10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 55, 56, 57 ve 58'inci maddelerine dayanılarak hazırlanan İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar’da ön malî kontrol; “İdarelerin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin malî karar ve işlemlerinin; idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, harcama programı, finansman programı, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluğu ve kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması yönlerinden yapılan kontrolünü ifade eder” şeklinde tanımlanmış olup, Esaslar’ın “Amaç ve Kapsam” başlıklı 1'inci maddesinde; “Bu Usul ve Esasların amacı, düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç olmak üzere, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde iç kontrol ve ön malî kontrol faaliyetlerinin yürütülmesine ilişkin ilke, iş, işlem ve süreçleri belirlemektir.” şeklinde tanımlanmıştır. Kapsam maddesinden de anlaşılacağı üzere genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden olan Döner Sermaye İşletmeleri de ön mali kontrol yapacak kurumlar arasında kabul edilmektedir.

Esaslarda Malî Hizmetler Birimi “Kamu idarelerinde 5018 sayılı Kanunun 60’ıncı maddesinde belirtilen görevleri yürüten birimi ifade eder” denilmektedir. İç kontrole ilişkin yetki ve sorumlulukların belirlendiği Esasların 8’inci maddesinde üst yöneticilerin, iç kontrol sisteminin kurulması ve gözetilmesinden, harcama yetkililerinin ise görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden sorumlu oldukları,

İdarelerin malî hizmetler biriminin, iç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapacağı ve ön malî kontrol faaliyetini yürüteceği…” ifadeleri yer almaktadır.

Esasların “Ön Malî Kontrolün Kapsamı” başlıklı 10'uncu maddesinde de;

• Ön malî kontrol görevinin, idarelerin yönetim sorumluluğu çerçevesinde, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından yerine getirileceği,

• Ön malî kontrolün, harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler

  birimi tarafından yapılan kontrollerden oluştuğu, malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrolün, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana geldiği,

• Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin malî karar ve işlemlerin, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edileceği, bunun yanı sıra malî karar ve işlemlerin harcama birimleri tarafından kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması açısından da kontrol edileceği

  şeklinde düzenleme yapılmıştır.

  
  

  Esasların Ön malî kontrol sürecinin anlatıldığı 12’nci maddesinde de; malî hizmetler birimince kontrol edilen işlemler hakkında görüş yazısı düzenlenip ilgili birime gönderileceği, ön malî kontrol sonucunda yazılı görüş düzenlenmesi halinde bu yazılı görüşlerin ayrıntılı, açık ve gerekçeli olmak zorunda olduğu, malî hizmetler biriminin görüş yazısının ilgili işlem dosyasında saklanacağı ve bir örneğinin de ödeme emri belgesine ekleneceği…” belirtilmiştir.

  Esaslarda Ön Mali Kontrole Tabi Tutulacak İşlemler; “Kanun Tasarılarının Malî Yükünün Hesaplanması (Md.16), Taahhüt Evrakı ve Sözleşme Tasarıları (Md.17),

  Ödenek Gönderme Belgeleri (Md.18), Ödenek Aktarma İşlemleri (Md.19), Kadro

  Dağılım Cetvelleri (Md.20), Seyahat Kartı Listeleri (Md.21), Seyyar Görev Tazminatı Cetvelleri (Md.22), Geçici İşçi Pozisyonları (Md.23),Yan Ödeme Cetvelleri (Md.24),Sözleşmeli Personel Sayı ve Sözleşmeleri (Md.25),Yurtdışı Kira Katkısı (Md.26)” şeklinde sayılmıştır.

  Konuyla ilgili 2019 yılı denetimlerimizde Döner Sermaye İşletmesinde;

  
  

• Harcama Öncesi Ön Mali Kontrolün yapılması için Mali Hizmetler Biriminin kurulmadığı,

• Mevcut İç Kontrol Biriminin Ön Mali Kontrol kapsamındaki işlerle ilgili Ön Mali Kontrol görevi yapmadığı,

• Ön Mali Kontrole tabi tutulması gereken İhale dokümanlarının Ön Mali Kontrole tabi tutulmadığı için dosyalarda Ön Mali Kontrole ilişkin herhangi bir görüş yazısının yer almadığı,

tespitleri yapılmış olup söz konusu uygulama 5018 Sayılı Kanun’un “ Ön Malî Kontrol” başlıklı 58'inci maddesi, Kanun’un 60'ıncı maddesi (l) bendi ile 5018 sayılı Kanun’un 55, 56, 57 ve 58'inci maddelerine dayanılarak Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan İç Kontrol Ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar’ın 3, 13, 17, 26, 28'inci maddelerine aykırılık teşkil etmektedir.

Bulgumuzdaki tespit doğrultusunda Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü bünyesinde bir "ön mali kontrol" birimi oluşturulması ve bu birimin en kısa süre içerisinde işler hale getirilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmiştir.