Onikişubat ilçesi sınırları içerisinde bulunan yerlerdeki yeraltı ve kaynak sularının yıllık kira bedeli üzerinden belediyeye ödenmesi gereken %25 oranındaki payların takip ve tahsilinin yapılmadığı görülmüştür.

6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un, yürürlük tarihi 30.03.2014 olan, 1’inci maddesinin beş numaralı fıkrası ile Kahramanmaraş İl Özel İdaresinin tüzel kişiliği kaldırılmış ve aynı Kanunun “Çeşitli hükümler” başlıklı 3’üncü maddesinin iki numaralı fıkrası ile; “Mevzuatla il özel idarelerine yapılan atıflar bu Kanun kapsamında tüzel kişiliği kaldırılan il özel idareleri için ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, Hazineye, valiliklere, büyükşehir belediyelerine ve bağlı kuruluşlarına veya ilçe belediyelerine yapılmış sayılır. Tüzel kişiliği kaldırılan il özel idarelerine 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ve diğer mevzuatla verilmiş olan yetki, görev ve sorumluluklar ilgisine göre bu kurum ve kuruluşlar tarafından kullanılır ve yerine getirilir…” hükmü getirilmiştir.

Bu nedenle, 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkındaki Kanun’un 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasındaki “Kuyu açan kimse, bulunan suyun ancak kendi faydalı ihtiyaçlarına yetecek miktarını kullanmaya yetkilidir. (Ek cümleler: 3/7/2003-4916/22 md.) Bu miktarı aşan sular ile sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı suları, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak suları (mazbut vakıflara ait sular hariç), 2886 sayılı Kanun hükümlerine uyularak il özel idarelerince kiraya verilir. Tahsil edilen kira gelirinden; yer altı veya kaynak suyunun çıktığı yer, köy sınırları içinde ise o yerdeki köy tüzel kişiliğine %15, belediye sınırları içinde ise ilgili belediyeye % 25 oranında pay verilir” hükmü gereği daha önceden il özel idarelerine düşen; “yeraltı ve kaynak sularının kiralaması, gelirini tahsil ve kanuni payların ilgili idarelerine gönderilmesi” çerçevesinde kalan yetki, görev ve sorumluluklar 30.03.2014 tarihinden itibaren büyükşehir belediyelerine ve bağlı kuruluşlarına geçmiştir.

Keza, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (r) bendinde;

“Su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek; derelerin ıslahını yapmak; kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen suları pazarlamak” ve

Kahramanmaraş Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş Görev ve Yönetimine İlişkin Teşkilat Yönetmeliğinin “İçme Suyu Dairesi Başkanlığı” başlıklı 29’uncu maddesinde ise;

“İçme Suyu Dairesi Başkanlığının görev, yetki ve sorumlulukları;

…

1. ) (EK: 25/09/2019-2019/181 Yön.Kur.) Kahramanmaraş İl sınırlarında içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyaçlarının her türlü yer altı ve yer üstü kaynaklardan sağlanması ve ihtiyaç sahiplerine dağıtılması, kaynaklardan abonelere ulaştırılması için regülatör, baraj, gölet, isale, ana ve tali şebeke hatları ile buna bağlı izleme sistemleri (scada); su kuyuları, pompa istasyonu, enerji tesisleri, su depoları ile bunlara bağlı otomasyon sistemlerinin zemin etüdü amaçlı jeoteknik, jeolejik etüt ve sondaj çalışmalarının plan ve projelerini yapmak ve yaptırmak, bu projelere göre gerekli istimlak işlemlerini yapmak. Tesis kurmak ve kurdurmak, kurulan tesisleri işletmek üzere çalışır ve sorunsuz şekilde ilgili daire başkanlıklarına teslim etmek,

2. (EK: 25/09/2019-2019/181 Yön.Kur.) İçme suyu kaynaklarını tespit etmek,

ab) (EK: 25/09/2019-2019/181 Yön.Kur.) Kaynak sularının tahsis ve kiralanması ile ilgili iş ve işlemleri yapmak,

…”

denilmektedir.

Sonuç olarak, mezkur 6360 sayılı Kanunla yapılan düzenleme gereği “yeraltı ve kaynak sularının kiralaması, gelirini tahsil ve kanuni payların ilgili idarelerine gönderilmesi” çerçevesinde kalan yetki, görev ve sorumlulukların 30.03.2014 tarihinden itibaren Kahramanmaraş Su ve Kanalizasyon İdaresince yerine getirilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede, Onikişubat Belediyesinin tüzel kişilik kazandığı 01.04.2014 tarihinden bugüne kadar, yeraltı ve kaynak sularının kiralanması gelirlerinden belediyenin payına düşen tutarların ilgili İdarece gönderilmediği tespit edilmiştir.

Yerinde denetim esnasında 27.01. 2022 tarih ve 02 sayılı yazımızla yeraltı ve kaynak sularının kiralanması gelirlerinden doğan Onikişubat Belediyesinin alacak tutarının sorulması üzerine Kahramanmaraş Su ve Kanalizasyon İdaresince gönderilen cevabi yazı ve eklerinden; Belediyenin, Kahramanmaraş Su ve Kanalizasyon İdaresinden yeraltı ve kaynak sularının kira gelirlerinden payı olan toplam 1.470.148,65 TL alacağı bulunduğu anlaşılmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun "Belediye başkanının görev ve yetkileri" başlıklı 38'inci maddesine göre belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etme görevi belediye başkanına verilmiş ve bu konuda belediye başkanı birinci derecede sorumlu kılınmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun "Gelirlerin toplanması sorumluluğu" başlıklı 38’inci maddesinde "Kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur." denilmektedir. Gelirlerin tahakkuk ve takip görevi, aynı Kanun’un “Mali hizmetler” başlıklı 60’ıncı maddesinde Mali Hizmetler Birimine, gelirlerin tahsil görevi ise "Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları" başlıklı 61’inci maddesinde Muhasebe Yetkilisine verilmiştir. Kanun maddesi hükümlerine göre, ilgili kamu görevlileri Belediye gelirlerinin tahakkuk, tahsil ve takip süreçlerini yürütmekle yükümlüdürler.

Belediye tarafından verilen cevapta; yeraltı ve kaynak sularının kira gelirlerinden belediyenin payına düşen kısmın takip ve tahsilinin yapılmasıyla ilgili, Kahramanmaraş Su ve Kanalizasyon İdaresine tekrar yazı yazıldığı, cevap gelmemesi veya olumsuz cevap gelmesi durumunda hukuki işlemlerin başlatılacağı belirtilmiştir.

Belediye tarafından gönderilen cevap değerlendirildiğinde; Belediyece bulguda yer alan hususlarla ilgili gerekli çalışmaların yapılmaya başlandığı anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak, Belediyenin tüzel kişilik kazandığı 01.04.2014 tarihinden bu yana Belediyeye ödenmeyen söz konusu payların, zamanaşımı süreleri de dikkate alınarak tahsili yönünde hukuki takibata geçilmesi gerekmektedir.