Karar Künyesi
İdare taşınmazlarının envanteri yapılarak kayda esas değerleme işlemlerinin tamamlanmadığı, yeniden değerlemelerin yapılmadığı ve buna bağlı olarak da muhasebe kayıtlarına alınarak mali tablolarda tam, doğru ve gerçeğe uygun raporlanmadığı görülmüştür.
Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 5’inci maddesinde;
“(1) Taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleri, kamu idarelerine ait taşınmazların mevcutlarla birlikte içinde bulunulan yılda çeşitli yollarla edinilenlerin ve elden çıkarılanların miktar ve değer olarak takip edilmesi amacıyla kayıt altına alınmasıdır. Kayıtların belgeye dayanması esastır.
(Ek: 3/6/2014-2014/6455 K.) Ek 1’deki Kayıt Planının “Tapuda Kayıtlı Olan Taşınmazlar” başlığı altında yer alan taşınmazlar maliyet bedeli üzerinden, bu taşınmazlardan maliyet bedeli belirlenemeyenler ise rayiç değerleri üzerinden kayıtlara alınır. Ancak;
Ek 1’deki Kayıt Planının “Tapuda Kayıtlı Olan Taşınmazlar” başlığı altında yer alan taşınmazlardan maliyet ve rayiç bedeli belirlenemeyen taşınmazlar,
Ek 1’deki Kayıt Planının “Tapuda Kayıtlı Olmayan Taşınmazlar” başlığı altında yer alan taşınmazlardan sadece ekonomik olarak değerlendirmeye konu olanlar ile kamusal ihtiyaçlarda kullanılan taşınmazlar,
Ek 1’deki Kayıt Planının “Orta Malları” başlığı altında yer alan taşınmazlar, ç) Ek 1’deki Kayıt Planının “Genel Hizmet Alanları” başlığı altında yer alan taşınmazlar,
Bakanlık tarafından iz bedeli ile takip edilmesine karar verilen taşınmazlar, iz bedeli üzerinden kayıtlara alınır.
........
(4) (Ek: 3/6/2014-2014/6455 K.) Taşınmazların kayıtlara alınan değeri, 3/5/2005 tarihli ve 2005/8844 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre güncellenir.
(7) Taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleri, bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara göre, harcama yetkilileri tarafından görevlendirilecek personele yaptırılabilir.” denilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin “Kayıt şekli” başlıklı 7’nci maddesinde;
“(1) Kamu idareleri;
Tapu kütüğünde adlarına tescilli olan ve Ek 1’deki Kayıt Planının “Tapuda Kayıtlı Olan Taşınmazlar” başlığı altında yer alan taşınmazların kaydını Ek 2’deki ‘Tapuda Kayıtlı Olan Taşınmazlar Formu’nda, (Değişik: 3/6/2014-2014/6455 K.) Tapu kütüğünde kayıtlı olmayan ve Ek 1’deki Kayıt Planının “Tapuda Kayıtlı Olmayan Taşınmazlar” başlığı altında yer alan taşınmazlardan sadece ekonomik olarak değerlendirmeye konu olanlar ile kamusal ihtiyaçlarda kullanılanların kaydını Ek 3’teki Tapuda Kayıtlı Olmayan Taşınmazlar Formu’nda,
Ek 1’deki Kayıt Planının “Orta Malları” başlığı altında yer alan taşınmazların kaydını Ek 4’teki ‘Orta Malları Formu’nda, ç) Ek 1’deki Kayıt Planının “Genel Hizmet Alanları” başlığı altında yer alan taşınmazların kaydını Ek 5’teki ‘Genel Hizmet Alanları Formu’nda,
Tapu kütüğünde üçüncü kişiler adına tescilli veya diğer kamu idarelerinin yönetiminde olmakla birlikte irtifak hakkı tesisi, tahsis, kiralama, kullanma izni verilmesi gibi yollarla kullanım hakkı kendilerine verilen taşınmazların kaydını Ek 6’daki “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu’nda”, yer alan bilgileri içerecek şekilde bilgisayarda veya deftere yazarak kaydını tutarlar.
Kamu idarelerinin taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimlerince hazırlanan bu formlar taşınmaz icmal cetvelleri hazırlanmak üzere mali hizmetler birimine gönderilir. Mali hizmetler birimince bu formlar konsolide edilerek bu Yönetmeliğin ekinde (Ek 7) bulunan örneğe uygun şekilde taşınmaz icmal cetvelleri oluşturulur.
İcmal cetvellerinde, kayıt planında belirtilen unsurların her biri için bir satır ayrılır ve bu taşınmazlara ilişkin adet, yüzölçüm ve değer toplamları belirtilir.” denilmiştir.
Açıklanan Yönetmeliğe göre; idarenin mülkiyetinde, yönetiminde ve kullanımında bulunan taşınmazların fiili envanterinin yapılması, envanteri yapılan taşınmazların yönetmelikte belirtilen esaslara uygun şekilde kayda esas değerlerinin tespit edilmesi ve yeniden değerleme yapılması, taşınmaz icmal cetvellerinin konsolide edilerek, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği gereği taşınmazların mali tablolarda gösterilmesi ve tüm bu işlemlerin Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesinin ikinci fıkrasına göre 31.12.2017 tarihi itibarıyla tamamlanmış olması gerekmektedir.
