Şirketin “Şaşal Su Tesisi Ürünlerinin Yurt İçi Satış ve Pazarlama Hakkının Tek Elden Dağıtımı İşi”ne ilişkin olarak açık oturum şeklinde yaptığı ihalenin sözleşme şartlarında sözleşmenin imzalandığı gün değişiklikler yapıldığı tespit edilmiştir.

Belediye şirketleri gelir getirici faaliyetlerinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na tabi olmaması nedeniyle, gelir sağlayıcı işlerde ilgili kanunda belirtilen satım usullerine benzer yöntemler ile politika ve prosedürler belirleyerek ilgili faaliyetlerini yürütmektedirler. Şirketin kurmuş olduğu Şaşal su tesisinde üretilecek ürünlerin, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde satış ve pazarlama hakkının tek elden dağıtımı konusunda yaptığı ihaleye ilişkin dosyanın incelenmesi neticesinde;

0,33 litre ve 0,75 litre cam şişe ile 0,50 litre, 1,50 litre ve 5 litrelik pet şişelere ilişkin kolilerin şirketçe belirlenen KDV hariç rampa satış fiyatları üzerine dağıtıcı tarafından verilen ilave artış yüzdesi üzerinden en fazla artış yüzdesi teklif eden firma ile sözleşme imzalanmak üzere ihaleye çıkıldığı, ilgili ihaleye iki firmanın teklif verdiği, Şirketçe belirlenen rampa satış fiyatı üzerine %5 teklif verilmesi suretiyle … İçecek Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ile 10.12.2023 tarihinde sözleşme imzalandığı görülmüştür.

Ancak yapılan incelemede 10.12.2023 tarihinde imzalanan sözleşmenin ilgili maddelerinde yine sözleşme imzalama tarihi ile aynı olan ek protokol düzenlenmek suretiyle sözleşmenin sipariş ve nakliye maddesinin “r” bendi ile teminat ve ödeme koşulları maddesinin değiştirildiği görülmüştür. Sözleşme tarihi ile aynı tarihte olan ek protokol maddelerinin incelenmesi neticesinde;

İhaleye çıkılmadan önce istekli olabilecek kişilere bildirilen, Şirketin internet sitesinde ilan ettiği sözleşme tasarısı ve dağıtıcı şirket ile imzalanan sözleşmede yer alan maddelerde Dağıtıcı lehine düzenlemelerin yapıldığı görülmüştür. Şöyle ki sözleşmenin ilk halinde yer alan 9’uncu maddenin (r) bendi incelendiğinde, ilgili maddenin (i) ve (ii) bentlerinde yer alan üretim miktarlarını tesisten almakla yükümlü olan Dağıtıcının bu yükümlülüğü imzalanan ek protokol ile Dağıtıcı firmaya üretilen ürünlerin satın alınması yönünde esneklik tanındığı görülmüştür.

