5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Belediye Başkanının Görev ve Yetkileri” başlıklı 38’inci maddesinin (f) bendinde Belediye başkanı belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmekle görevli ve yetkili kılınmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu'nun 61’inci maddesinin birinci fıkrasında, muhasebe hizmeti;

“Gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir.”

Şeklinde tanımlanmış, aynı maddenin ikinci fıkrasında muhasebe yetkilisinin, bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Aynı Kanun'un 60’ıncı maddesinin (e) bendinde de, ilgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmek mali hizmetler biriminin görevleri arasında sayılmıştır.

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un, “Ödeme zamanı ve önce ödeme” başlıklı 37’nci maddesinde; “amme alacaklarının hususi kanunlarında belli edilen zamanlarda ödeneceği, hususi kanunlarında ödeme zamanı tespit edilmemiş amme alacaklarının ise Maliye Vekaletince belirtilecek usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde ödeneceği” hükmü yer almaktadır. Kanun'un “Ödeme emri” başlıklı 55’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Amme alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumu bir "ödeme emri" ile tebliğ olunur.” denilmektedir.

Belirtilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; amme alacaklarına ilişkin olarak amme borçlusuna bir “ihbarname” düzenlenmeli ve tebliğ edildikten sonra 1 ay içinde ödeme yapılması istenmelidir. Buna rağmen ödeme yapılmazsa borçluya, 7 gün içinde borçlarını ödemesi veya mal bildiriminde bulunması için bir "ödeme emri" düzenlenerek tebliğ edilmelidir.

İdarenin 2018 yılı hesabının incelenmesi neticesinde: Bütçe Gelir Kesin Hesap Cetvelinde önemli görülen ancak tahakkuk tahsilat oranı düşük kalarak gelecek yıla devreden bazı gelir kalemleri aşağıda gösterilmiştir. İdarenin Mali Hizmetler Müdürlüğünün borcunu ödemeyen kişiler hakkında borcun ödenmesi ve yasal işlemlerin başlatılabilmesi için “Ödeme Emirlerini” zamanında düzenleyip daha sonra bu borçluları Hukuk İşleri Müdürlüğüne havale etmesi gerekmektedir.

Tablo 8: Tahsilat Oranı Düşük Katılma Payı ve Vergiler Tablosu

Kamu idaresi cevabında; “6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ‘un “Ödeme zamanı ve önce ödeme” başlıklı 37.nci maddesinde; “ Amme alacakları hususi kanunlarında belli edilen zamanlarda ödeneceği, hususi kanunlarında ödeme zamanı tespit edilmemiş amme alacaklarının ise Maliye Vekâletince belirtilecek usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde ödeneceği “hükmün altına alınmıştır.

6183 sayılı Kanun hükümlerine göre. Haciz yapılabilmesi için, borçlu mal bildiriminde bulunmamışsa, mal varlığı araştırmasına, alacakların tahakkuk ve tahsili noktasında yapılacak tüm tebligatlarda adres tespitini doğru bir şekilde yapılmamışsa, adres ve mal varlığı araştırmalarının hızlı, doğru ve en düşük maliyetle gerçekleştirilebilmesi için tüm teknolojik imkânların kullanılması gerekmektedir.

Merkezi yönetim kurumları tarafından kullanılan TAKBİS, MERNİS yazılımları, belediyeler borçlu mükelleflerin belediye sınırları dışındaki gayrimenkul bilgilerini görüntüleyememektedir

Gelir İdaresi Başkanlığı e-haciz sistemini uygulamaktadır. Ancak, belediyeler bu sistemden faydalanamamaktadır. Bu nedenle, sürekli bankalarla yazışma yapmak durumunda kalmaktadır.

Günümüzde 7201 sayılı Tebligat Kanunu’na göre elektronik tebligat yapma imkanı bulunmakla birlikte prosedürlerin uzunluğu sebebiyle belediyemiz halen elektronik tebligat uygulamasına geçememiştir.

Belediyemiz tarafından örneğin 2018 mali yılında 3.374 mükellefe, 2017 mali yılında,

7.302 mükellefe hukuki işlemler yapılmıştır. Yapılmaya da devam etmektedir.

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun uygulanmasında, belediye gelirlerinin takip ve tahsilatı noktasında personelin bilgi ve personel yetersizliği en kısa sürede giderilecek olup, tahsilat oranlarının arttırılması sağlanacaktır.” denilmiştir.

Sonuç olarak Bulguda özetle; 5393 sayılı Belediye Kanunu 38’inci maddesi hükümlerine göre, Belediye başkanının, belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmekle görevli ve yetkili olduğu, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu'nun 60 ve 61’inci maddelerine göre de idare gelirlerini tahakkuk ettirmenin, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmenin mali hizmetler biriminin görevleri arasında sayıldığı ayrıca gelir ve giderlere ilişkin iş ve işlemlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından muhasebe yetkilisinin sorumlu olduğu belirtilmişti. Öte yandan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un, 37 ve 55’inci maddelerine yer verilmek suretiyle amme alacaklarının takibine ilişkin usule yer verilmiş ve İdarenin 2018 yılı hesabının Bütçe Gelir Kesin Hesap Cetvelinde önemli görülen ancak tahakkuk tahsilat oranı düşük kalarak gelecek yıla devreden bazı gelir kalemleri belirtilerek tenkitte bulunulmuştu.

Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında ise; bulguda değinilen 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 37’nci maddesine yer verilmiş, mezkur kanun kapsamında haciz yapılabilmesi için, bazı durumlarda malvarlığı ve/veya adres doğrulamasına ihtiyaç olduğu, söz konusu araştırmalarının hızlı, doğru ve en düşük maliyetle gerçekleştirilebilmesi için tüm teknolojik imkanların kullanılması gerekeceği,

Merkezi Yönetim Kurumları tarafından kullanılan bazı yazılımların, İdareye borçlu mükelleflerin belediye sınırları dışındaki gayrimenkul bilgilerini içermediğini, idarenin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından kullanılan e-haciz sisteminden faydalanamadığı, dolayısıyla sürekli bankalarla yazışma yapmak durumunda kaldığı, prosedürlerin uzunluğu sebebiyle İdarenin elektronik tebligat uygulamasına geçemediği,

2018 mali yılında 3.374 mükellefe, 2017 mali yılında, 7.302 mükellefe hukuki işlemler yapıldığı ve yapılmaya da devam ettiği, 6183 ve 213 sayılı Kanunları uyarınca İdare gelirlerinin takip ve tahsilatı noktasında personelin bilgi eksikliği ve personel yetersizliğinin en kısa sürede giderileceği ve tahsilat oranlarının arttırılması sağlanacağı

ifade edilmiştir.

Kamu idaresi cevabının son paragrafı haricinde, cevaba iştirak etmek mümkün değildir. Zira idare cevabında bazı durumlarda malvarlığı ve/veya adres doğrulamasına için tüm teknolojik imkanların kullanılmasının zorunluluğunu iddia etmişse de söz konusu tespitlerin yapılması için gerekli teknolojik imkanların kullanılmaması ve/veya kullanamaması önünde herhangi bir engel belirtilmemiştir. Dolayısıyla idarenin cevabında belirtmediği teknolojik imkanları edinmesi ve/veya kullanmaya başlayarak İdare alacaklarını arttırılmaya çalışılması yerinde olacaktır.

Bir diğer husus ise gerek Merkezi Yönetim tarafından sunulan bazı programların kısıtlılığına gerekse de Gelir İdaresi Başkanlığı sisteminden yararlanılmamasına ilişkin yapılan tenkitlerdir. İdarenin 2016-2018 yılları arası Bütçe Gelir Kesin Hesap Cetvelleri incelendiğinde bulguda belirtilen hususun geçmişten süre gelen bir durum olduğu anlaşılmaktadır. Dolayısıyla İdarenin tenkit konusu tespitlerini, ilgili Bakanlıklar ve Gelir İdaresi Başkanlığı ile paylaşması ve bu durum için bir çözüm arayışında bulunması açısından üç yılın gerekli ve yeterli bir zaman olduğu aşikardır.

İdare cevabında, 2018 mali yılında 3.374 mükellefe, 2017 mali yılında, 7.302 mükellefe hukuki işlemler yapıldığı ve yapılmaya da devam ettiği belirtilmiştir. Oysaki: bulguya eklenen “Tahsilat Oranı Düşük Katılma Payı ve Vergiler Tablosu” ve idare cevabında yer verilen tablo karşılaştırıldığında; 2017 yılında tahsil edilemeyip 2018 yılına devir edilen 37.101.032,71 TL olduğu buna karşılık 2017 yılında toplam 7.709.969,01 TL için takibat yapıldığı, 2018 yılında tahsil edilemeyip 2019 yılına devir edilen 40.492.727,85 TL olduğu buna karşılık 2018 yılında toplam 4.657.760,37 TL için takibat yapıldığı görülmektedir. Gerek yapılan açıklamalar gerekse de aşağıdaki: İdarenin 2018 Yılı Meclis Denetim Komisyonu Raporu’nda yer verilen “31.12.2018 Tarihi İtibariyle Borç Döküm Tablosu”ndaki kısa ve uzun vadeli yükümlülükleri dikkate alındığında, İdarenin açısından gelir tahsilat oranlarını arttırıcı çalışmaların ne kadar elzem olduğu görülmektedir.

Tablo 9: Yalova Belediyesi 31.12.2018 Tarihi İtibariyle Borç Döküm Tablosu

Son olarak İdare cevabında; gelirlerinin takip ve tahsilatı noktasında personelin bilgi ve personel yetersizliği olduğuna ilişkin iddiaya katılmak mümkün değildir. Şöyle ki; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Norm kadro ve personel istihdamı” başlıklı 49’uncu maddesinde; Belediyenin yıllık toplam personel giderlerinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarın yüzde otuzunu aşamayacağı hüküm altına alınmıştır. Bu bağlamda İdarenin 2017 yılı bütçe gelirinin 139.020.277,95 TL, 2018 VUK yeniden değerleme oranının % 23,73 olduğu dikkate alındığında; İdare personel gideri tavanın 51.602.936,97 olduğu buna karşılık 2018 personel giderinin 41.186.643,18 TL olduğu görülmektedir. Dolayısıyla İdarenin toplam personel gideri tavanın yaklaşık %80’ini kullandığı ve boş kadrosunun bulunduğu hususları birlikte değerlendirildiğinde; mevcut personel sayısının yeterli olduğu değerlendirilebileceği gibi yeni personel istihdamının da önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır.

Netice itibariyle İdarenin; hem kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılması hem de kamu görevlileri açısından bir sorumluluk oluşmaması amacıyla, gelirlerin tahakkuk ve tahsilatını sağlaması gerekmektedir.