Belediye tarafından ihale edilen minibüs hatlarının şartname ve sözleşmesindeki yaş, ebat ve engellilere uyumluluk özelliklerini taşımadığı görülmüştür.

1580 ve 5393 sayılı Kanun’lara göre toplu taşımaya ilişkin haklar Belediyeye aittir. Belediyeye ait olan bu hakkın Kanun çerçevesinde ihale yoluyla rekabete uygun, saydamlığı sağlayarak sürenin belirli olması gibi hususları da içerecek şekilde verilmesi gerekir. Bu çerçevede toplu taşıma hizmetleri bakımından görevli ve yetkili olan Belediyenin ihale şartnamesini düzenleyerek şeffaf ve rekabete uygun şekilde ihalenin yapılması gerekir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 1'inci maddesinde, belediyelerin kira, trampa, mülkiyetin gayri aynı hak tesisi ve taşıma işlerinin bu kanuna göre yürütüleceği, “Şartnameler” başlıklı 7’nci maddesinde, ihale konusu işlerin her türlü özelliğini belirten şartname ve varsa

eklerinin idarelerce hazırlanacağı, işin mahiyetine göre konulacak özel ve teknik şartlardan başka genel olarak yer alacak hususların şartnamelerde gösterilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir. İhtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanmasının esas olduğu, bunu sağlamanın herkes için geçerli şartnamenin hazırlanması ve şartnamede yer alan hükümlerin uygulanması olduğu açıktır. İhale öncesi hazırlanan, ihaleye teklif verecek olan kişilerin hak ve yükümlülüklerinin belirtildiği şartname tüm katılımcılar için önemlidir. Şartnamede yer alan hükümlerin hukukta var olan belirlilik ve öngörülebilirlik ilkesine uygun olması gerekir. Şartnamede idarenin ve ihaleye girecek olanların haklarını korumak amacıyla ödemenin nasıl olacağı, istenen şartlar, peşinatın veya taksitlerin süresinde ödenmemesi durumunda yaptırımların ne olacağı gibi hususlara açıkça yer verilmelidir. Şartnamede yer alan hükümlerin belirli ve öngörülebilir olması asıldır.

Belediye tarafından ihale edilen hatlara ilişkin işin şartnamelerinde istenen aracın yaşı, koltuk sayısı ile engellilerin binmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Şartnamelerde tahmin edilen bedelinin yanında ihaleyi kazananlara yönelik bazı mali yükümlülükler doğuran hükümler de bulunmaktadır. İhalede teklif edilen fiyatın yanında şartnamede yer alan diğer hükümler de ihale bedelinin bileşenidir. Yani ihale bedelini oluşturan teklif bedeli gibi unsurlardan birisidir. Şartnamede olan hükümler ihale hukukunu ilgilendirmektedir. Şartnamede yer alan hükümleri ihaleye teklif verenlerin bildiği, öngörülebilir ve şeffaf bir hüküm olduğu tartışmasız bir gerçektir. İhaleye teklif verenlerin ihale öncesi hazırlanan şartnameye göre teklif verdikleri göz önüne alınmalıdır. Şartnamede yer alan hükümlerde idari karar, yönetmelik maddesi, encümen veya meclis kararıyla değişiklik yapılamayacağı gibi, idare tarafından uygulanmaması da söz konusu olamaz.

İhale ile verilen hatlarda çalışan 21 adet aracın şartnameye aykırılık oluşturan durumları denetim taslak raporunda plaka bazlı olarak belirtilmiş olup, söz konusu bilgiler idarede de bulunmaktadır. Aykırılık oluşturan durumların aracın engelli vatandaşın kullanımına uygun olma, 7 yaşından büyük olmama ve araç kapasitesi şartına uymama olduğu görülmüştür.

Kamu idaresi cevabında, ilgili müdürlükler arasındaki koordinasyon eksikliğinden kaynaklanan bir durum olduğu, Belediyenin M Plaka İşletme Yönetmeliği'nin 23'üncü maddesine istinaden yolcu taşıma izni verilen minibüslerin yaş tespitinde (0-25) yaşını doldurmaları halinde minibüslerin değiştirilmek zorunda olduğu ve buna göre işlem yapıldığıı, araçların değişimi ve engelli vatandaşların kullanımına uygun olması şeklinde düzenleme yapılması için listede belirtilen minibüs sahiplerine makul süre içerisinde yazı yazılacağı ifade

edilmiştir. Her ne kadar idare cevabında, Belediyenin M Plaka İşletme Yönetmeliği'nin 23'üncü maddesine göre, yolcu taşıma izni verilen minibüslerin yaş tespitinde (0-25) yaşını doldurmaları halinde minibüslerin değiştirilmek zorunda olduğu ve buna göre işlem yapıldığı ifade edilmiş ise de, şartnamede yer alan ve tüm katılımcılar için uygulanması zorunlu hükmün Yönetmelik maddesi gerekçe gösterilerek uygulanmamasının kabul edilebilir bir tarafı bulunmamaktadır. Öncelikli olarak şartname hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihale edilen hatların şartnamesinde yer alan hükümler uygulanmamıştır. Yüklenicinin istenen araç yerine daha küçük bir araçla taşımacılık yapması nedeniyle yapmak zorunda olduğu satın alma gideri, akaryakıt ve sigorta gibi giderleri için daha az para ödediği malumdur. Yine yaşı dolduğu halde değiştirilmemesi ve engelliye uyumlu olmaması nedeniyle avantaj sağlanmıştır. Görevlilerce şartnameye aykırı uygulamayla ilgili gerekli denetimler yapılmayarak yüklenicinin avantaj sağlamasına neden olunmuştur.

Minibüslerin engellilerin rahat bir şekilde inip binebilmesi şekilde düzenlemenin sağlanması, idarenin yüklenicilerin sağladığı avantajı hesaplayarak talep etmesi ve bu güne kadar bu şekilde düzenlenmesinde sorumluluğu bulunan kişilerle ilgili sürecin işletilmesi gerekmektedir.