İdarenin bütçe içi işletmesine ilişkin olarak iktisadi ve ticari işler için kullanılan ödeneğin muhasebe işlemlerinin mevzuata uygun yapılmadığı görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin “Bütçe İşlemleri” başlıklı 8’inci maddesine göre, işletme ödeneğinin iktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanılacak kısmının ekonomik sınıflandırmada 08 Borç Verme kodunda gösterilmesi, bu ödeneğin işletme adına açılmış özel bir banka hesabına aktarılmak suretiyle kullanılması, işletme ödeneğinden kullanılmayan kısmının yılsonunda iptal edilmesi ve işletme faaliyetlerinden sağlanan gelir fazlası veya kârın mahalli idare bütçesine gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

Yönetmelik’in “Muhasebe İşlemleri” başlıklı 9’uncu maddesinde de işletmenin Kurumlar Vergisine tabi faaliyetlerinin, hesap planı bakımından, sadece bütçe işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına ilişkin olarak Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine tabi olacağı belirtilmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’na ilişkin “Hesabın İşleyişi” başlıklı 102’nci maddesinde; bütçedeki ödeneğine dayanılarak yapılan ve vadesi bir yıl veya faaliyet dönemi ile sınırlı olan borç verme işlemlerinden doğan alacaklar bir taraftan bu hesaba borç, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı’na veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 830 Bütçe Giderleri Hesabı’na borç, 835 Gider Yansıtma Hesabı’na alacak kaydedileceği, bütçedeki ödeneğine dayanılarak verilen borçlardan yapılan tahsilat bir taraftan bu hesaba alacak, 102 Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç, diğer taraftan 800 Bütçe Gelirleri Hesabı’na alacak, 805 Gelir Yansıtma Hesabı’na borç kaydedileceği belirtilmiştir.

Bu bağlamda, işletmenin iktisadi ve ticari işleri için belirlenen ödeneğinin kullanılmak üzere bankada açılan özel hesaba aktarıldıkça, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı’na alacak, 132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’na borç, diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabı’na borç, 835 Gider Yansıtma Hesabı’na alacak; bütçedeki ödeneğe dayanılarak verilen borcun tahsilinde de 102 Banka Hesabı’na borç, 132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’na alacak, diğer taraftan 800 Bütçe Gelirleri Hesabı’na alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabı’na borç kaydedilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede; işletme adına ayrı bir hesabın olduğu ancak bütçe içi işletmenin iktisadi ve ticari faaliyetlerinde kullanılacak ödeneğin ayrılarak ekonomik sınıflandırmada borç verme kodunda gösterilmediği, iktisadi ve ticari işler için kullanılan ödeneğin muhasebeleştirme işlemlerinin ve alacağın takibinin 132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’nda yapılmadığı, belediye giderleri gibi muhasebeleştirildiği tespit edilmiştir.

İdare tarafından iktisadi ve ticari işler için mal alımı yapıldıkça 150 İlk Madde ve Malzeme ve 191 İndirilecek KDV Hesabı’na borç, 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’na ve ödemelere ait damga vergisini 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı’na alacak, 830 Bütçe Giderleri Hesabı’na borç, 835 Gider Yansıtma Hesabı’na alacak kaydı yapılmakta; İşletme Müdürlüğüne bağlı işletmelerin günlük satışlarına yönelik elde edilen tutarlar Bütçe İçi İşletmeye ait banka hesabına yatırılmakta, 102 Bankalar Hesabı’na borç, 600 Gelirler (Sosyal Tesis İşletme Gelirleri ve Kantin Kafeterya İşletme Geliri) ve 391 Hesaplanan KDV Hesabı’na alacak, 805 Gelir Yansıtma Hesabı’na borç, 800 Bütçe Gelirleri Hesabı’na alacak kaydedilmektedir. İşletme Müdürlüğüne bağlı işletmelerde ihtiyaç olan acil malzemelerin alımlarında, iş avans hesabının çalıştırılmasında, elektrik faturaları ve personel giderlerinin kayıt işlemlerinde ve hizmet alımlarında 630 Giderler Hesabı kullanılmaktadır.

Bütçe içi işletmenin hatalı kayıt yapması sebebiyle 600 Hesabı’nda 40.395.826,47 TL, 630 Hesabı’nda 22.842.005,87 TL fazla tahakkuk kaydı yapılmıştır. Ayrıca bütçe içi işletmenin ticari işlemlerinde 132 Hesabı’nı kullanmaması dolayısıyla 132 Hesabı’na 22.842.005,87 TL eksik tahakkuk kaydı yapıldığı tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi tarafından bulguda yer alan tespite katılınmış, düzeltme işlemlerine başlanılacağı bilgisi verilmiştir.

Kamu İdaresinin bütçe içi işletmesine ilişkin olarak iktisadi ve ticari işler için kullanılan ödeneğin kaydı, muhasebeleştirme işlemleri ve alacağın takibinin, yukarıda bahsedilen ilgili hesaplar kullanılarak yapılması gerekmektedir.