Büyükşehir Belediyesi tarafından bütçeden ödeme yapılmak suretiyle kendi şirketinden doğrudan satın aldığı deniz ulaşım hizmetini, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesi kapsamında işletilmesinin devri olarak kabul ederek işlem yapıldığı görülmüştür.

5216 sayılı Kanun’un “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinin ikinci cümlesinde, “Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.”, ikinci fıkrasına 7144 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesiyle eklenen üçüncü cümlesinde, “Büyükşehir belediyeleri, birinci fıkranın (p) bendinin ikinci cümlesinde yer alan kriterler esas alınarak büyükşehir belediye meclisi kararıyla belirlenen yerlerdeki toplu taşıma hatlarının işletmesinin o bölgede kurulu taşıma birlik veya kooperatiflerinden temin edilmesine karar verebilir. Bu durumda ihaleye katılacaklarda ve kullanılacak taşıma araçlarında aranacak şartlar belediyelerce belirlenir.” “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinin üçüncü cümlesinde, “Büyükşehir belediyesi, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir.”, “Diğer hükümler” başlıklı 28’inci maddesinde, “Belediye Kanunu ve diğer ilgili Kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanır.” ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Gelecek yıllara yaygın hizmet yüklenmeleri” başlıklı 67’nci maddesinde, “Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakım ve onarım işleri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri; sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, alt yapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç sökme- takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.” hükümleri yer almaktadır.

10.03.2014 tarih ve 05.214 sayılı Meclis kararına istinaden 2014 yılında imzalanan İzmir Körfezinde Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesinin “İşletme Bedeli ve Ödemeler” başlıklı 5’inci maddesinde, Şirketin işletme bedeli olarak, KDV hariç olmak üzere aylık hasılatının %1’ini Belediyeye üçer aylık dönemler halinde ödeyeceği belirtilmiştir.

16.03.2022 tarih ve 05.318 sayılı Meclis kararında, denizyoluyla yolcu ve araç taşımacılığı işletmeciliğinin 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesi ve 10.03.2014 tarihli ve 05.214 sayılı Meclis Kararı ile onanan “İzmir Körfezinde Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi” kapsamında Belediyenin şirketi olan İzmir Deniz İşletmeciliği Nakliye ve Turizm Ticaret Anonim Şirketine devredildiği, devir sözleşmesine göre tüm işletme giderlerinin şirket tarafından karşılandığı, bunun karşılığında elde edilen hâsılatın %99’unun şirkete, %1’inin ise Belediyeye kaldığı, son dönemde işletme giderlerinde meydana gelen artışlara karşılık elde edilen hâsılatın düşmesi nedeniyle mevcut devir sözleşmesi kapsamında verilen hizmetin yürütülmesinin sürdürülebilir olmaktan çıkması nedeniyle yeni bir devir sözleşmesi düzenlenmesi ihtiyacı doğduğu, bu kapsamda hazırlanan ve ekte yer alan “Deniz Yoluyla Yolcu ve Araç Taşımacılığı Devir Sözleşmesi”nin görüşülerek 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7/p ve 26’ncı maddeleri ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15/f maddesi gereği oyçokluğu ile kabul edildiği belirtilmiştir.

25.03.2022 tarihinde imzalanan “Deniz Yoluyla Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi”nin 5’inci maddesinde, sürenin 01.05.2022 tarihinden itibaren 41 yıl olduğu, “Gelirler ve İşletme Bedeli” balıklı 7’nci maddesinin “Gelirler” başlıklı 7.1’inci maddesinde, elde edilecek tüm hasılatın idareye ait olduğu, Bergama yolcu vapuru ve Kadifekale yüzer tesisinin işletilmesine ilişkin giderler ile kiralanmasıyla elde edilecek gelirlerin İzdeniz’e ait olacağı, deniz taksilerinin işletilmesine ilişkin tüm giderler ile gelirlerin İzdeniz’e ait olacağı, İdare tarafından uluslararası seferlerin düzenlenmesinin talep edilmesi durumunda yapılacak seferlere ilişkin tüm giderler ile gelirlerin İzdeniz’e ait olacağı, İdare’ye ait gemilerin büfelerinin işletmesi/işlettirilmesinin de İzdeniz’e ait olacağı ve buradan elde edilecek işletilmesi/işlettirilmesinden elde edilecek gelirlerin de yine İzdeniz’e ait olacağı, idare tarafından İzdeniz’e devredilen/devredilecek gemilerin sefer tarifelerini aksatmayacak şekilde İzdeniz tarafından üçüncü şahıslara kiralanabileceği, kira geliri elde edilmesi durumunda kira gelirinin %20’sinin İzdeniz tarafından idareye ödeneceği ve tüm reklam gelirlerinin idareye ait olacağı, “İşletme Bedeli” başlıklı 7.2’nci maddesinde, sözleşme kapsamında yapılacak seferler için idare tarafindan İzdeniz’e yapılacak ödemelerin ekte yer alan “Kıyı Tesisleri Mesafe Cetveli” ve “Mil Başı Fiyat Cetveli ve Fiyat Fark Hesabı”na göre hesaplanarak aylık olarak yapılacağı, sözleşmenin ekinde yer alan “Mil Başı Fiyat Cetveli ve Fiyat Farkı Hesabı“ ve “Kıyı Tesisleri Mesafe Cetveli”nin her yılın Aralık ayı içerisindeki ilk Belediye Meclis toplantısında görüşülüp alınacak karar doğrultusunda güncellenecek her yıl 1 Ocak itibariyle uygulanacağı, sözleşmenin 6.6’ncı maddesinde belirtilen nedenlerle sefer iptali yapılması durumunda iptal edilen seferin/seferlerin bedelinin %70’inin İzdeniz’e ödeneceği ve gemilerin yapacağı ölü miller için İzdeniz’e herhangi bir ödeme yapılmayacağı belirtilmiştir.

