İdare, ilçe sınırları içerisinde belirlenen alanlara otomatik para ödeme makinesi (ATM) platformu konulacak yerlerin işletilmesi hakkını 2886 sayılı Kanun uyarınca ihale edilmek suretiyle 3 yıllığına kiraya vermiştir.

Ancak, ihale öncesi tahmin edilen bedelin gerçek değeri yansıtmadığı, hiçbir ticari risk üstlenmeyen yüklenicinin büyük oranda kâr sağlayarak belediye bütçesine aktarılabilecek önemli miktarda kaynağın ihaleyi kazanan şirkete bırakıldığı görülmüştür.

Kiralama işine ilişkin şartnamenin incelenmesi sonucunda Avcılar ilçesi genelinde 22 adet yerin ATM platformu kurularak işletilmesi için ihaleye çıkıldığı, söz konusu platformlarda en fazla 308 adet ATM bulunabileceği, işin muhammen bedelinin ATM başına 500 TL olmak üzere toplam 308 ATM için 154.000,00 TL olarak belirlendiği görülmüştür.

İşin Teknik şartnamesinin 13’üncü maddesinde;

“… Kira ödemesi, ATM platformlarında kurulacak ve sayısı yüklenici tarafından bankalardan gelen talebe göre belirlenecek olan her bir ATM kabinine alt kiracılık oluşturulması ve alt kiracı banka tarafından ATM cihazı kurulması, bağlantılarının

gerçekleştirilip ATM cihazının hizmet vermeye başlamasından itibaren 15 gün sonra yukarıda her bir lokasyon için yıllık olarak belirlenen bedele göre yıllık peşin olarak gerçekleştirilecektir. Kira bedeli ATM Cihazının hizmet vermeye başladığı yıl için kıst (kullanılacak ay kadar) olarak hesaplanacak, takip eden yıllar için tam kira bedeli tahsil edilecektir. Yapılacak platformun tasarruf hakkı tamamen yükleniciye ait olacaktır.

…

Alt kira oluşturulmamış, ATM cihazı kurulmamış veya alt kiracılığı sona ermiş boş olan kabinler için ATM cihazı başına kira ödemesinde bulunulmayacaktır. Alt kiracının sözleşmesini sona erdirerek kabini boşaltması durumunda yüklenici bu durumu derhal belediyeye yazılı olarak bildirecektir. Yazılı olarak yapılan bildirimde gösterilen tarihten itibaren sonraki aylarda yüklenicinin kira ödeme yükümlülüğü ortadan kalkacaktır. ATM kabininde tekrar alt kiracılık oluşturulduğunda yüklenici yukarıdaki madde hükmüne göre kira ödemelerine tekrar başlayacaktır. Boş kalan kabinler için Belediye hiçbir nam ve ad altında bedel talebinde bulunmayacaktır.” denilmektedir.

25.02.2016 tarih ve 215 sayılı Encümen kararı ile ihale sonuçlandırılmış ve toplam 308 ATM için aylık 166.000,00 TL + KDV bedelli en yüksek teklifi veren istekli firma ile sözleşme imzalanmıştır. Buna göre sözleşme imzalanan yüklenici firmanın her bir ATM için aylık 538,96 TL ödemeyi taahhüt ettiği görülmektedir.

Yukarıda yer verilen teknik şartname hükümlerinden özetle; ihale üzerine kalan kiracının, kira ödeme sorumluluğunun bankalarla anlaşıp ATM cihazlarının kurulumunun gerçekleşmesinden sonra başlayacağı, ATM cihazı bulunmayan yerler ile ATM cihazı bulunmasına rağmen kaldırılan yerler için herhangi bir kira ödemesinde bulunulmayacağı, ATM konulacak yerlerin belediye ve kiracı firma ile birlikte serbestçe tespit edileceği anlaşılmaktadır.

Görüldüğü üzere, işin teknik şartnamesi yüklenici için ATM platformu kurulması dışında bir maliyet öngörmemekte, ayrıca kiralanamayan alanlar için kira ödemesi yapılmayacağı belirtilerek yüklenicinin herhangi bir ticari risk almasının da önüne geçilmektedir.

Yapılan incelemede 2018 yılı içerisinde yüklenici firmanın 9 farklı banka ile 17 adet alt kiracı sözleşmesi bulunduğu tespit edilmiştir. Denetim ekibimizce ilgili bankalarla yazışmalar yapılarak yapılan kiralama sözleşmelerinin birer örneği ile ödenen kira bedellerine

ilişkin ayrıntılı bilgiler elde edilmiştir. Buna göre, yüklenici firmanın alt kiracılık sözleşmesi yaptığı her bir bankadan yıllık kira bedeli ile bir kereye mahsus olmak üzere kabin hizmet bedeli adı altında iki farklı gelir elde ettiği görülmüştür.

