Karar Künyesi
Gelir tahakkukunda yaşanan sistematik sorun
Çelikhan Belediyesi'nin gelirlerinin tahakkuku işlemlerinde sistemden kaynaklanan, mükerrer kayıt şeklinde gerçekleşen ve Faaliyet Sonuçları Tablosunu ciddi şekilde etkileyen hata bulunmaktadır.
Muhasebe yazılımı sistemi aynı miktarları hem 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı hem de 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı'na atmakta, 600 Gelirler Hesabı mükerrer çalışmaktadır. Gerçekleşmesi tahakkuka bağlı bazı gelir kalemlerinde, özellikle Faaliyet Sonuçları Tablosunda 600.01.02.09 Mülkiyet Üzerinden Alınan Diğer Vergiler ile 600.03.01.02.58 Su Hizmetlerine İlişkin Gelirler kalemlerindeki 2017 yılına göre iki kattan fazla artış bu sorunu ortaya koymaktadır. 6.413.989,02 TL tutarındaki 2017 gelirine karşın 2018 yılındaki 8.006.394,07 TL’na ulaşan gelirdeki en büyük artış tahakkuksuz bir kalem olan 600.05.02.02.51 Merkezi İdare Vergi Gelirlerinden Alınan Paylardaki 1 milyon TL’nin üzerindeki artıştan kaynaklanmaktadır. Buna karşın yukarıda anılan iki kalemdeki artışın açıklamasının vergi mevzuatındaki veya su fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmayacağı açıktır. Bu nedenle 600 Gelirler Hesabı’ndaki rakam gerçeği yansıtmamaktadır. Hatanın bu hesaptaki miktarı ne ölçüde etkilediği net olarak hesaplanamamakla birlikte bazı kalemlerde yukarıda bahsedildiği üzere iki kata ulaşmaktadır. Bu durum, bir başka deyişle gelir tahakkukunun olması gerekenden yüksek olması hem tahsilat oranını düşük gösterecek hem de muhtelif kanunlarda gerçekleşen yıl gelirlerine atıf yapan (Örneğin personel gideri sınırlaması gibi) hükümlerin işlerliğini etkileyecektir.
Alacak takiplerindeki etkisizlik
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun “Gelirlerin toplanması sorumluluğu” başlıklı 38’inci maddesinde “Kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur” düzenlemesine yer verilmiştir. Aynı Kanun'un “Kayıt zamanı” başlıklı 50’nci maddesinde; “Bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir. Bütün malî işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve her muhasebe kaydının
belgeye dayanması şarttır” düzenlemesine, “Kamu gelir ve giderlerinin yılı ve mahsup dönemi” başlıklı 51’inci maddesinde ise; “Kamu gelir ve giderleri tahakkuk ettirildikleri malî yılın hesaplarında gösterilir” düzenlemesine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri çerçevesinde Belediyenin yapmış olduğu faaliyetler kapsamında oluşan gelir ve alacaklarının ilgili kanunlarınca tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi, gelirlerin tahakkuk esasına dayalı olarak muhasebe kayıtlarına alınması ve vadesi geldiği halde ödenmeyen alacakların tahsili için mevzuat hükümleri çerçevesinde kanuni takip işlemlerinin başlatılması gerekmektedir.
Mizanda yer alan 800 Bütçe Gelirleri Hesabı’nda yer alan ve gerçek tahsilatı gösteren miktar olan 7.152.188,79 TL’ye karşılık 600 Gelir Hesabı'nda yer alan 8.022.971,28 TL arasında bir kısmı önceki bölümde açıklanan nedenden de kaynaklanan bir tahsilat açığı söz konusudur. Bazı gelir kalemlerindeki gerçek olmayan yükseklikteki tahakkuk kayıtları nedeniyle tahsilat açığı kaçınılmaz olacaktır.
Belediye tarafından su ve vergi gelirlerine ilişkin alacakların tahsil edilmesi yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirilmemektedir. 236.226,54 TL su geliri tahakkukuna rağmen 97.040,02 TL tahsilat söz konusudur. Tahsilatın tahakkuka oranı %41’dir. Tahsil edilemeyen 139.186,52 TL yılsonunda 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı'na alınmıştır. Bu miktarlar muhasebe olarak 121 kodlu hesaba aktarılırken gelirin takibe alınmasındaki hukuki süreç sürdürülmemiştir.
Kurumun yapmış olduğu faaliyetler kapsamında oluşan gelir ve alacaklarının ilgili kanunlarınca tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi, gelirlerin tahakkuk esasına dayalı olarak muhasebe kayıtlarına alınması ve vadesi geldiği halde ödenmeyen alacakların tahsili için mevzuat hükümleri çerçevesinde hukuki takip işlemlerinin başlatılması gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında;
Gelir tahakkukunda yaşanan sorunun çözümü bakımından, aksaklıkların giderilerek Faaliyet Tablosu Sonuçlarını etkileyen hataların düzeltilmesi amacıyla kullanılan muhasebe yazılım sistemi düzenleyicileri ile görüşülerek hataların giderilmesinin sağlanacağı;
Alacak takiplerindeki etkisizlik bakımından, Kurumsal gelir ve alacaklar ile ilgili gelirlerin tahakkuk esasına dayalı olarak muhasebe kayıtlarına alınması ve vadesi geldiği halde ödenmeyen alacakların tahsili için mevzuat hükümleri çerçevesinde hukuki takip işlemlerinin başlatılacağı ;
bildirilmiştir.
Sonuç olarak Kurum yanıtında gelir tahakkuku ile ilgili muhasebe ile ilgili hataların muhasebe yazılım sisteminin gözden geçirilerek düzeltileceği, Kurumsal alacakların takip ve tahsili ile ilgili olarak ise hukuki takibata başlanacağı iletilse de, 2018 yılı Faaliyet Sonuçları Tablosunun 600 Gelir Hesabı ve Bilançonun 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabında tutarı net olarak belirlenmesi mümkün olmayan sorunlar varlığını korumaktadır. Yazılım ve hukuki yetersizliklerin en kısa sürede düzeltilerek Kurumun zaten düşük olan öz gelirlerinin artırılması; yöneticilerin daha isabetli kararlar almaları ve mali tablo okuyucularının doğru bilgilendirilmesi bağlamında mali tabloların gerçek durumu yansıtmasının sağlanması gerekmektedir.