Belediye’nin maddi duran varlık hesaplarında kayıtlı bulunan ancak hizmet imtiyaz sözleşmeleri uyarınca şirketlere işletme hakkı devredilen yeraltı ve yerüstü düzenleri (otopark, ekmek büfesi), binalar (sosyal tesis, kafeterya, kreş vs.) ile tramvayların 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabında takip edilmediği görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin “Hesabın niteliği”başlıklı 200’üncü maddesinin birinci fıkrasında:

“Hizmet imtiyaz varlıkları hesabı, hizmet imtiyaz sözleşmesine konu maddi duran varlıkların izlenmesi için kullanılır.”

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin “Hesabın işleyişi”başlıklı 201’inci maddesinin (a) bendinin birinci fıkrasında:

“Mahalli idarelere ait maddi duran varlıklardan hizmet imtiyaz sözleşmesine konu edilenler işletme süresinin başladığı tarihte bu hesaba borç, ilgili maddi duran varlık hesabına alacak kaydedilir.” ve yine 201’inci maddenin b bendinin birinci fıkrasında “Hizmet imtiyaz sözleşmesi sona erdiğinde hizmet imtiyaz varlıkları kayıtlı değerleri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilir.”denilmektedir.

Belediye’nin mülkiyetinde bulunan taşınmazlardan; büfe, sosyal tesis, otopark, çay ocağı, restoran, tramvay hatları gibi bir kısmının belirlenen sürelerle geçerli olmak üzere, 5 tanesi Belediyeye ait 17 farklı şirkete işletme hakkı imtiyazı ile devredildiği ve geçmiş yıllarda ana hesap bazında toplu kayıt yapıldığından bu taşınmazların ayrı ayrı değerlerinin muhasebe birimince bilinemediği görülmüştür. Bulguda yer verilen taşınmazların değerleri Emlak İstimlak Daire Başkanlığının oluşturduğu taşınmaz cetvellerinden elde edilmiştir. Bu nedenle, Bulguda yer verilen taşınmaz değerlerinin sıhhati hususunda yeterli güvence elde edilemediğinden gerçek tutarlara İdarenin kendi içinde yürüteceği koordineli ve kapsamlı bir

çalışma sonucu ulaşılabileceği değerlendirilmektedir.

Buna göre; 250 Arazi ve Arsalar Hesabında takip edilen ve taşınmaz cetvellerindeki değeri 11.569.180,82 TL olan otopark, katı atık tesisi ve büfelerin işletme haklarının;

252- Binalar Hesabında takip edilen ve taşınmaz cetvellerindeki değeri 448.454.685,70 TL olan sosyal tesis, müze ve ticari alan, otel, kafeterya, çay ocağı ve restoranların işletme haklarının şirketlere verildiği,

254.04.01- Demiryolu ve Tramvay Taşıtları Hesabında takip edilen kayıtlı değeri 350.064.026,05 TL olan toplam 47 adet tramvayın işletme hakkının ise ESTRAM A.Ş.’de olduğu görülmüştür.

Belediye ile şirketler arasında akdedilen sözleşmeler uyarınca, bahse konu taşınmazların ve tramvayların işletilmesi ile elde edilecek gelirlerden Belediyece alınacak kira ve irtifak hakları düşüldükten sonra kalan tutarların, sözleşmelerinde hüküm altına alındığı sürelerle sınırlı olmak üzere şirketlere bırakıldığı görülmüştür. Buna göre, Belediyenin bu sürelerde ilgili taşınır ve taşınmazların maliki olmasından veya işletmesinden doğabilecek herhangi bir kazanımının kalmadığı değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, bu sürelerle sınırlı olmak üzere, ilgili taşınır ve taşınmazların kullanımının sözleşmelerinde öngörülen bedel ve süre karşılığında şirketlere bırakılmasının, hesaplarda kamuoyu ve mali tablo kullanıcılarına bu yönü de ortaya koyacak şekilde sunulması gerektiği değerlendirilmektedir. Söz konusu durum kurum mali tablolarında önemli boyutta bir farklılaşma yaratmaktadır.

