Yakutiye Belediyesi sınırları içinde faaliyet gösteren işyerlerinden önemli bir kısmının işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyet yürüttükleri görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun “İşyeri açma izni harcı” başlıklı 81’inci

maddesinde, belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılmasının işyeri açma izni harcına tabi olduğu belirtilmiştir.

10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’e göre Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bu Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinin açılıp faaliyet göstermesi için ilgili belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatının alınmış olması gerekmektedir. Ruhsatsız olarak açılan veya ruhsata aykırı olarak işletilen işyerleriyle ilgili olarak İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre işlem yapılması gerekmektedir.

Aktif işyerleriyle ilgili olarak Kurumdan alınan kayıtlara göre ruhsatlı işyerlerinin sayısı 4271 adet olarak görünmektedir. Ancak yine Kurumdan alınan Çevre Temizlik Vergisi Mükelleflerinin bilgilerine göre ise toplam mükellef sayısı 8720 adettir.

2464 sayılı belediye Gelirleri Kanunu’nun Mükerrer 44’üncü maddesinin 7’nci fıkrasında, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisinin, belediyelerce binaların tarifedeki derecelere intibak ettirilmesi üzerine her yılın Ocak ayında yıllık tutarı itibarıyla tahakkuk etmiş sayılacağı, iş yeri ve diğer şekilde kullanılan binalarla ilgili olarak tahakkuk eden bu verginin, her yıl emlak vergisinin taksit sürelerinde ödeneceği düzenlenmiştir. Buna göre işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binaların Çevre Temizlik vergileri mükellefiyet esasına göre tahakkuk ve tahsil edilmektedir. Bu durum göz önüne alındığında işyeri olarak faaliyet yürüten yerlerin sayısı ile Çevre Temizlik Vergisi mükelleflerinin sayılarının birbirine yakın olması beklenmektedir.

Ancak görüldüğü gibi İdare kayıtlarına göre ruhsatlı işyerlerinin sayısının, Çevre Temizlik vergisi mükelleflerinin sayısının yarısından daha az olduğu görülmektedir.

8720 Çevre Temizlik Vergisi mükellefinin %10’u olan 872 tanesinin rastgele seçilmesi ile oluşturulan örneklem listesi üzerinden aktif olarak faaliyet yürüten işyerlerinin incelenmesi üzerine de bunlardan sadece 225 tanesinin ruhsatı olduğu 647 tanesinin ise ruhsat almadan faaliyetlerine devam ettiği tespit edilmiştir. Buna göre örneklem listesindeki ruhsatlı işyerlerinin oranı sadece %25 olarak görünmektedir.

Ülkemizde ticari, zirai, ya da sinai alanda faaliyet gösterecek sıhhî ve gayrisıhhî işyerleri ile kamuya açık istirahat ve eğlence yerlerinin açılabilmesi, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümleri kapsamında alınacak bir ruhsat ile mümkün olabilmektedir. İşyeri açma ruhsatları, açılmak istenen işyerinin niteliği, faaliyet alanı, doğal

kaynaklara ve çevreye, insan ve hayvan sağlığına, bireysel ve toplumsal hayata olan etkileri gibi pek çok kriter göz önüne alınarak hangi tür işletme olacağı ve nerelerde faaliyette bulunup nerelerde bulunamayacağı değerlendirilerek verilmektedir. Buna göre işyerlerinin ruhsatsız faaliyette bulunması, işyerlerinin bu kriterler altında denetlenmediği anlamına gelecektir.

Dolayısıyla açılmak istenen işyerlerinin ruhsatlandırılması toplum sağlığı ve güvenliği için son derece önemli ve gerekli bir uygulama olup işyerlerinin ruhsatsız faaliyet yürütmelerine izin vermek toplum sağlığı ve güvenliği konularında ortaya çıkacak risklerden de ruhsat vermeye yetkili mercilerin sorumlu tutulmalarını gerektirecektir. Kurumun bu anlamda maddi ve manevi sorumluluk altında kalmaması için denetimlerini sıklaştırması ve ruhsatsız işyerleri için Yönetmelik’te belirtilen müeyyideleri uygulaması gerekmektedir.

Bulguda belirtilen hususlarla ilgili olarak Kamu İdaresi cevabında; İlçenin eski bir yerleşim alanında bulunması nedeniyle yapısal bir takım sorunların ruhsatlandırma çalışmalarına engel olduğu belirtilmiş, bazı işyerlerinin binaların hala iskansız olması ve üzerinde bina bulunan taşınmazların tapuda arsa vasfında görünmesi gibi nedenlerle, bazı işyerlerinin fiziksel eksikliklerinden kaynaklı olarak ruhsat için gerekli nitelikleri taşımaması nedeniyle ve bazı gayrisıhhi işyerlerinin ise bu işyerleri için ruhsatlandırılmada istenilen ustalık belgesi gibi belgelerin eksik olması ve başvuru sahiplerinin bu belgeleri temin etmede güçlük yaşamaları nedenleriyle ruhsatlandırılamadığı ifade edilmiştir.

Kamu İdaresinin ruhsatsız çalışan işyerlerinin neden ruhsatlandırılamadığına yönelik yaptığı açıklamalara bakıldığında yapısal sorunlar olarak gösterilen nedenlerin tamamının çok önemli eksiklikler olduğu ve bu eksikliklere sahip işyerlerinin mevcut durumlarıyla faaliyet yürütmelerinin hem toplum sağlığı hem de bu işyerlerinde çalışan kişilerin can güvenliği noktasında ciddi anlamda rsikler barındırdığı görülmektedir. Özellikle binaların fiziksel eksiklikleri ve gayrisıhhi işyerleri için lazım olan belgelerin bulunmaması telafisi imkansız bir takım zararların da doğmasına sebebiyet verebilecek düzeydeki eksikliklerdir. Dolayısıyla toplum sağlığını ve güvenliğini de ilgilendiren sorunların çözümü için gerekli çalışmaların vakit kaybetmeksizin başlatılması ve ruhsatsız çalışan işyerlerinin ruhsatlandırılması, ruhsat alamayacak durumda olanlar için ise mevzuatta belirtilen tedbirlerin alınması elzem görülmektedir.