Kamu İdaresi tarafından, 5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesininin birinci fıkrasının (p) bendi ile 26’ncı maddesinden bahsedilerek toplu taşıma hizmetlerinni Belediyenin görev ve sorumlulukları arasında sayıldığı, söz konusu hizmetin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebileceği belirtildiği, “Deniz Yoluyla Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi” ile Belediyenin şirketi olan ve %92,90 ortağı olduğu İZDENİZ A.Ş.’ne 01/05/2022 tarihinden itibaren 41 (kırkbir) yıllığına belirtilen bedel ile devredildiği, İZDENİZ A.Ş.’ne aylık olarak hakediş ödemesi yapıldığı, işletmeden kaynaklanan tüm giderlerin (personel, akaryakıt, gemi kiralama, bakım-onarım vb. dahil tüm işletme giderleri) İZDENİZ A.Ş. tarafından karşılandığı,“Bedel” kelimesinin Türk Dil Kurumu sözlüğünde “fiyat” olarak tanımlandığı, bu kapsamda 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesinde belirtilen “belirlenecek bedel” ifadesinin sadece ödeme alınması durumunu değil aynı zamanda ödeme yapılması durumunu da kapsadığı, deniz yoluyla yolcu ve araç taşımacılığı hizmetinin Belediyenin şirketi ve %92,90 ortağı olduğu İZDENİZ A.Ş.’ne devredilmesinde meclis kararı bulunduğu, devir sözleşmesinde ise süre ve bedelin tanımlandığı göz önüne alındığında 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine bir aykırılık oluşmadığının değerlendirildiği belirtilmiştir.

Görüleceği üzere ulaşımda artan maliyetler dikkate alınarak karma bir sistem belirlenmiştir. 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesinde, toplu ulaşım hizmetlerini, belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilecektir. 2886 sayılı Kanun’a göre ihale edilen işte Belediyenin gelir elde etmesi söz konusudur. Maddede yer alan düzenlemede ihale edilmeksizin Meclisin belirlediği süre ve bedel ile işletmenin devri söz konusu olabilecektir. Bu maddeye göre devrin olabilmesi Belediyenin bir gelir elde etmesiyle mümkündür. Ancak toplu ulaşıma ilişkin bir gider yapılması söz konusu olduğunda, diğer bir anlatımla Belediyenin hizmet için para ödediği bir durumda 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine göre devir olması mümkün değildir. Toplu ulaşım için ödeme yapılması durumunda bu iş 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamına girmemektedir. Yapılan hizmet alımı 5393 sayılı Kanun’un 67 ile 4734 sayılı Kanun’a göre ihale yoluyla yapılmalıdır. Bir taraftan gelirin Belediyeye ait olması, diğer taraftan ulaşım için bütçeden ödeme yapılması bu işin 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında olduğu şeklinde değerlendirilemez. Ulaşım maliyetlerinde oluşan artış nedeniyle 2014 yılında yapılan devir sözleşmesinin uygulanmasının fiilen mümkün olmadığı kanaatine varıldığında, yapılacak iş Belediyenin şartname düzenleyerek denizyoluyla ulaşım hizmetini ihale yoluyla satın almasıdır. Kamu İdaresi cevabında yer alan ifadelere yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde katılmak mümkün olmamıştır.

16.03.2022 tarih ve 05.318 sayılı Meclis kararına istinaden 25.03.2022 tarihinde imzalanan “Deniz Yoluyla Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi”nin içeriğinin ve yapılan devrin 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında olan toplu ulaşım hizmetlerini 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini şirketine devredebileceği hükmüne uygun olmadığı ve denizyoluyla ulaşım hizmetinin ihale yoluyla yapılması gerekmektedir.