Belediye ile en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında imzalanan ve 01.01.2020 ile 31.12.2021 tarihleri arasında geçerli olan sosyal denge sözleşmesinin incelenmesi neticesinde; söz konusu sözleşmede mevzuata aykırı hükümlerin yer aldığı görülmüştür.

Anayasa’nın 128’inci maddesinin ikinci fıkrasında memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenleneceği, ancak mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı olduğu belirtilmiştir.

Anayasa’nın ilgili maddesine istinaden, mahalli idarelerde düzenlenen sosyal denge sözleşmeleri ile ilgili olarak 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun 32’nci maddesinde düzenleme yapılmıştır. Maddenin birinci fıkrasının son cümlesinde “Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.” denilerek, sosyal denge sözleşmesinin 4688 sayılı Kanun kapsamında toplu sözleşme olarak sayılamayacağı hüküm altına alınmıştır. İlgili maddede atıfta bulunulan 375 sayılı KHK’nın Ek 15’inci maddesinde; Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebileceği, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında, anılan Kanun’da öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği hususlarına yer verilmiştir. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun ilgili hükümleri kapsamında 2020-2021 yıllarını kapsayan 5. Dönem Toplu Sözleşme ile ilgili Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın dördüncü bölümünde sosyal denge tazminatının tavanına ilişkin hususlara yer verilmiş, Genel Hükümler başlıklı birinci kısmının 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, bu Karar’da düzenlenmeyen mali ve sosyal haklar hakkında ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanmasına devam olunacağı belirtilmiştir.

Bahsi geçen mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere sosyal denge sözleşmelerinde belediye başkanı ile sendika temsilcisi sadece ödenecek olan sosyal denge tazminat tutarını kanuni sınırlarda tespit etmek üzere yetkilendirilmiştir. Bunun dışında sözleşme hakkını toplu sözleşme gibi düşünmek ve sözleşme metnine yetkilendirilen husus dışında başkaca hükümler koymak mümkün değildir.

Sosyal denge sözleşmesinin incelenmesi sonucunda, bahsedilen mevzuat hükümleri uyarınca sözleşmede yer almaması gerektiği düşünülen aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

Sosyal denge sözleşmesinin “İş sağlığı ve güvenliği” başlıklı 21’nci maddesi ile;

• Yılda bir kez tüm memurlar ve sözleşmeli personelin periyodik muayeneden geçirilmesi,

  
  

• İşverenin, çalışanların çalıştıkları işyeri ve muayene için sevk edildikleri hastane arasında olanaklar ölçüsünde vasıta tahsis etmesi,

• İşverenin, çalışanlara ilk kademe sağlık hizmeti vermek üzere kurum tabibi bulundurması,

  Sosyal denge sözleşmesinin “Kreş ve çocuk bakım evi” başlıklı 22’nci maddesi ile;

  
  

• Belediyenin mevcut ya da açacağı kreş veya çocuk bakım evlerinden çalışanların çocuklarının ücretsiz yararlanması,

• Çalışanların çocuklarının sürekli ve düzenli sağlık kontrollerinin işveren tarafından yaptırılması,

  Sosyal denge sözleşmesinin “Belediye olanaklarından yararlanma” başlıklı 23’ncü maddesi ile;

• Belediyenin mülkiyeti ve kendi varlıkları üzerinde kurulu olup, belediye ya da özel kurumlarca işletilen etüt, kafeterya, restoran, kültür merkezleri ve benzeri tesislerden açıldığı taktirde çalışanlar, eş ve çocuklarının %50 indirimli yararlanması,

• Çalışanların kendisine ve eşine ait konutu bulunmayan. yapılan konutlarda adına tahsis edilenler hariç. çalışanların talebi halinde, işveren sendika üyelerine, kurmuş veya kuracak olduğu kooperatife imkanlar nispetinde rayiç bedeli üzerinden l0 yıl süreli arsa temin etmesi, belediyenin kendi imkanı yok ise diger belediyelerden temin edilmesi yönündeki çalışmalara yardımcı olması,

  Sosyal denge sözleşmesinin “Diğer haklar ve ücretli izinler” başlıklı 25’nci maddesi ile;

  
  

• 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Gününde kadın üyelerin ücretli izinli sayılması,

  
  

• Engelli çalışanların, 3 Aralık Dünya Engelliler Gününde hafta boyunca dönüşümlü olarak birer gün izinli sayılması, engelli personelin idari tatillerde çalıştırılmaması,

• Çalışanlardan şehit dul ve yetimleri ile anne, baba ve kardeşlerinin l8 Mart Şehitler Gününde, malül gaziler ile eşlerinin ise l9 Eylül Gaziler Gününde izinli sayılması.

Sosyal denge sözleşmelerinde sadece ödenecek sosyal denge tazminatı tutarına ilişkin düzenlemelere yer verilmesi, sözleşmenin konusu olmayan, mevzuata aykırı hükümlere yer verilmemesi gerekmektedir.