hükümleri uyarınca yapılacak olan ihale ile üçüncü kişilere gördürülmesi sağlanmalıdır.