Teminat ve ödeme koşullarında yapılan değişikliklerde ise 0,50 litre ve 1,50 litre pet şişelere ilişkin üretim faaliyetinin henüz başlamamış olmasından kaynaklı olduğu düşünülen sebepten dolayı başlangıçta Dağıtıcı firmadan iş başlamadan önce alınması gereken 15.000.000,00 TL tutarındaki teminatın, yapılan ek protokol ile ürün bazında 10.000.000,00 TL ve 5.000.000,00 TL’ye bölündüğü, henüz üretim faaliyeti başlamamış olan kısma ilişkin 5.000.000,00 TL’lik teminatın alınmasının üretim faaliyetinin başlamasına endekslendiği görülmüştür. Ancak Dağıtıcı ile imzalanan ilk sözleşmenin 9’uncu maddesinin (r) bendinin “i” ve “ii” alt bentleri incelendiğinde üretim faaliyetine henüz başlanmadığı belirtilen 0,5 litre pet ve 1,5 litre pet sulara ilişkin 2023 yılında gerçekleştirilecek üretimlerine ilişkin verilerin hazırlandığı görülmüştür. İZDOĞA A.Ş. tarafından ilgili litrelerde su üretimi henüz faaliyete geçmemesi nedeniyle, bu durumun ilk sözleşmede açıkça belirtilmesi ve alınacak teminatlarında bu hususa göre sözleşmeye eklenmesinin rekabet ilkelerine daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Dolayısıyla, yapılacak olan ihalelerde rekabetin, şeffaflığın, eşit muamelenin ve açıklık ilkelerinin sağlanması gerektiği aşikardır. İhalelerde rekabetin sağlanabilmesinin en önemli yolu ise ihalelere olan katılımcı sayısının artırılabilmesi, bu sayının artırılabilmesinin yolu ise ihale şartlarının mevcut duruma uygun gerçekçi bir şekilde belirlenmesinden geçmektedir. İhalelere mümkün olduğu kadar çok isteklinin katılması rekabetin asıl amaçlarındandır. Nitekim söz konusu ihaleye katılmak isteyen istekliler söz konusu ihalelere ilişkin yayımlanan ilanlarda yer alan sözleşme tasarısı, şartnameler vb. belgelerde yer alan şartları dikkate alarak ilgili ihaleye katılım sağlayıp sağlamayacağına karar vermektedirler. İhalenin ilanlarda yer alan şartlarının sözleşme imzalandıktan sonra değiştirilmesi ihalelerde eşit muamele, şeffaflık, açıklık ve rekabet ilkelerinin ihlal edilmesi anlamına gelmektedir.

Ayrıca dağıtıcıdan alınan teminat mektupları incelendiğinde, sözleşmenin ilk halinde alınması gereken teminat tutarının 15.000.000,00 TL ve kesin süresiz teminat mektubu veya aynı tutarda nakit teminat olacağı belirtilmesine karşın, sözleşmenin imzalanmasının akabinde imzalanan ek protokolle, yine 15.000.000,00 TL tutarında fakat 2 parça halinde (10.000.000,00 TL sözleşme tarihi itibariyle, 5.000.000,00 TL üretim faaliyetinin başlamasından itibaren 7 gün içinde) süresiz teminat mektubu alınacağı ifade edilmiştir.

Yapılan incelemede, Dağıtıcı firma tarafından Şirkete sunulan 2 adet teminat mektubu tutarının 7.500.000,00 TL (5.000.000,00 TL ve 2.500.000,00 TL) olduğu, düzenlenen ek protokol sonrası 10.000.000,00 TL olarak sunulması gereken teminat mektubunun eksik sunulduğu, teminat mektuplarının süresiz olması gerekirken teminat mektuplarından birinin 22.11.2024 tarihine kadar, diğerinin ise 11.12.2024 tarihine kadar geçerli olduğu ve ilgili teminat mektubunda yazan lehtar unvanının, ihaleyi kazan Dağıtıcı firma unvanından farklı olduğu tespit edilmiştir. Sözleşme ve ek protokolde dağıtıcı olarak … İçecek Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi geçmekte iken alınan teminat mektuplarında lehtar ismi … Gıda Ürünleri İnşaat Taahhüt Turizm Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi olarak gözükmektedir. Ek olarak sunulan teminat mektuplarının atıfta bulunduğu işlere bakıldığında söz konusu ihale ile ilgili olmadığı görülmektedir. Söz konusu ihale kapsamında imzalanan sözleşme ve ek protokolün tarihi 10.12.2023 olup alınan 7100719337 No.lu teminat mektubunun konusunun 24.11.2023 tarihli mal alımı sözleşmesi, 7100725458 No.lu teminat mektubunun konusunun 11.12.2023 tarihli mal alımı (su alımı) sözleşmesi olduğu görünmektedir.

Teminat mektuplarında yanlış işe atıf yapılması ve yanlış lehtar isminin yer alması durumunda ileride teminat mektubunun sunduğu garantinin kullanılmak istenmesi halinde sorunlar çıkabilme ihtimali bulunmaktadır.