Buna göre; şirketlere işletme hakkı imtiyazı tanınan toplam kayıtlı değeri 810.087.892,57 TL olan; arazi, arsa, bina ve taşıtların; 250 Arazi ve Arsalar Hesabı, 252 Binalar Hesabı ve 254 Taşıtlar Hesabının alacağına, 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabının borcuna kayıt edilmesi gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "Bulguda; Belediye’nin maddi duran varlık hesaplarında kayıtlı bulunan ancak hizmet imtiyaz sözleşmeleri uyarınca şirketlere işletme hakkı devredilen yeraltı ve yerüstü düzenleri (otopark, ekmek büfesi), binalar (sosyal tesis, kafeterya, kreş vs.) ile tramvayların 256 İmtiyaz Varlıkları Hesabında takip edilmediği tespiti yer almaktadır.

Bulgu doğrultusunda şirketlere işletme hakkı devredilen ve ilgili hesapta takip edilmesi gereken yerler Mali Hizmetler Dairesi Başkanlığı ile koordineli bir şekilde 256 İmtiyaz Varlıkları Hesabında takip edilmesi sağlanacaktır." denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında; bulgu konusu husus kabul edilerek Belediyenin maddi duran varlık hesaplarında kayıtlı bulunan ancak hizmet imtiyaz sözleşmeleri uyarınca şirketlere işletme hakkı devredilen yeraltı ve yerüstü düzenleri (otopark, ekmek büfesi), binalar (sosyal tesis, kafeterya, kreş vs.) ile tramvayların 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabında takip edileceği ifade edilmiştir

Bahse konu taşınmazlar ile tramvayların işletilmesi neticesinde elde edilecek gelirlerden Belediyece alınacak kira ve irtifak hakları düşüldükten sonra kalan tutarlar, sözleşmelerinde hüküm altına alındığı sürelerle sınırlı olmak üzere şirketlere bırakıldığından, Belediyenin bu süreler boyunca ilgili taşınır ve taşınmazların maliki olmasından veya işletmesinden doğabilecek herhangi bir kazanımının kalmadığı kabul edilmelidir. Buna göre, bu sürelerle sınırlı olmak üzere, ilgili taşınır ve taşınmazların kullanımının sözleşmelerinde öngörülen bedel ve süre karşılığında şirketlere bırakıldığının; hesaplarda, kamuoyu ve mali tablo kullanıcılarına bu yönü de ortaya koyacak şekilde sunulması gerektiği zira söz konusu durumun Kurum mali tablolarında önemli boyutta bir farklılaşma yarattığı değerlendirilmektedir.

Diğer yandan, 2018 yılı mali tablolarında; şirketlere işletme hakkı devredilen taşınır ve taşınmazların ilgili hesap olan 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabı yerine Belediyenin ilgili maddi duran varlık hesaplarında takip edilmesi neticesinde;

Taşınmaz cetvellerindeki değeri 11.569.180,82 TL olan otopark, katı atık tesisi ve büfelerin işletme haklarının şirketlere verilmesine rağmen; 250 Arazi ve Arsalar Hesabında takip edildiği,

Taşınmaz cetvellerindeki değeri 448.454.685,70 TL olan sosyal tesis, müze ve ticari alan, otel, kafeterya, çay ocağı ve restoranların işletme haklarının şirketlere verilmesine rağmen 252- Binalar Hesabında takip edildiği,

Kayıtlı değeri 350.064.026,05 TL olan toplam 47 adet tramvayın ise işletme hakkının ESTRAM A.Ş.’de olmasına ragmen 254.04.01- Demiryolu ve Tramvay Taşıtları Hesabında takip edildiği görülmüştür.

Buna göre; şirketlere işletme hakkı imtiyazı tanınan toplam kayıtlı değeri 810.087.892,57 TL olan; arazi, arsa, bina ve taşıtların; 250 Arazi ve Arsalar Hesabı, 252 Binalar Hesabı ve 254 Taşıtlar Hesabının alacağına, 256 Hizmet İmtiyaz Varlıkları Hesabının borcuna kayıt edilerek mali tablo kullanıcıları için ihtiyaca ve gerçeğe uygun muhasebeleştirme ve sunumun yerine getirilmesi gerekmektedir.