İdarenin görev ve sorumluluk alanına girmediği halde yol üzeri otoparkların işletilmesi ve değerlendirilmesinin ortak hizmet projesi kapsamına alınarak yönetim kurulu üyeleri Belediye Encümeninden oluşan S… Vakfına devredildiği görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasında büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları hüküm altına alınmış ve söz konusu fıkranın (f) bendinde; Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek görev ve yetkisi büyükşehir belediyesine verilmiştir.

Aynı maddenin üçüncü fıkrasında ise büyükşehir ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri

hüküm altına alınmış ve söz konusu fıkranın (d) bendinde;

“Birinci fıkrada belirtilen hizmetlerden; 775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, (…)(5) spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parkları yapmak; yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak; mabetler ile sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat varlıkları ve tarihî dokuyu korumak; kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin geliştirilmesine ilişkin hizmetler yapmak; bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek.” hükmü tesis edilmiştir.

Söz konusu (d) bendinde belirtildiği gibi, madde metninde gösterilen 5 no.lu dipnotta, 24.12.2020 tarihli ve 7261 sayılı Kanunun 29’uncu maddesiyle, bu bentte yer alan yer alan “otopark,” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve bende “ilişkin hizmetler yapmak” ibaresinden sonra gelmek üzere “; bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek” ibaresi eklenmiştir.

Anlaşılacağı üzere, büyükşehir ilçe belediyelerinin yol üstü araç park yerlerini işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek yetkisinin olmadığı kanun koyucu tarafından netleştirilerek kendilerine yalnızca bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek yetkisi verilmiştir.

Bununla birlikte; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Park ücretinin alınması, araçların çektirilmesi ve kaldırılması ile muhafazası” başlıklı 79’uncu maddesinde;

“Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol-ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, büyükşehir belediyeleridir.

Birinci fıkra hükmüne aykırı olarak park ücreti alan veya almaya teşebbüs edenler, fiilleri daha ağır bir ceza gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, altı aydan iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.” hükmü yer almaktadır.

Diğer yandan, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinin (c) bendine göre; belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya

uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden ve açıklamalardan anlaşılacağı üzere; büyükşehir belediyesi kurulmuş olan illerde, ilçe belediyelerinin yol üstü otopark işletebilmesi mümkün bulunmamaktadır. Aksi halde, ilçe belediyeleri tarafından yol üstü (sokak arası) otopark işletilmesi ve/veya işlettirilmesi halinde uygulanacak cezai müeyyideler 2918 sayılı Kanun’da gösterilmiştir.

Ayrıca ortak hizmet projelerinin hayata geçirilebilmesinin ön koşulu, proje kapsamına alınacak faaliyetin; ilgili belediyenin görev, yetki ve sorumluluğunda bulunmasıdır. Dolayısıyla ilgili belediyenin görev, yetki ve sorumluluğunda bulunmayan bir konuyla ilgili meclis kararının varlığı, taraflar arasında protokolün düzenlenmesi ve hatta mahallin en büyük mülki idare amirinin onayı, bu durumu ortak hizmet projesi statüsüne taşımayacaktır.

Yapılan incelemede, 02.10.2014 tarihli ve 82 sayılı Meclis Kararı ile Belediye Başkanına ortak hizmet ve proje gerçekleştirebilmek için yetki verildiği, verilen bu yetkiye istinaden İdare ile … Vakfı arasında Maltepe Belediyesinin hüküm ve tasarrufu altında bulunan otopark ve otopark olarak kullanılmaya müsait ( park ve yeşil alanlar ile yer üstü, yer altı açık ve kapalı otopark alanları dâhil) alanların park, yol kenarı park ve duraklama hizmetlerinin Vakıf tarafından işletilmesine ilişkin hüküm ve koşulların düzenlendiği 15 yıl süreli ortak işbirliği protokolü düzenlendiği ve 02.04.2015 tarihinde protokole ilişkin ilçe mülki idare amirinin onayının alındığı görülmüştür.

Ayrıca belirtmek gerekir ki; Belediyenin ortak hizmet protokollerinin hüküm ifade edebilmesinin ön koşulu; “görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda” olmasıdır. Bu durumda, aracını yukarıda belirtilen ilgili alanlara park etmek isteyen vatandaştan Vakfın isteyeceği ücret de hukuka aykırı olmaktadır. Hukuka aykırı olarak istenen ücretten dolayı herhangi bir olumsuz olayın vuku bulması durumunda Belediyenin maddi ve manevi sorumluluğu doğacaktır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; 2015 yılında Maltepe ilçesi

sınırları içerisinde tespit edilen trafik yoğunluğundan kaynaklanan, gerek ilçe ekonomisine gerekse genel ekonomiye sıkıntı yaratan bu yoğunluk ve geçici süreli park konusunda yaşanan sorunların nedenlerine ilişkin yapılan çalışma neticesinde, Maltepe ilçesinde mevcut kapalı ya da açık otopark imkânı olmasına rağmen konut sahipleri, ilçe esnafı, ilçeyi ziyarete gelenler tarafından park sorumlarının yaşandığının tespit edildiği; bunun üzerine, Maltepe ilçesinde tespit edilen sorunların çözümüne yönelik bir proje çalışmasının başlatıldığı; bu proje kapsamında İdareyle Vakıf arasında ortak hizmet projesinin akdedildiği;

