Hatay Büyükşehir Belediyesi sınırları içindeki halk otobüslerinin, ihale yapılmadan encümen kararıyla faaliyet gösterdikleri tespit edilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun;

“Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin “p” bendinde;

“Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018- 7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek” hükmü,

Aynı maddenin 2’nci fıkrasında;

“... Büyükşehir belediyeleri, birinci fıkranın (p) bendinin ikinci cümlesinde yer alan kriterler esas alınarak büyükşehir belediye meclisi kararıyla belirlenen yerlerdeki toplu taşıma hatlarının işletmesinin o bölgede kurulu taşıma birlik veya kooperatiflerinden temin edilmesine karar verebilir. Bu durumda ihaleye katılacaklarda ve kullanılacak taşıma araçlarında aranacak şartlar belediyelerce belirlenir...” hükmü ile

Ek 2’nci maddesinin son fıkrasında ise;

“Büyükşehir belediyesi sınırlarına giren belediyelerin, kanunların verdiği yetkiye dayanarak yürütmekte oldukları toplu taşıma ve ulaşım hizmetlerinin, gerçek ve tüzel kişilere

yaptırılması amacıyla verilen ruhsat, imtiyaz sözleşmesi ve ulaşım araçları kira sözleşmesi, ruhsatta öngörülen süre ve sahip oldukları hat güzergâhı ile sınırlı olmak şartıyla herhangi bir işleme gerek kalmaksızın büyükşehir belediyesi toplu taşım ve ulaşım sistemine dahil edilir.” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda yer alan mevzuat gereğince, toplu taşıma hakkının büyükşehir belediyesinin görev ve yetkisinde olduğu anlaşılmaktadır. Büyükşehir belediyesine ait olan bu hakkın ihale yoluyla rekabete uygun, saydamlığı sağlayarak sürenin belirli olması gibi hususları da içerecek şekilde verilmesi gerekir. Bu yetki büyükşehir belediyesi adına belediye meclisine aittir. Belediye meclisince alınacak bir kararla bu yetki encümen tarafından da yerine getirilebilir. Ancak meclis veya encümen imtiyaz niteliği taşıyan toplu taşıma hizmetlerini ihale yoluyla devretmemiş, mevzuata uygun olmayan şekilde çalışma belgeleri düzenleyerek toplu taşımada bir tekel oluşturmuştur.

Toplu taşıma hizmeti imtiyaz sözleşmesi, kira sözleşmesi veya ruhsat verilmesi yoluyla da gördürülebilir. Ancak yukarıda ifade edilen mevzuat gereğince bu düzenlemelerin belirli bir süre için yapılması gerekmektedir.

Danıştay 13. Dairesinin Esas No:2015 / 985, Karar No: 2015 / 3164 numaralı kararında;

“... toplu taşıma hizmetlerinin ruhsat vermek suretiyle yerine getirilmesi usulünde ise ruhsat verilecek sürenin, tespit edilen muhammen bedelin yıllık mı yoksa ruhsat verilen süre için mi öngörüldüğünün, yıllık olarak tespit edilmiş ise her yıla ilişkin artış oranının nasıl belirleneceğinin vb. hususların açık bir şekilde ortaya konularak söz konusu ihalenin yine Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yapılması gerektiği, toplu taşıma hizmetlerinin gördürülmesinde ruhsat verme yönteminin seçilmesi hâlinde verilecek olan ruhsatın süresiz bir şekilde verilemeyeceği, belli bir süre dâhilinde ruhsat verilmesi gerektiği görülmektedir.

Bu durumda, ilgili mevzuat ve dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesi sonucunda; toplu taşıma hizmetinin yerine getirilmesinde ruhsat verme yönteminin seçilmesi hâlinde, süresiz olarak ruhsat vermenin söz konusu olmadığı, belli bir süre dâhilinde ruhsatın verilmesi gerektiği, bu süreye göre muhammen bedelin belirlenmesinin şart olduğu, bu hususlar ortaya konulduktan sonra Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun bir şekilde ihalenin yapılması gerektiği ...” yönünde hüküm verilmiştir.

Belediye tarafından yürütülen uygulamada ise, yürürlükten kaldırılan 1580 sayılı

Kanun’a dayanılarak 1988 yılında çıkarılan Antakya Belediyesi Denetiminde Çalıştırılacak Özel Halk Otobüslerine Ait Yönetmelik’e istinaden 1993 yılında mevzuata aykırı olarak encümen kararıyla belediye ve kooperatif arasında protokol yapılmış ve süresi altı yıl olarak belirlenmiştir. Ancak 1994 yılında belediye meclisince, belediye encümenine böyle bir yetki verilmediği gerekçesiyle anılan protokol iptal edilmesine rağmen karara uyulmamış ve taşımacılık faaliyetleri süresiz olarak devam etmiştir. Daha sonraki yıllarda ise yeni eklenen otobüsler için encümen kararıyla süre belirtilmeksizin izin belgesi verilerek uygulama yürütülmüştür.

ile;

Hatay Büyükşehir Belediye Meclisi almış olduğu 09/10/2019 tarih ve 197 sayılı kararı

Ulaşım Daire Başkanlığının Belediye Encümenine ihale yapılması yetkisi verilmesi

yönündeki talebi reddedilmiştir.

23.10.2019 tarihli ve 2019-317 sayılı UKOME Kararı ile de;

“Büyükşehir Belediye Kanununun 7. ve 9. Maddeleri ve 5393 Sayılı Belediye Kanununun 15. Ve 67. Maddelerinin verdiği yetki ile tekel oluşturmayacak şekilde UKOME Kararlarına uygun şartları sağlayan taşımacılara Çalışma İzin Belgesi düzenlenerek yıllık ruhsatlandırma metodu ile çalıştırılması ve söz konusu bölgelerde yeni taşımacılık ihtiyacı olması durumunda konunun ayrıca değerlendirilmesi.”

kabul edilmiştir.

Sonuç olarak, şehir içi toplu taşıma faaliyetinin ihale yapılmaksızın süresiz olarak verilen izin belgeleriyle tekel oluşturularak yürütülmesi mevzuata aykırıdır.