Söz konusu alt kiracılık sözleşmelerine istinaden yüklenici tarafından sözleşme imzalanan bankalardan kabin hizmet bedeli adı altında bir kereye mahsus 120.000,00 TL’nin üzerinde kabin hizmet geliri ve 2018 yılı için 340.000,00 TL’nin üzerinde kira geliri olmak üzere toplam 460.000,00 TL’nin üzerinde gelir elde edilmesine karşın söz konusu alanların kirası için 2018 yılında Belediye tarafından 133.195,89 TL kira bedeli tahakkuk ettirilmiştir. Sonuç olarak yüklenicinin hiçbir ticari risk üstlenmeden, önemli bir maliyete katlanmadan sadece bankalarla anlaşmak suretiyle 300.000,00 TL’nin üzerinde kâr elde ettiği görülmektedir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Tahmin edilen bedelin tespiti” başlıklı 9’uncu maddesine göre; tahmin edilen bedelin, idarelerce tespit edilmesi veya ettirilmesi, işin özelliğine göre gerektiğinde bu bedel veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulması, tahmin edilen bedelin bunun dayanaklarının da eklendiği bir hesap tutanağında gösterilmesi ve asıl evrak arasında saklanması, bu bedelin gerektiğinde ihale komisyonlarınca tahkik ettirilmesi gerekmektedir.

Tahmin edilen bedel tespitinin yapılması, tekliflerin değerlendirilmesi ve ihale kararı aşamasında bu bedelin baz kabul edilerek teklif edilen uygun bedelin belirlenmesi gerekmektedir. Bu şekilde taşınmazların hak ettiği bedelden düşük bedeller karşılığında kiraya verilmesinin önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8’inci ve 11’inci maddelerinde; üst yöneticilerin ve kamu kaynaklarının elde edilmesi ve kullanılmasında yetkili ve görevli olanların; kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden ve kullanılmasından sorumlu oldukları belirtilmiştir.

Yukarıda da belirtildiği üzere, yüklenici firmanın tek maliyet kalemi ATM’lerin konulacağı kabinlerin yaptırılması olup, bu bedelin karşılığı kabin hizmet bedeli adı altında sözleşme imzalanan bankalarca yüklenici firmaya ödenmektedir. Buna göre yüklenici firma hiçbir ticari risk üstlenmediği gibi önemli sayılacak bir maliyete de katlanmamaktadır. Yüklenici firma yalnızca bankalarla görüşme yapmakta, görüşmeler sonucunda anlaşma

sağlanan bankalarla önceden belirlenen yerlere ATM cihazlarının konulması için sözleşme imzalamaktadır. Bir diğer ifadeyle Belediye ile bankalar arasında bir nevi aracılık hizmeti yürütmektedir. Yüklenici firmanın söz konusu hizmet karşılığında elde ettiği gelir ile belediye tarafından kendisine tahakkuk ettirilen kira bedeli karşılaştırıldığında, ödemesi gereken kira bedelinin 2 katından daha fazla oranda kâr elde ettiği açıktır.

İdarece yapılan muhammen bedel tespitinin 2886 sayılı Kanunda belirtildiği şekilde yapılmayarak gerçek piyasa değerini yansıtmadığı açıktır. Bunun sonucunda da Belediye hüküm ve tasarrufu altındaki yerleri daha yüksek bedeller ile kiraya verebilecekken düşük bedeller karşılığında kiraya vererek muhtemel gelirlerinden mahrum kalmıştır. Dolayısıyla Belediyenin sahip olduğu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmadığı ve hiçbir ticari risk üstlenmeyen yüklenici firmaya haksız bir menfaat sağlandığı görülmektedir.

Kamu idaresi cevabında özetle;İlçe genelinde belediyeye ait taşınmazlar ile tasarrufundaki yerlerde toplamda 308 adet ATM konulabileceğinin öngörüldüğü, sözleşme imzalandıktan sonra 108 adet ATM konulabileceğinin belirlendiği, bu alanlara Yüklenici tarafından 21 adet ATM kabini konulduğu, bunlardan 4 tanesinin boş 17 tanesinin bankalara ATM olarak kiralandığı ve bunlar karşılığında idare tarafından gerekli tahakkukların yapılarak tahsilatın sağlandığı,

Kira bitiminden sonra ecrimisil belirlendiği, süresinin sona ermesinden itibaren buraların boş olarak teslim edilmesinin ilgililere tebliğ edildiği, bu süreçten sonra gerekli ve detaylı tahmini bedellerin tespit edilerek denetim raporları doğrultusunda kira bedelinin belirleneceği, gelir fazlalığına ilişkin tahsilat için Hukuk İşleri Müdürlüğü tarafından işlemlere başlanıldığı belirtilmiştir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında bulguda belirtilen hususların esasına ilişkin itirazda bulunulmamış, ecrimisil belirlenmesi, tahliye işlemleri ve bu süreçten sonra gerçekleştirilecek işlemler belirtilmiş olduğundan bu aşamada önerilecek başka bir husus bulunmamaktadır. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.