Projenin uygulama modeli ve çalışmalarının alt yapısının Karayolları Trafik Kanunu’nun 10’uncu maddesinin b/l bendinde yer alan “yapım ve bakımından sorumlu olduğu yolları trafik düzeni ve güvenliğini sağlayacak durumda bulundurmak”, 5393 sayılı Belediye Kanun’un 15/a maddesinde yer alan “belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak”, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin üçüncü fıkrası (a) bendinde yer alan “kanunlarla münhasıran büyükşehir belediyesine verilen görevler ile birinci fıkrada sayılanlar dışında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak”, aynı fıkranın (d) bendinde yer alan “birinci fıkrada belirtilen hizmetlerden; 775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, (…) spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parkları yapmak; yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak; mabetler ile sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat varlıkları ve tarihî dokuyu korumak; kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin geliştirilmesine ilişkin hizmetler yapmak; bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek” hükümlerine dayandırıldığı;

24.12.2020 tarihli ve 7261 sayılı Kanunun 29'uncu maddesiyle, 5216 Sayılı Kanunun

(d) bendinde yer alan “otopark,” ibaresinin madde metninden çıkarıldığı; uygulama projesine esas teşkil eden proje protokolünün de, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 75’inci maddesinde yer alan “kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, özürlü demek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 507 Sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkârlar Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirilebilir.” hükmüne göre hazırlandığı ve yasal mevzuat gereği Kaymakamlık makamınca da imzalandığı;

Maltepe Belediyesince projenin tamamıyla, 5216 sayılı Kanun’un 27’nci maddesinin

ikinci fıkrası hükümlerine istinaden, “Büyükşehir Belediyesince meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park, spor ve kültür tesislerin, Büyükşehir Belediyesi ile Büyükşehir kapsamdaki diğer belediyeler arasında dağılıma ilişkin esaslar Büyükşehir Belediye Meclislerince belirlenir.” amir hükümleri doğrultusunda Maltepe Belediyesine bırakılan alanlarda yürütüldüğü;

Bu nedenle Büyükşehir Belediyesinin yetki alanında olmamakla birlikte, ortak projenin amacının otoparka dayalı olarak yapılmadığı; projenin hayata geçirilmesinden sonra trafik akışının rahatlamasında, ekonomik göstergelerde, legal olmayan otopark uygulamalarının sonlandırılmasında mesafe alındığı;

Proje kapsamının, Büyükşehir Belediyesi ana arter listesinde olmayan bazı sokak ve caddelerde 5393 sayılı Kanun’un 75/c maddesine istinaden mülki idare amiri tasdikli 15 yıl süreli ve otopark uygulaması olmadığı için UKOME kararına gerek olmayan ilçe belediyesi sorumluluğunda olan yerler olduğu;

5393 sayılı Kanun ile 5216 sayılı Kanun’daki düzenlemelerin kendi uygulamalarını desteklediği; İstanbul ilinin birçok ilçesinde bu yöntemin uygulandığı;

Yukarıda sayılan sebepler ve yürürlükte olan mevzuat hükümleri göz önüne alındığında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından herhangi bir UKOME kararı alınmamış olan sokaklarda otopark işletmeciliğinin yerine getirilmesinde 5393 sayılı Kanun hükümlerine aykırılık bulunmadığı ve Büyükşehir Belediyesi yol üstü otopark işletmeciliği yetkisini kendi görev ve sorumluluğundaki alanlarda kullandığından söz konusu yerlerin bu yetki alanının dışında kaldığı ifade edilmiştir.

Ancak; İdarenin çok boyutlu değerlendirmesinin kurgusal hata taşıdığı düşünülmektedir. 5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin üçüncü fıkrasının (d) bendinde belirtildiği gibi, madde metninde gösterilen 5 no.lu dipnotta, 24.12.2020 tarihli ve 7261 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesiyle, bu bentte yer alan yer alan “otopark,” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve bende “ilişkin hizmetler yapmak” ibaresinden sonra gelmek üzere “; bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek” ibaresi eklenerek ilçe belediyeleri bu yetkilerle donatılmıştır.

Bu minvalde aynı maddenin birinci fıkrasının (f) bendi herhangi bir değişikliğe uğramadığından “……… durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek;” yetkisinin büyükşehir belediyelerinde olduğunu göstermektedir.

Anlaşılacağı üzere, büyükşehir ilçe belediyelerinin yol üstü araç park yerlerini işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek yetkisinin olmadığı kanun koyucu tarafından netleştirilerek kendilerine yalnızca bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek yetkisi verilmiştir.

İdarece Maltepe ilçesinin trafik sorununun çözümü olarak, Vakıf ile imzalanan ortak hizmet projesi ile yol üstü otopark işletmeciliği yetkisinin Vakfa devredilmesi ve Vakfın da bu yetkiyi Belediye Şirketine kullandırması olarak sunması farklı sorunlara yol açmaktadır. İdare değerlendirmesinde yer aldığı gibi Maltepe ilçe sınırları içerisinde gayri legal otopark uygulamasının sonlandırıldığı değerlendirilse de, İdare bir anlamda Vakfı kullanarak, hukuka aykırı otopark uygulamasına neden olmaktadır. İdarenin veya Vakfın otopark bedelini ödemeyen vatandaşa ne gibi müeyyide uygulayacağı da belirsizlik taşımaktadır.

Sonuç olarak, gerek 5216 sayılı Kanun’a göre gerekse 2918 sayılı Kanun’a göre yol üzeri otopark yerlerinin belirlenmesi ve bu yerlerin işletilmesi, işlettirilmesi veya kiraya verilmesi büyükşehir belediyelerinin görev ve sorumluluğundadır. Dolayısıyla büyükşehir belediyesi kurulmuş olan illerde, ilçe belediyelerinin yol üstü otopark işletebilmesi mümkün bulunmamaktadır. Ayrıca İdarenin görev ve sorumluluk alanına girmeyen yol üzeri otopark işletmeciliğinin ortak hizmet projesi kapsamına dâhil edilerek bir Vakfa devredilmesi de mevzuata uygun değildir.