Toptancı hal rüsum alacaklarının süresinde tahsil edilemediği, süresinde tahsil edilemeyen rüsum alacakları için gecikme bedeli tahsilatı yapılmadığı tespit edilmiştir.

5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 2’nci maddesinde hal rüsumunun malları satın alanlarca toptan satış bedeli üzerinden ödenen meblağı ifade ettiği belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un “Hal rüsumu” başlıklı 8’inci maddesinde; toptancı halinde satılan mallardan yüzde bir, toptancı hali dışında satılan mallardan yüzde iki oranında hal rüsumu tahsil edileceği belirtilmiştir.

Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmelik’in “Hal rüsumu” başlıklı 44’üncü maddesinde ise yine yukarıdaki kanun maddesinde geçen düzenlemelere yer verilmiş olup ek olarak maddenin 9’uncu fıkrasında, hal rüsumunun malları satın alanlarca beş iş günü içinde ödeneceği ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin “Bildirim” başlıklı 41’inci maddesinin on dördüncü fıkrasında; bildirim üzerine tahakkuk eden hal rüsumunun beş iş günü içinde ödenmemesi halinde, ödeme yapılana kadar yeni bir bildirimde bulunulamayacağı hükmüne yer verilmiştir. Dolayısıyla belediyelerin hal rüsumunu süresi içinde ödemeyen bildiricilerin hal kayıt sistemi üzerinden bildirimlerini kapatma yetkisi bulunmaktadır. Bu sayede belediyelerin hal rüsum alacaklarını eksiksiz ve zamanında tahsil edebilmesi sağlanacaktır.

Yönetmelik’in “Hal rüsumunun paylaşımı” başlıklı 45’inci maddesinde ise süresinde ödenmeyen hal rüsum alacaklarına ilişkin bilgilerin Bakanlık tarafından belediyelere bildirileceği, rüsum alacaklarının tahsilatının 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre yapılacağı belirtilmiştir.

Bu kapsamda Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü tarafından 16.11.2020 tarih 590521S8 sayılı yazı ile, belediyenin alacaklısı olduğu tespit edilen ödenmemiş rüsum bedellerini ve borçlu kişilerin bilgilerini içeren liste gönderilmiş olup, listede yer alan ödenmemiş hal rüsumu bedellerinin 6183 sayılı Kanun hükümleri uyarınca belediye tarafından tahsil edilmesi için gerekli işlemlerin tesis edilmesi istenmiştir.

Yapılan incelemelerden ve bakanlık tarafından gönderilen yazıdan da görüldüğü üzere, belediyenin beş iş günü süre dolmasına karşın tahsil edilmemiş hal rüsumu alacaklarının bulunduğu, süresinde tahsil edilmeyen hal rüsum alacakları için ise 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmadığı buna rağmen Yönetmeliğin 41’inci maddesi gereğince ilgililerin hal rüsumunu süresinde ödemeyen bildiricilerin hal kayıt sistemi üzerinden bildirimlerini kapatma yetkisini yeterince kullanmadıkları tespit edilmiştir.

Kamu idaresi tarafından verilen cevapta özetle; ödenmeyen hal rüsumu bulunduğunda sistemin kapatıldığı ifade edilmiş ve son 3 yılda idare hesabına yatan hal rüsumlarını gösterir tablo gönderilmiştir.

Hal kayıt sistemi üzerinden yapılan incelemelerde de görüldüğü üzere idarenin rüsum alacaklarının bulunduğu ve bu alacakların beş iş günü süre dolmasına rağmen tahsil edilmediği, tahsilatların etkin yapılamama nedeninin ise idarenin borcu olanların bildirimlerini kapatmadığından kaynaklandığı görülmektedir. Nitekim bu hususların yerine getirilmesi, Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü tarafından 16.11.2020 tarih 590521S8 sayılı yazı ile de Belediyeden istenmiştir.

Diğer yandan idarenin gönderdiği tahsilat tablosu bulgu konusu edilen hususu karşılamamaktadır. Zira bulgu konusu edilen husus tahsil edilemeyen kısımlar ve tahsilatta yapılan mevzuata aykırı uygulamalardır.

İdareyi gelir kaybına uğratan bu durumun önüne geçmek adına ilgili birimin yönetmelikte belirtilen yetkisini etkili bir şekilde kullanması ve böylece süresinde tahsilatın sağlanması, süresinde tahsil edilemeyen alacaklarda ise yönetmelikte de belirtiği şekilde 6183 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak işlem tesis edilmesi gerekmektedir.