Ancak, İdarenin taşınmaz işlemlerinin incelenmesi neticesinde; mevzuatında belirtilen süre itibariyle taşınmaz tapu bilgileri ile fiili durum uyumlulaştırılmasının yapılamadığı, numaralandırma, dosyalama, yönetmelikte belirtilen esaslara uygun şekilde kayda esas değerlerinin tespit edilmediği, yeniden değerleme işlemlerinin tamamlanamadığı ve bunlara bağlı olarak da muhasebeleştirme işlemlerinin güncellenemediği, yıl sonunda düzenlenmesi gereken Yönetmelik ekinde örnekleri bulunan formların düzenlenmediği, mali hizmetler birimince Ek 7 Taşınmaz İcmal Cetvelinin bu formlar konsolide edilerek düzenlenmesi yerine muhasebe kayıtlarındaki giriş çıkış kayıtlarına göre oluşturulduğu, 2019 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtilen bu hususların devam ettiği görülmüştür.
Belediyenin ilgili birimlerince; “Bölgedeki bina stokunun oldukça eski olması, çoğu yapılaşmanın 40 yılı doldurmuş olması, binaların statik açıdan dayanımının azalmış olması, yapılan analizlerde, yöresel doku korunması ve depremsellik açısından fayda sağlaması amacıyla planlanan yerinde dönüşüm nedeniyle, Erzurum Büyükşehir Belediyesinin 19.07.2022 tarih ve 427 sayılı Kararında da belirtildiği üzere, imar 5 kattan 8 kata çıkarıldığı, bu çalışmalar dahilinde bina arası yollar adalarla birleştirilerek 8 kat plan çalışmalarının devam ettiği, bu çalışmalar esnasında mevcut taşınmazların cinsi ve alanlarının da değişebildiği, bu durum tüm bölge için yapılması planlanmakta olduğundan süreklilik arz ettiği, söz konusu meclis kararına istinaden yapılacak imar plan çalışmaları ile birlikte her türlü kamu ortak malı olarak kullanılan taşınmazların zaten yeniden parselasyon işlemine tabi tutulacağından dolayı bu durumun Belediyeye ek külfet getirmemesi açısından envanter çalışmalarının ilgili plan çalışmaları ile destekli olarak yürütülmesi gerekliliği” nedenleriyle envanter çalışmalarının henüz tamamlanamadığı ifade edilmiştir.
Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in yukarda yer alan 5’inci maddesine göre öncelikle kamu idarelerine ait taşınmazların mevcutlarla birlikte içinde bulunulan yılda çeşitli yollarla edinilenlerin ve elden çıkarılanların miktar ve değer olarak takip edilmesi amacıyla kayıt altına alınmalıdır. Bunun için belediyenin mülkü veya tasarrufunda bulunan tüm taşınmazların tapu bilgileri temin edilerek fiili envanteri yapılmalı, Yönetmelik’te belirtilen esaslar çerçevesinde maliyet değeri, rayiç değeri veya iz bedeli üzerinden kayıtlara alınmalıdır. Yine aynı maddeye göre taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleri, bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara göre, harcama yetkilileri tarafından görevlendirilecek personele yaptırılabilecek olup, idareye ek külfet veya mali yük getirmeyecek, idarenin kendi iç imkanlarıyla yapılabilecek hususlardır.
Kamu idaresinin cevabında bulgumuza iştirak edilmiş olup; bölgede yapı stokunun eski oluşu ve depremsellikle alakalı olarak statik açıdan binaların eski oluşundan dolayı, Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nin 19.07.2022 tarih ve 427 sayılı kararı ile yeni imar planı kararı alındığı fakat henüz uygulamaya alınmamış olması nedenleriyle Belediyenin sınırları dahilindeki ilgili işlemlerin mevcut imar planına göre yapıldığı, yeni imar planı çalışmasının uygulamaya alınması halinde yol ve sosyal donatı ihtiyacının karşılanması amacıyla yola terk vb. çalışmalar yapılması suretiyle aynı zamanda mevcut hali ile tapu kayıtları arasındaki uyuşmazlıklar da giderilmiş olacağı için şimdiye kadarki süreçte tapu kaydı ve yerindeki kullanımı tutmayan taşınmazların cins tashihi ve yola terklerinin yapılmadığı, dolayısıyla da envanter çalışmaları tamamlanmadığı, gelinen süreçte tapu kaydı ve yerindeki kullanım şekliyle aynı olan taşınmazların aynı şekilde tapu kaydı ile yerindeki kullanımı aynı olmayan taşınmazların ise yerindeki kullanımına uygun şekilde envanter kayıt işlemlerine başlanıldığı ve çalışmaların devam ettiği belirtilmiştir. Fakat 2023 yılı sonu itibarıyla taşınmazların envanter çalışmaları yapılarak adı geçen Yönetmelikte belirtilen esaslara uygun şekilde kayda esas değerlerinin tespit edilmesi, yeniden değerleme ve muhasebe kayıtlarına alma işlemlerinin tamamlanmadığı, bu nedenlerle idareye ait tüm taşınmazların mali tablolarda tam, doğru ve gerçeğe uygun raporlanmadığı görülmektedir.
Bu itibarla İdarenin mali tablolarında Maddi Duran Varlıklar Hesap grubunda yer alan taşınmazların bilanço tarihi itibarıyla tam, doğru ve gerçeğe uygun değerleri göstermesini temin için; tüm taşınmazların envanter çalışmalarının tamamlanması ve adı geçen Yönetmelikte belirtilen esaslara uygun şekilde kayda esas değerlerinin tespit edilmesi, yeniden değerleme ve muhasebe kayıtlarına alma işlemlerinin tamamlanması gerektiği değerlendirilmektedir.