Yukarıdaki hususa ek olarak sözleşmenin 14’üncü maddesinin (b) bendinde de belirsizlikler bulunmaktadır. Nitekim söz konusu maddede “b) Dağıtıcı ile 15.000.000,00 TL tutarlı Doğrudan Borçlandırma Sistemi sözleşmesi imzalanacaktır.” hükmü yer almaktadır. Ancak söz konusu sözleşmenin hangi tarihte imzalanacağı hususunda bir netlik bulunmamakta olup Şirket yetkililerinden alınan bilgiye göre henüz bu sözleşmenin imzalanmadığı görülmüştür.

Şirket cevabında özetle, Şaşal su fabrikasının 2024 yılı ilk çeyreği için faaliyete geçmesi planlanan tüm üretim hatları ile planlanan kapasitede hizmet verdiği, İzmir ve Ege bölgesinde dağıtım işini gerçekleştirebilecek lojistik/pazarlama ağına sahip olan mevcuttaki firmaların ihaleye çağrıldığı, bulguda belirtilen … İçecek Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ile 10.12.2023 tarihinde imzalanan ek protokolün Şirket tarafından tek taraflı olarak fesih edildiği, bu hususun 15.05.2024 tarihli ihtarname ile dağıtıcı firmaya tebliğ edilerek aykırılığın ortadan kaldırıldığı, bulguda belirtilen teminat mektuplarının lehtarının düzeltilmesine yönelik iade edilerek ihtarnamenin tebliğinden itibaren 15 iş günü içerisinde kesin ve süresiz 15.000.000,00 TL tutarındaki teminat mektubunu Şirkete sunacağı, aksi halde Şirket tarafından şartnamede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle cezai yaptırımların uygulanacağı, doğrudan borçlandırma sistemi sözleşmesi konusunda yukarıda belirtilen ihtarnamenin tebliğinden itibaren 15 iş günü içerisinde kesin ve süresiz 15.000.000,00 TL tutarında doğrudan borçlandırma sözleşmesi imzalanacağı, aksi halde cezai yaptırım uygulanacağı, bulguda belirtilen teminat mektupları ve sözleşmeye ilişkin hükümlerin şartname ve sözleşmeye uygun olarak temininin sağlanacağı ifade edilmiştir.

Şirket cevabından ve sunduğu evrakların incelenmesinden, Şirket tarafından bulguda belirtilen ek protokolün feshedildiği, lehtarları yanlış olan teminat mektuplarının iade edildiği, bunların yerlerine kesin ve süresiz 15.000.000,00 TL tutarında işin tamamına ait teminat mektubunun talep edildiği, doğrudan borçlandırma sistemi sözleşmesinin imzalanması için talepte bulunulduğu görülmüştür. Söz konusu taleplere ilişkin ihtarname 15.05.2024 tarihinde çekilmiş olup Şirket cevabının eklerinde rapor tarihi itibariyle teminat mektuplarının düzeltildiğine ve doğrudan borçlandırma sözleşmesinin imzalandığına dair kanıtlayıcı belge sunulmamıştır.

Sonuç olarak ihalelerde rekabet, eşit muamele, şeffaflık ve katılımın artırılabilmesi adına yapılacak olan ihalelerde sözleşme şartlarının net bir şekilde belirlenmesi, ihale yapıldıktan sonra sözleşmenin karşı tarafının şartlarını iyileştirici hale getirilmemesi gerekmektedir. Ayrıca alınacak teminat mektuplarında sözleşme ve sonrasında düzenlenen ek protokollerde teminat mektuplarındaki süre şartlarına, teminat miktarına ve lehtarına yönelik kontrollerin yapılarak, sözleşmeyi imzalayan Dağıtıcı firma ismine ait kesin süresiz teminat mektubunun alınması gerekmektedir.